ԷՔԻՒՄԵՆԻՔ ԱՐԱՐՈՂՈՒԹԻՒՆ

Հա­յաս­տա­նեայց Ա­ռա­քե­լա­կան Ե­կե­ղեց­ւոյ Հիւ­սի­սա­յին Ա­մե­րի­կա­յի Ա­րեւմ­տեան Թե­մէն ներս վեր­ջերս տե­ղի ու­նե­ցաւ է­քիւ­մե­նիք ա­ղօթք մը՝ աշ­խար­հի խա­ղա­ղու­թեան հա­մար։ Թե­մա­կալ Ա­ռաջ­նորդ Տ. Յով­նան Արք. Տէր­տէ­րեան այս առ­թիւ Ս. Ղե­ւոն­դեանց մայր տա­ճա­րին մէջ մէկ­տե­ղուե­ցաւ Լոս Ան­ճե­լը­սի շրջա­նի հո­գե­ւոր պե­տե­րուն հետ։ Ստո­րեւ կը ներ­կա­յաց­նենք մի­ջե­կե­ղե­ցա­կան այս ա­րա­րո­ղու­թեան շուրջ Պըր­պեն­քի Ա­ռաջ­նոր­դա­րա­նի դի­ւա­նին կող­մէ հրա­պա­րա­կուած հա­ղոր­դագ­րու­թիւ­նը։

Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­միած­նը Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գա­րե­գին Բ. Ա­մե­նայն Հա­յոց Կա­թո­ղի­կո­սի օրհ­նու­թեամբ, խոր հա­ւատ­քով եւ քրիս­տո­նէա­կան եղ­բայ­րա­կան սի­րով մաս կը կազ­մէ մի­ջե­կե­ղե­ցա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն եւ հա­ւա­քա­բար կա­տա­րուած ա­րա­րո­ղու­թիւն­նե­րուն, ինչ­պէս նաեւ հո­վուա­պետ­նե­րու եւ պա­տաս­խա­նա­տու հո­գե­ւո­րա­կան­նե­րու փո­խա­դարձ այ­ցե­լու­թիւն­նե­րու եւ հան­դի­պում­նե­րու: Հայց. Ե­կե­ղեց­ւոյ Ա­րեւմ­տեան Թեմն ալ եր­կար տա­րի­նե­րէ ի վեր իր բա­ժի­նը կը բե­րէ մի­ջե­կե­ղե­ցա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն եւ ա­րա­րո­ղու­թիւն­նե­րուն՝ սերտ յա­րա­բե­րու­թիւն մշա­կե­լով քոյր ե­կե­ղե­ցի­նե­րու եւ տար­բեր յա­րա­նուա­նու­թիւն­նե­րու հո­գե­ւո­րա­կան­նե­րուն հետ:

Ա­րեւմ­տեան Թե­մէն ներս շա­րու­նա­կե­լով Թե­մա­կալ Ա­ռաջ­նորդ Տ. Յով­նան Ար­ք. Տէր­տէ­րեա­նի կող­մէ սկսուած ա­ւան­դու­թիւ­նը, Ա­ռաջ­նոր­դա­նիստ Սրբոց Ղե­ւոն­դեանց մայր տա­ճա­րին մէջ վեր­ջերս տե­ղի ու­նե­ցաւ Աշ­խար­հի խա­ղա­ղու­թեան հա­մար տա­րե­կան մի­ջե­կե­ղե­ցա­կան ա­ղօթ­քի ա­րա­րո­ղու­թիւ­նը, ո­րուն մաս­նակ­ցե­ցան Լոս Ան­ճե­լը­սի շրջա­նի քոյր ե­կե­ղե­ցի­նե­րու եւ յա­րա­նուա­նու­թեանց հո­գե­ւո­րա­կան­նե­րը, Տ. Վա­չէ Ար­ք. Յով­սէ­փեան, Դա­մաս­կո­սի Հա­յոց Թե­մի Ա­ռաջ­նորդ Տ. Ար­մաշ Ե­պսկ. Նալ­պան­տեան եւ Լոս Ան­ճե­լը­սի շրջա­նի հո­գե­ւո­րա­կան­նե­րը: Սոյն ա­րա­րո­ղու­թիւ­նը կը կա­տա­րուի Դեկ­տեմ­բեր ամ­սուան սկիզ­բը, որ­պէս­զի միաս­նա­բար վեր­յի­շենք Հա­յաս­տա­նի 1988 թուա­կա­նի Դեկ­տեմ­բեր 7-ին տե­ղի ու­նե­ցած ա­հա­ւոր երկ­րա­շար­ժը, ո­րուն հե­տե­ւան­քով մեծ թի­ւով հա­յոր­դի­ներ զո­հուե­ցան եւ շա­տեր ալ վի­րա­ւո­րուե­ցան եւ կամ ա­նօ­թե­ւան մնա­ցին:

Ա­րա­րո­ղու­թե­նէն ա­ռաջ Ա­ռաջ­նորդ Սրբա­զան Հօր եղ­բայ­րա­կան հրա­ւէ­րով ե­րե­կո­յեան ա­ռաջ­նոր­դա­րա­նի «Համ­բար ըն­տա­նեաց» սրա­հին մէջ տե­ղի ու­նե­ցաւ ըն­կե­րա­յին մտեր­միկ եւ հո­գե­ւոր պահ մը, ո­րուն ներ­կայ գտնուե­ցան ա­րա­րո­ղու­թեան մաս­նակ­ցող Կա­թո­լիկ, Օր­թո­տոքս եւ Ա­ւե­տա­րա­նա­կան ե­կե­ղեց­ի­նե­րու հո­գե­ւո­րա­կան­նե­րը: Ա­պա հո­գե­ւո­րա­կա­նաց դա­սը զգես­տա­ւո­րուած ա­ռաջ­նոր­դուե­ցաւ դէ­պի Մայր տա­ճար՝ կա­տա­րե­լու հա­մար մի­ջե­կե­ղե­ցա­կան ա­ղօթ­քի ա­րա­րո­ղու­թիւ­նը:

Կա­թո­լիկ Ե­կե­ղեց­ւոյ Ա­ռաջ­նոր­դա­րա­նի Մի­ջե­կե­ղե­ցա­կան յա­րա­բե­րու­թեանց վա­րիչ եւ թե­մի ա­ռաջ­նորդ Տ. Հո­զէ Ե­պս­կ. Կո­մէ­զի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ՝ Հայր Ա­լեք­սիս Սմիթ որ­պէս ե­րե­կո­յի հո­գե­ւոր հան­դի­սա­վա­րը՝ ի սրտէ բա­րի գա­լուստ մաղ­թեց բո­լոր ներ­կա­նե­րուն եւ ներ­կա­յա­ցուց ա­րա­րո­ղու­թեան մաս կազ­մող իւ­րա­քան­չիւր ե­կե­ղե­ցա­կա­նը՝ ի­րեն յատ­կա­ցուած բա­ժի­նը կա­տա­րե­լէ ա­ռաջ: Ա­պա Մայր տա­ճա­րի երգ­չա­խում­բը՝ ղե­կա­վա­րու­թեամբ Ա­լե­նուշ Եղ­նա­զա­րի, ներ­դաշ­նա­կու­թեամբ եր­գեց Տէ­րու­նա­կան ա­ղօթ­քը, ո­րուն յա­ջոր­դեց Տ. Ներ­սէս Քհնյ. Հայ­րա­պե­տեա­նի եւ Ար­տակ Սրկ. Խա­չի­կեա­նի կող­մէ ե­րե­կո­յեան ժա­մեր­գու­թեան նա­խա­բա­նը՝ «Ես առ Աս­տուած կար­դա­ցի» բա­ժի­նը:

Հիւ­սի­սա­յին Ա­մե­րի­կա­յի Հայ Ա­ւե­տա­րա­նա­կան միու­թե­նէն Վե­րա­պա­տուե­լի Պերճ Ճամ­պա­զեան եւ Վե­րա­պա­տուե­լի Ռան Թով­մա­սեան կա­տա­րե­ցին ի­րենց սրտա­բուխ ա­ղօթք­նե­րը: «Աս­տուած իմ Աս­տուած»  հո­գե­ւոր եր­գը կա­տա­րեց Լու­սին Ֆայ­լըն՝ դաշ­նա­կի ըն­կե­րակ­ցու­թեամբ Սի­րար­փի Զի­րէ­քեան­ցի: Եր­գի բա­ռե­րուն եւ ե­րաժշ­տու­թեան հե­ղի­նակն է Յա­կոբ Ճամ­պա­զեան: Հիւ­սի­սա­յին Ա­մե­րի­կա­յի Տի­րա­մայր Նա­րե­կի Հայ Կա­թո­ղի­կէ Թե­մի Ա­ռաջ­նորդ Տ. Մի­քա­յէլ Ե­պս­կ. Մու­րա­տեան ըն­թեր­ցեց «Լո՛ւր ձայ­նից մե­րոց» ո­գե­շունչ ա­ղօթ­քը: Այ­նու­հե­տեւ Մայր տա­ճա­րի երգ­չա­խում­բը խան­դա­վա­ռու­թեամբ եր­գեց «Քրիս­տոս ի մէջ մեր յայտ­նե­ցաւ» ող­ջոյ­նի հո­գե­ւոր եր­գը, ո­րու ըն­թաց­քին հո­գե­ւո­րա­կան­ներն ու հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րը սի­րա­լիր կեր­պով զի­րար ող­ջու­նե­ցին: Այ­նու­հե­տեւ Քրիս­տո­սի Ա­ռա­քեալ­ներ Ե­կե­ղե­ցիէն Պա­տուե­լի Սալ­լի Ո­ւէլչ ընթ­րե­ցեց Սաղ­մոս 133-ը, ո­րուն յա­ջոր­դեց Կա­թո­լիկ Ե­կե­ղե­ցիէն Քոյր Թրէյ­սի Շար­փի կող­մէ ըն­թեր­ցուած «Գո­հա­նամք զքէն, Տէր Աս­տուած մեր» ա­ղօթ­քը:

Ար­փի Այն­թա­պեան եւ Րաֆ­ֆի Քըր­պա­պեան զու­գերգ կա­տա­րե­ցին «Թէեւ հա­ւատ­քով եւ յոյ­սով» հո­գե­ւոր եր­գը՝ դաշ­նա­կի ըն­կե­րակ­ցու­թեամբ Սի­րար­փի Զի­րէ­քեան­ցի: Եր­գի եւ ե­րաժշ­տու­թեան հե­ղի­նակն է Յա­կոբ Ճամ­պա­զեան: Թիւ 121 Սաղ­մո­սի ըն­թեր­ցու­մը կա­տա­րե­ցին Ա­մե­րի­կա­յի Լու­տե­րա­կան Ա­ւե­տա­րա­նա­կան Ե­կե­ղե­ցիէն Պա­տուե­լի Քե­նի Պոըն եւ Պա­տուե­լի Տքթ. Ռէյ Քի­պըր Գ., ո­րուն յա­ջոր­դեց երգ­չա­խում­բին կող­մէ եր­գուած «Սուրբ, Սուրբ, Սուրբ»ը: Այ­նու­հե­տեւ Սուրբ Սո­ֆիա Յոյն Օր­թո­տոքս Ե­կե­ղեց­ւոյ հո­գե­ւոր տե­սու՝ Հայր Ճան Պա­քաս ըն­թեր­ցեց Սուրբ Յով­հան­նու Ա­ւե­տա­րա­նի գլուխ 17:20-26 հա­մար­նե­րը: Իսկ Վա­հան Հո­վենց եր­գեց «Տէր կե­ցո»ի՝ դաշ­նա­կի ըն­կե­րակ­ցու­թեամբ Սի­րար­փի Զի­րէ­քեան­ցի: Հիւ­րա­բար Ա­րեւմ­տեան Թե­մ այ­ցե­լող Դա­մաս­կո­սի Հա­յոց Թե­մի Ա­ռաջ­նորդ Տ. Ար­մաշ Ե­պս­կ. Նալ­պա­տեան ար­տա­սա­նեց «Հոգ­ւոց» ա­ղօթ­քը եւ յատ­կա­պէս յի­շեց Մայր տա­ճա­րի գլխա­ւոր բա­րե­րար՝ հան­գու­ցեալ Լե­ւոն Պա­րո­նեա­նին ա­նու­նը՝ հայ­ցե­լով ա­նոր հո­գիին փրկու­թիւ­նը: Երգ­չա­խում­բին կող­մէ «Տէր ո­ղոր­մեա»ի եր­գե­ցո­ղու­թե­նէն ետք, հո­գե­ւոր հան­դի­սա­վար Հայր Ա­լեք­սիս Սմի­թի յա­յտա­րա­րու­թեամբ հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րը յոտն­կայս եւ լռու­թեամբ մէկ րո­պէ յար­գե­ցին ա­հա­բեկ­չու­թեան հե­տե­ւան­քով զո­հուած­նե­րուն յի­շա­տա­կը: Ա­պա կա­տա­րուած ա­հա­բեկ­չու­թեան զո­հե­րու յի­շա­տա­կին ա­ղօ­թե­ցին Լոս Ան­ճե­լը­սի Ե­պիս­կո­պո­սա­կան Թե­մի ա­ռաջ­նոր­դի օ­ժան­դակ ե­պիս­կո­պոս Մե­րի Կլաս­փուլ եւ Պա­տուե­լի Տքթ. Մայ­քըլ Քին­նա­մոն՝ նախ­կին գլխա­ւոր Քար­տու­ղա­րը՝ Ազ­գա­յին ե­կե­ղե­ցա­կան խոր­հուր­դի:

Ա­ռաջ­նորդ Սրբա­զան Հօր կող­մէ յայ­տա­րա­րուած էր, որ այս տա­րուան Մի­ջե­կե­ղե­ցա­կան ա­ղօթ­քի ա­րա­րո­ղու­թեան ըն­թաց­քին յա­տուկ պա­տուի պի­տի ար­ժա­նա­նար Լոս Ան­ճե­լը­սի Շրջա­նի Ա­մե­րի­կեան Կար­միր խա­չը: Առ ի գի­տու­թիւն, Ա­րեւմ­տեան Թե­մը Ա­ռաջ­նորդ Սրբա­զան Հօր եւ իր կող­մէ Կար­միր խա­չի խնա­մա­կալ մարմ­նի ան­դամ նշա­նա­կուած՝ Թե­մա­կան խոր­հուր­դի ա­տե­նա­պետ ի­րա­ւա­բան Ժո­զէֆ Կա­նի­մեա­նի հետ միա­սին սերտ յա­րա­բե­րու­թեան մէջ են Կար­միր խա­չի վար­չու­թեան հետ եւ տա­րուան ըն­թաց­քին մի քա­նի ա­ռիթ­նե­րով ա­ռաջ­նոր­դա­րա­նը նիւ­թա­պէս եւս իր ա­ջակ­ցու­թիւ­նը կը բե­րէ ի նպաստ այս հաս­տա­տու­թեան մար­դա­սի­րա­կան ծրա­գիր­նե­րուն:

Սրբա­զան Հօր հրա­ւէ­րով ա­րա­րո­ղու­թեան ներ­կայ էին Կար­մի խա­չի վար­չու­թեան ան­դամ­նե­րը՝ գլխա­ւո­րու­թեամբ Խնա­մա­կալ մարմ­նի գլխա­ւոր պաշ­տօ­նեայ Ճե­րըթ Պա­րիը­սի: Կա­նի­մեան հիւ­րե­րուն ներ­կա­յա­ցուց Պա­րիը­սը՝ շեշ­տե­լով ա­նոր ու­նե­ցած բարձ­րա­գոյն ու­սումն ու կա­րո­ղու­թիւն­նե­րը եւ կա­տա­րած մար­դա­սի­րա­կան ծա­ռա­յու­թիւն­նե­րը: Կա­նի­մեան յայտ­նեց, թէ 1988-ին Հա­յաս­տա­նի մէջ տե­ղի ու­նե­ցած ա­հա­ւոր երկ­րա­շար­ժէն ետք, Կար­միր խա­չը ա­ռա­ջի­նը ե­ղաւ, որ օգ­նու­թեան ձեռք եր­կա­րեց մեր վի­րա­ւոր եւ կա­րի­քա­ւոր հայ­րե­նա­կից­նե­րուն: Ա­պա զինք հրա­ւի­րեց, որ­պէս­զի իր սրտի խօս­քը ուղ­ղէ ներ­կա­նե­րուն:

Պա­րիըս նախ իր խո­րին ե­րախ­տա­գի­տու­թիւ­նը յայտ­նեց Ա­ռաջ­նորդ Սրբա­զան Հօր, որ աշ­խար­հի խա­ղա­ղու­թեան հա­մար կա­տա­րուած այս մի­ջե­կե­ղե­ցա­կան ա­րա­րո­ղու­թեան ըն­թաց­քին յա­տուկ պա­տուի կ­ÿար­ժա­նաց­նէր Ա­մե­րի­կեան Կար­միր խա­չը եւ իր գնա­հա­տու­թիւ­նը յայտ­նեց նաեւ՝ Սրբա­զան Հօր եւ Ժո­զէֆ Կա­նի­մեա­նի սերտ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան հա­մար: Ան տե­ղե­կու­թիւն­ներ տուաւ Կար­միր խա­չի լայ­նա­ծա­ւալ գոր­ծու­նէու­թիւ­նե­րուն մա­սին եւ շեշ­տեց, թէ Հա­յոց Ե­ղեռ­նին հե­տե­ւան­քով տու­ժած­նե­րուն եւ ա­նօ­թե­ւան մնա­ցած հա­յե­րուն օգ­նու­թեան ա­ռա­ջին ձեռք եր­կա­րո­ղը ե­ղած է Ա­մե­րի­կեան Կար­միր խա­չը, որ ան­կէ ա­ռաջ եւ յե­տոյ ալ տար­բեր պա­տե­րազմ­նե­րէն տու­ժած մար­դոց բա­րե­սի­րա­կան վե­րա­բեր­մունք ցու­ցա­բե­րած է: Ներ­կա­նե­րուն ու­շադ­րու­թեան յանձ­նեց, թէ Կա­միր խա­չի պաշ­տօ­նեա­նե­րուն 98 առ հա­րիւ­րը կա­մա­ւոր ծա­ռա­յու­թիւն կը մա­տու­ցա­նէ ա­ռանց ո­րե­ւէ նիւ­թա­կան վար­ձատ­րու­թեան: Յայ­տեց, թէ ա­պա­գա­յին ա­հա­ւոր երկ­րա­շարժ կ­ÿակն­կա­լուի Լոս Ան­ճե­լը­սի շրջա­նին մէջ եւ թէ ե­կե­ղե­ցի­ներ պատ­րաստ պէտք է ըլ­լան ի­րենց յար­մա­րու­թիւն­նե­րը տրա­մադ­րե­լու կա­րի­քա­ւոր­նե­րուն: Կոչ ուղ­ղեց, որ բո­լոր ե­կե­ղե­ցի­ներն ալ ի­րենց կա­մա­ւոր ա­ջակ­ցու­թիւ­նը ցու­ցա­բե­րեն Կար­միր խա­չին՝ կա­մա­ւոր ծա­ռա­յու­թիւն մա­տու­ցա­նե­լու, ա­րիւն նուի­րե­լու եւ կամ նիւ­թա­պէս օ­ժան­դա­կե­լու: Ան­գամ մը եւս ան­ձամբ եւ Խնա­մա­կալ մարմ­նի ա­նու­նով իր ե­րախ­տա­գի­տու­թիւ­նը յայտ­նեց Ա­ռաջ­նորդ Սրբա­զան Հօր՝ ի­րենց հան­դէպ ցու­ցա­բե­րուած յար­գան­քին հա­մար:

Այս առ­թիւ Ա­ռաջ­նորդ Սրբա­զան Հայ­րը յա­տուկ խաչ­քար մը պատ­րաս­տել տուած էր, որ ձօ­նուած էր Կար­միր խա­չին: Սրբա­զան Հայ­րը Սեպ­տեմ­բեր 27-ին Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­միած­նի մէջ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գա­րե­գին Բ. Ա­մե­նայն Հա­յոց Կա­թո­ղի­կո­սի ձե­ռամբ օրհ­նուած նոր Միւ­ռո­նով օ­ծեց այս խաչ­քա­րը եւ յայ­տա­րա­րեց, որ ան պի­տի զե­տե­ղուի Մայր տա­ճա­րի պա­տին վրայ: Ա­պա գե­ղե­ցիկ շրջա­նա­կի մէջ առ­նուած իր օրհ­նու­թեան եւ գնա­հա­տա­նաց գի­րը յանձ­նեց Պա­րիը­սի եւ բա­րե­մաղ­թու­թիւն­ներ կա­տա­րեց:

Սրբա­զան Հայ­րը անդ­րա­դառ­նա­լով Կար­միր խա­չի կա­տա­րած մար­դա­սի­րա­կան ա­ռա­քե­լու­թեան, ինք եւս ե­րախ­տա­գի­տու­թեամբ շեշ­տեց, որ Հա­յոց Ե­ղեռ­նէն ետք Ա­մե­րի­կեան Կար­միր խա­չը ա­ռա­ջի­նը ե­ղած էր եղ­բայ­րա­կան ձեռք եր­կա­րե­լու մեր տա­ռա­պեալ ժո­ղո­վուր­դին: Յի­շեց նաեւ, թէ Կար­միր խա­չը ցարդ աշ­խար­հի զա­նա­զան եր­կիր­նե­րուն մէջ պա­տուա­բեր դեր կը կա­տա­րէ՝ հաս­նե­լով ա­մէն տե­սակ կա­րի­քա­ւոր­նե­րուն: Սրբա­զան Հայ­րը յայտ­նեց, թէ Ա­րեւմ­տեան Թե­մը ան­վա­րան պի­տի շա­րու­նա­կէ իր սերտ յա­րա­բե­րու­թիւ­նը Կար­միր խա­չին հետ՝ իր բա­ժի­նը բե­րե­լով ա­նոր ա­ռա­քե­լու­թեան մէջ: Սրբա­զան Հայ­րը շնոր­հա­կա­լու­թիւն յայտ­նեց ա­րա­րո­ղու­թեան մաս­նակ­ցող եւ ներ­կայ գտնուող հո­գե­ւո­րա­կան­նե­րուն եւ յա­տուկ գնա­հա­տու­թիւ­նը յայտ­նեց Հայր Ա­լեք­սիս Սմի­թին, որ ար­դէն վե­ցե­րորդ տա­րին ըլ­լա­լով կը ստանձ­նէր հան­դի­սա­վա­րի պաշ­տօ­նը:

Այս առ­թիւ բո­լոր հիւ­րե­րուն բաժ­նուե­ցաւ չորս է­ջե­րէ բաղ­կա­ցած անգ­լե­րէ­նով յօ­դուած մը՝ որ գրուած էր Ե­րե­ւա­նի Ցե­ղաս­պա­նու­թեան թան­գա­րա­նի պա­տաս­խա­նա­տու Ա­սիա Դար­բի­նեա­նի կող­մէ:

Ա­ռաջ­նորդ Սրբա­զան Հայ­րը մի քա­նի հո­գե­ւո­րա­կա­ննե­րու մաս­նակ­ցու­թեամբ Մեծ պա­հոց շրջա­նին Հսկու­մի ա­րա­րո­ղու­թեան վե­րա­ջա­ւո­րու­թեան կա­տա­րուած «Փառք քեզ, Տէր Աս­տուած մեր» մաղ­թեր­գով եւ «Պահ­պա­նիչ» օրհ­նու­թեան ա­ղօթ­քով փա­կեց յի­շա­տա­կե­լի եւ պատ­մա­կան Աշ­խար­հի խա­ղա­ղու­թեան ա­ղօթ­քի օ­րը: Ա­պա հո­գե­ւո­րա­կան­ներն ու բո­լոր հիւ­րե­րը հրա­ւի­րուե­ցան ա­ռաջ­նոր­դա­րա­նի «Գա­լայ­ճեան» սրա­հը, ուր Սրբոց Ղե­ւոն­դեանց մայր տա­ճա­րի «Բա­րի Սա­մա­րա­ցի» ըն­կե­րակ­ցու­թեան կող­մէ կա­տա­րուե­ցաւ հիւ­րա­սի­րու­թիւն մը: