ՈՐՊԷՍԶԻ ՀԱՅԱՍՏԱՆ ՎԵՐԱՊՐԻ

Վեր­ջերս սփիւռ­քա­հայ մա­մու­լին մէջ կը հան­դի­պինք մի­ջազ­գա­յին քա­ղա­քա­կան վեր­լու­ծում­նե­րու, ո­րոնք ա­ռա­ւել կամ նուազ ուժգ­նու­թեամբ մեր ներ­կայ Հա­յաս­տա­նի ցա­մա­քա­մա­սա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թեան պահ­պա­նու­մին անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը գրե­թէ անհ­նա­րին կը նկա­տեն։ Յօ­դուա­ծա­գիր­նե­րու ա­նուն­ներ չենք յի­շեր հոս, նախ՝ խծբծե­լու ե­րան­գով քննա­դա­տու­թիւն կա­տա­րած չըլ­լա­լու նա­խան­ձախնդ­րու­թեամբ եւ յե­տոյ՝ յայտ­նել կա­րե­նա­լու հա­մար որ՝ սաս­տիկ յո­ռե­տե­սու­թեամբ վա­խազ­դե­ցիկ դար­ձու­ած այդ ժխտա­կան տե­սա­կէ­տը բո­լո­րո­վին ալ ան­հիմն չենք նկա­տեր նաեւ մենք։

Բայց մէ՛կ պայ­մա­նով. վեր­յի­շե­լով ֆրան­սա­ցի աշ­խար­հահռ­չակ քա­ղա­քա­գէտ ու դի­ւա­նա­գէտ Շարլ Մո­րիս տը Թա­լէ­րա­նի (1754-1838) մէկ խո­րի­մաստ խօս­քը. «Tout ce qui est exagéré ne compte pas» («Ինչ որ չա­փա­զանցուած է չի սե­պուիր»), կ՚ու­զենք շեշ­տել թէ՝ քա­ղա­քա­կան աշ­խար­հին մէջ կա­րե­լիու­թիւն­ներն ան­սահ­ման են, ան­լու­ծե­լի ե­րեւ­ցող հար­ցե­րը կար­գադ­րե­լու հա­մար, հե­տե­ւա­բար, սաս­տիկ յո­ռետե­սու­թիւ­նը ոչ միայն ո­րե­ւէ լու­ծու­մի ճամ­բայ չի բա­նար, այլ նոյ­նիսկ ար­դէն գո­յու­թիւն ու­նե­ցող ել­քերն ալ ան­տե­սա­նե­լի կը դարձ­նէ։

Ներ­կայ քա­ղա­քա­կան կա­ցու­թեան մա­սին կա­րե­լի է եր­կա­րօ­րէն ար­տա­յայ­տուիլ, բայց կը նա­խընտ­րենք ամ­փո­փե­լով ը­սել թէ՝ մեր հայ­րե­նի­քը այ­սօր ու­նի եր­կու դրա­ցի պե­տու­թիւն­ներ՝ Թուր­քիան եւ Ատր­պէյ­ճա­նը։ Ա­նոնց­մէ ո­րե­ւէ օգ­նու­թիւն ակն­կա­լե­լը հի­ւան­դա­գին միամ­տու­թիւն է, զոր ո­րոշ թի­ւով հա­յեր ու­նին այ­սօր, որ­քան ալ ան­հա­ւա­տա­լի թուի այդ դիր­քա­ւո­րու­մը։

Մեր դաշ­նակ­ցի­ներն են Ռու­սաս­տա­նը եւ Ի­րա­նը։ Այ­սու­հան­դերձ, մե­զի հա­մար անհ­րա­ժեշտ է գտնել, թէ հա­ւա­նա­կան պա­տե­րազ­մի մը պա­րա­գա­յին կա­րե­լի՞ է կան­խա­տե­սել ա­նոնց օգ­նու­թեան քա­նակն ու ուժգ­նու­թիւ­նը։ Կ՚ար­ժէ յի­շեց­նել թէ՝ ա­նոնք՝ եր­կուքն ալ, այս օ­րե­րուն ու­նին ի­րենց ազ­գա­յին խո­րունկ մտա­հո­գու­թիւն­նե­րը, ո­րոնց մէջ ա­ռա­ջին գծի վրայ կու գան ի­րենց դէմ դրուած սեղ­մում­նե­րը եւ ասոնց եւ այլ պատ­ճառ­նե­րով՝ յա­րա­ճուն տնտե­սա­կան տագ­նա­պը։

Աս­կէ զատ՝ Հա­յաս­տան, փոքր պե­տու­թիւն մը՝ սահ­մա­նա­փակ տա­րա­ծու­թեամբ եւ ան­խու­սա­փե­լի ար­տա­գաղ­թով հետզ­հե­տէ նուա­զող բնակ­չու­թեամբ, Ատրպէյ­ճա­նի դէմ նոր պա­տե­րազ­մի պա­րա­գա­յին ե­թէ նոյ­նիսկ դա՛ր­ձեալ յաղ­թա­կան ի յայտ գայ, մեր կրե­լիք հսկայ վնաս­նե­րուն բեր­մամբ մեզ եր­կար ժա­մա­նա­կով ա­րիւ­նա­քամ կը դարձ­նէ։ Այս ա­ռի­թով՝ խո­րունկ գնա­հա­տան­քով կ՚ար­ձա­նագ­րենք Հա­յաս­տա­նի Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րար Սէյ­րան Օ­հա­նեա­նի պա­ղա­րիւն վե­րա­բեր­մուն­քը՝ Պա­քուի գրգռիչ կրա­կոց­նե­րուն եւ ա­նար­գա­լից ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րուն դէմ յան­դի­ման։

Վե­րո­յի­շեալ բո­լոր նկա­տում­նե­րով ըն­դու­նե­լի լու­ծում է մե­զի հա­մար, երբ Հա­յաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը իր ամ­բողջ կա­րե­լին կ՚ը­նէ մեր դաշ­նա­կից­նե­րուն եւ մեր ազ­գա­յին շա­հե­րը նոյ­նաց­նե­լով։ Այս­պի­սի աշ­խա­տանք մը կ՚են­թադ­րէ լրջա­խոհ հե­տե­ւո­ղա­կա­նու­թիւն մը, ջա­նա­լով որ սխալ­ներ, թե­րա­ցում­ներ եւ վտան­գա­ւոր մո­ռա­ցում­ներ չպա­տա­հին։ Մենք հա­մո­զուած ենք որ՝ մեր նա­խա­գա­հը՝ Սերժ Սարգ­սեան վարժ է այս մար­զին մէջ ի­մաս­տուն քայ­լեր առ­նե­լու։

Այս ա­ռի­թով չենք ակ­նար­կեր Եւ­րո­պա­կան միու­թեան, ո­րուն ղե­կա­վար­նե­րուն բա­րի տրա­մա­դրու­թիւն­ներն ու շռայ­լած խոս­տում­նե­րը միշտ ալ ի­րա­կա­նա­նա­լու կա­րե­լիու­թիւն չեն ներ­կա­յաց­ներ, պար­բե­րա­բար յու­սա­խաբ ը­նե­լով մեզ։

Գա­լով Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու Նա­խա­գահ Պա­րաք Օ­պա­մա­յի, պէտք չէ չա­փա­զան­ցել զինք գո­վե­լու կամ չգո­վե­լու պարա­գա­նե­րուն։ Ա­նոր բա­րեա­ցա­կա­մու­թիւ­նը՝ մե­զի հան­դէպ ա­նու­րա­նա­լի է. մեր ցաւն այն է որ՝ ա­նոր բա­րի տրա­մադ­րու­թիւն­նե­րը Ե­ղեռ­նի մա­սին մեզ եր­ջան­կաց­նե­լու չհաս­ցու­ցին։

Ե­թէ մենք ի­րա­ւունք ու­նինք հե­տապն­դե­լու մեր ազ­գա­յին շա­հե­րը, թիւ­րի­մա­ցա­բար այդ ի­րա­ւուն­քը զլա­նա­լու չենք մեր դաշ­նա­կից­նե­րուն։ Բնա­կա­նա­բար ա­նոնք ալ ի­րենց գե­րա­գոյն շա­հե­րը հե­տապն­դել պի­տի նա­խընտ­րեն, ե­թէ նոյ­նիսկ այս­պի­սի գոր­ծե­լա­կերպ մը մե­զի հեշտ չի գար։ Ը­սել կ՚ու­զենք որ՝ մի­ջազ­գա­յին քա­ղա­քա­կան աշ­խար­հին մէջ ա­մէն բան մեր ու­զա­ծին պէս չ՚ըն­թա­նար. այդ­պի­սի մղձաւան­ջա­յին պարա­գա­նե­րուն՝ անհ­րա­ժեշտ է ի­մաս­տու­թեամբ մօ­տե­նալ բա­ցա­ռիկ կա­ցու­թեան, մեր դաշ­նա­կի­ցը մեզ­մէ չհե­ռաց­նե­լու մտա­հո­գու­թեամբ։

Մենք զգու­շա­ւոր լա­ւա­տե­սու­թեամբ կը մօ­տե­նանք Հա­յաս­տա­նի Եր­րորդ Հան­րա­պե­տու­թեան այժ­մու ղե­կա­վա­րու­թեան կե­ցուած­քին, զայն տես­նե­լով բա­ցուած բո­վան­դակ աշ­խար­հին եւ սրտանց մաղ­թե­լով որ՝ ա­նի­կա այս­պէս բա­ցուած մնայ ան­դա­դար։ Ար­դա­րեւ, մեր այժ­մու Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րը՝ Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան թրծուած դի­ւա­նա­գէտ մըն է, որ նախ՝ Ե­գիպ­տո­սի այն ա­տե­նուան բար­գա­ւաճ գա­ղու­թին, ա­պա՝ Ֆրան­սա­յի գա­ղու­թին մօտ իբ­րեւ դես­պան ար­ժա­նա­ւո­րա­պէս պաշ­տօ­նա­վա­րե­լէ ետք, այ­սօր կը վա­րէ իր բարձր պաշ­տօ­նը զմայ­լե­լի յա­ջո­ղու­թեամբ։

Հա­յաս­տան հասկ­նա­լիօ­րէն մաս կազ­մած է Հա­ւա­քա­կան ա­պա­հո­վու­թեան դաշ­նագ­րա­յին կազ­մա­կեր­պու­թեան, զի­նուո­րա­կան մար­մին մը, բաղ­կա­ցած վեց նախ­կին խորհր­դա­յին պե­տու­թիւն­նե­րէ, հո­վա­նա­ւո­րու­թեամբ Ռու­սաս­տա­նի եւ ո­րուն նա­խա­գա­հու­թիւ­նը այժմ ըստ կար­գի ստանձ­նած է Հա­յաս­տա­նը։

Այդ ան­մեր­ժե­լի ան­դա­մակ­ցու­թիւ­նը չի նշա­նա­կեր որ՝ Ե­րե­ւան պէտք է խորթ աչ­քով նա­յի Պրիւք­սէ­լի մէջ իր կեդ­րո­նա­տե­ղին ու­նե­ցող Եւ­րո­պա­կան միու­թեան։ Ու­րեմն, ի­մաստ­ուն քա­ղա­քա­կա­նու­թեամբ՝ մեր Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թիւ­նը միա­ժա­մա­նակ բա­րե­կա­մա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ կը մշա­կէ եր­կու­քին հետ, ո­րոնք չա­փով մը դիր­քա­ւո­րուած են ի­րա­րու դէմ։ Նոյն է պա­րա­գան Հիւ­սի­սա­յին Ատ­լան­տեան դաշ­նագ­րա­յին կազ­մա­կեր­պու­թեան (ՆԱ­ԹՕ-ին) հան­դէպ, որ Եւ­րո­պա­կան միու­թեան զի­նուո­րա­կան թեւն է։

Բո­վան­դակ աշ­խար­հի բա­ցուած մնա­լու մեր քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը դժգո­հու­թիւն չի պատ­ճա­ռեր Ռու­սաս­տա­նի Նա­խա­գահ Վլա­տի­միր Փու­թի­նի, որ կ՚ըմբռ­նէ հայ­կա­կան դիր­քո­րո­շու­մին օգ­տա­պաշ­տու­թիւ­նը։ Մնաց որ Նա­խա­գահ Փու­թին՝ իր կար­գին՝ մի­լիա­ռա­ւոր տո­լա­րի նո­րա­տե­սակ զէն­քեր կը վա­ճա­ռէ Ատր­պէյ­ճա­նին, ո­րով­հե­տեւ ան կա­րի­քը զգա­ցած է այդ գու­մա­րին, իր տնտե­սա­կան տագ­նա­պին բե­ռը թե­թեւց­նե­լու պա­հան­ջով։

Խան­դա­վա­ռու­թիւն կը պատ­ճա­ռէ մե­զի տես­նել թէ՝ տա­կա­ւին քսան­չորս գա­րուն­ներ բո­լո­րած մեր ան­կախ եւ ա­զատ Հա­յաս­տա­նի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը դի­ւա­նա­գի­տա­կան սերտ յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ կը մշա­կէ հե­ռա­ւոր Չի­նաս­տա­նի հետ, ար­ժա­նա­նա­լով ներ­կայ դա­րուս մե­ծա­գոյն բնակ­չու­թեամբ այս երկ­րին յար­գա­լիր վե­րա­բե­րու­մին։

Կաս­կած չկայ որ՝ դի­ւա­նա­գի­տա­կան հա­մա­պար­փակ գոր­ծու­նէու­թիւնն ան­ծայ­րա­ծիր է։ Հիա­ցու­մով կ՚ար­ձա­նագ­րենք հոս մեր սի­րե­լի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Նալ­պան­տեա­նի հսկա­յա­կան աշ­խա­տան­քը, զոր ան կը տա­նի ա­ներ­կիւղ եւ ան­վա­րան, ա­մէ­նու­րեք յա­ջո­ղու­թեամբ պսա­կուե­լով, ու­նե­նա­լով եւ պահ­պա­նե­լով միա­ժա­մա­նակ Հա­յաս­տա­նի ի­մաս­տուն նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեա­նի ան­պա­կաս հո­վա­նա­ւո­րու­թիւնն ու զօ­րակ­ցու­թիւ­նը։ 

Չենք կրնար լուռ անց­նիլ Հա­յաս­տա­նէն ար­տա­գաղ­թին. այ­սօր հա­յա­թա­փու­մը մե­զի ա­նե­րե­ւա­կա­յե­լիօ­րէն ա­ւե­լի կը վնա­սէ, կը տկա­րաց­նէ, կը մտա­հո­գէ քան Ատր­պէյ­ճա­նի շա­րու­նա­կա­կան ի­մաս­տա­զուրկ սպառ­նա­լիք­ներն ու հայ­հո­յանք­նե­րը։ Եւ մի՛ մոռ­նաք, որ այս տո­ղե­րը գրո­ղը Հա­յաս­տան չ՚ապ­րիր, սփիւռ­քա­հայ է, հե­տե­ւա­բար սխալ բան մը ը­սած պի­տի չըլ­լա­յինք, ե­թէ ա­ւելց­նէինք թէ՝ հասկ­նա­լի է հայ­րե­նի­քէն հե­ռու, հայ­րե­նի­քէն ար­տա­գաղ­թին առ­թած յա­րա­ճուն տա­ռա­պան­քը նուազ սաստ­կու­թեամբ դի­մա­կա­լած ըլ­լա­յինք։

Թէեւ ճիշդ է այն տե­սա­կէ­տը թէ՝ Հա­յաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը պաշ­տօ­նա­պէս չի կրնար ար­գի­լել ար­տա­գաղ­թա­յին ա­մէն տե­սա­կէտ ու շար­ժում, բայց եւ այն­պէս ար­դեօք Ե­րե­ւան ա­մէն ինչ կա­տա­րե­լա­պէս կ՚ը­նէ՞, զայն կա­սեց­նել կա­րե­նա­լու հա­մար։ Թող Հա­յաս­տա­նէն ոե­ւէ մէ­կը ան­մի­ջա­պէս «ա­յո» չը­սէ մեր այս տե­ղին հար­ցու­մին, այ­նու­հե­տեւ խղճի խայթ չու­նե­նա­լու մտա­հո­գու­թեամբ։

Գա­լով Ար­ցա­խի այժ­մու գո­յա­վի­ճա­կին, այդ ալ շա­տե­րու կար­ծա­ծին պէս բաղ­ձա­լի վի­ճա­կի մէջ չէ, բազ­մա­թիւ պատ­ճառ­նե­րու բե­րու­մով, զորս գի­տենք բայց չենք ու­զեր կրկնել հոս։ Մեր տե­սա­կէ­տը կը մնայ ան­փո­փոխ. կառ­չած մնալ Եւ­րո­պա­յի ա­պա­հո­վու­թեան ու հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան կազ­մա­կեր­պու­թեան Մինս­քի խմբա­կին, որ կը վա­յե­լէ մնա­յուն հո­վա­նա­ւո­րու­թիւ­նը Ռու­սաս­տա­նի, Ֆրան­սա­յի եւ Ա­մե­րի­կա­յի Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րուն։ Այս ե­րեք բա­րե­կամ պե­տու­թեանց ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը, թէեւ շատ լաւ կ՚ըմբռ­նեն թէ՝ Հա­յաս­տա՛ն ի­րա­ւունք ու­նի եւ ոչ թէ Ատր­պէյ­ճա­նը, բայց մի­ջազ­գա­յին քա­ղա­քա­կա­նու­թեան ան­տա­նե­լի բա­ւի­ղին մէջ չեն ար­տօ­ներ ի­րենք ի­րենց, ի­րենց գիտ­ցած բո­լոր ճշմար­տու­թիւն­նե­րը բարձ­րա­ձայն յայ­տա­րա­րե­լու։ Եւ հա­յերս պէտք է ըմբռ­նած ըլ­լա­յինք այդ փա­փուկ պար­ա­գան։

Մեր դիր­քա­ւո­րու­մը Ար­ցա­խի կնճռոտ հար­ցին ա­ռըն­չու­թեամբ ո­րոշ է. եր­բե՛ք տե­ղի չտալ ա­զէ­րի սպառ­նա­լիք­նե­րուն. ո՛չ մէկ մաս­նիկ հող Ար­ցա­խէն, ոչ իսկ զայն շրջա­պա­տող եօթ շրջան­նե­րէն ո­րե­ւէ զի­ջում կա­տա­րել եր­բե­ւի­ցէ։ Ար­ցա­խը ի՛ս­կա­պէս հայ­կա­կան հող է. ան ո՛չ մէկ ժա­մա­նակ ի­րա­ւա­կա­նօ­րէն Ատր­պէյ­ճա­նի մաս կազ­մած է. էա­կան հիմ­նա­կէտ, որ չա­րամ­տօ­րէն գրե­թէ միշտ մո­ռա­ցու­թեան կը տրուի։ Եւ Ար­ցա­խի բնակ­չու­թիւ­նը, ո­րե­ւէ հան­րա­քուէի պա­րա­գա­յին, ջախ­ջա­խիչ մե­ծա­մաս­նու­թեամբ իր ներ­կայ ան­կա­խու­թեան կը կառ­չի։

Ինչ կը վե­րա­բե­րի Ար­ցա­խը Հա­յաս­տա­նէն պաշ­տօ­նա­պէս ճանչ­ցուե­լու լուրջ հար­ցին, մեր կար­ծի­քով՝ ա­տի­կա տա­կա­ւին կան­խա­հաս է. այդ ո­րո­շու­մը ան­փո­խա­րի­նե­լի յաղ­թա­քարտ մըն է, որ ա­պա­հով տեղ պա­հե­լու է։

Դի­ւա­նա­գի­տա­կան զմայ­լա­գեղ աշ­խար­հին մէջ, ո­րե­ւէ եր­կիր -եւ ա­ռա­ւել եւս Հա­յաս­տա­նի պէս նո­րա­կազմ փոքր պե­տու­թիւն մը- պէտք է ի վի­ճա­կի ըլ­լայ օգ­տա­գոր­ծե­լու բազ­մա­թիւ եւ բազ­մա­տե­սակ կա­րե­լիու­թիւն­ներ։ Ա­սոնց մէջ ա­ռա­ջին հեր­թին ու­շադ­րու­թիւն կը գրա­ւէ խնդրոյ ա­ռար­կայ պե­տու­թեան ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը։

21-րդ դա­րուս, ա­ւե­լի քան նա­խորդ դա­րե­րուն, ղե­կա­վար­ներն ա­ռա­ւել կամ նուազ չա­փով ի­րա­ւա­սու­թիւն կ՚ու­նե­նան օգ­տա­կար -ու մին­չեւ իսկ երբ պա­րա­գան ներ­կա­յա­նայ բախ­տո­րոշ ան­գամ- դե­րա­կա­տա­րու­թեան, բա­ւեց որ ա­նոնք ի­րենց երկ­րին ազ­գա­յին գե­րա­գոյն շա­հե­րը տես­նե­լու, եր­բեմն նոյ­նիսկ գու­շա­կե­լու պայ­ծա­ռամ­տու­թեամբ շար­ժած ըլ­լան։

Եւ անհ­րա­ժեշտ է գիտ­նալ թէ՝ ազ­գա­կա­ռոյց դի­ւա­նա­գի­տու­թեան հիմ­նա­կան աշ­խա­տան­քը էա­պէս շար­ժո՛ւմ կ՚են­թադ­րէ եւ կը տկա­րա­նայ երբ ղե­կա­վար­ներ, ո՛­րե­ւէ պատ­ճա­ռով կամ պատ­րուա­կով, ինք­նա­մե­կու­սաց­ման մի­տում­նե­րէ կը տա­րուին, յա­ճախ ի­րենց հետ հե­ռաց­նե­լով ի­րենց հո­վա­նա­ւո­րած կազ­մա­կեր­պու­թիւ­նը եւս։ Էա­կա­նը բա­ցուի՛լն է աշ­խար­հին եւ նոյն­քան էա­կան կը դառ­նայ բա­ցուիլ ի՛ր ժո­ղո­վուր­դին։ Այ­սօր Հա­յաս­տա­նը ի՛ր ղե­կա­վար­նե­րուն ա­ռաջ­նոր­դու­թեամբ, ու­ղիղ ճամ­բու մէջ է, բա­ցուե­լով բո­վան­դակ աշ­խար­հին։ Կը մնայ ի­րեն բա­ցուիլ, ա­ւե­լի՛ բա­ցուիլ իր ժո­ղո­վուր­դին։

Ար­դա­րեւ երբ ժո­ղո­վուրդ կ՚ը­սենք, մեր պա­րա­գա­յին մեր ակ­նար­կու­թիւ­նը մի­միայն հայ­րե­նաբ­նակ բնա­կիչ­նե­րուն չ՚եր­թար։ Ին­չո՞ւ։ Ո­րով­հե­տեւ, մենք ա­ւե­լին ու­նինք. ու­նինք երկ­րորդ Հա­յաս­տան մը, զոր մեր ա­րի ե­րի­տա­սարդ­նե­րուն ա­րեան գի­նով ձեռք բե­րինք եւ որ Ար­ցախ կը կո­չուի. այն ալ հան­րա­պե­տու­թիւն մըն է, թէեւ փոքր Հա­յաս­տա­նէն շատ ա­ւե­լի փոքր է տա­րա­ծու­թեամբ ու բնակ­չու­թեամբ, բայց ազ­գա­յին գի­տակ­ցու­թեամբ եւ ազ­գա­յին ար­ժա­նա­պա­տուու­թեամբ հա­մա­զօր է ան­կաս­կած։

Եւ դեռ ա­ւե­լի՛ն կայ. կա՛նք մենք սփիւռ­քա­հա­յերս, ո­րոնք թէեւ թի­ւով գե­րա­զանց ենք Հա­յաս­տա­նէն եւ Ար­ցա­խէն, բայց մենք ա­նոնց­մէ՛ է որ կը ստա­նանք, ա­մէն օր քիչ մը ա­ւե­լի, մեր ազ­գա­յին ո­գին, ինք­նա­ճա­նա­չու­մը, ազ­գա­յին գի­տակ­ցու­թիւ­նը, ազ­գա­յին ո­գին, սի­րե­լով հայ մշա­կոյթն ու օ­րըս­տօ­րէ յա­րա­ճուն թա­փով ծա­նօ­թա­նա­լով ա­նոր եւ վեր­ջա­պէս սի­րե­լով ու սոր­վե­լով հա­յե­րէն լե­զուն, որ աշ­խար­հի կա­տա­րեալ լե­զու­նե­րու կար­գին իր ար­ժա­նա­ւոր ան­կորն­չե­լի տեղն ու­նի։ Հա­յաս­տա­նի ի­մաս­տուն ղե­կա­վար­նե­րը պէտք է ի­րենց յա­րա­ճուն ու­շադ­րու­թեան ա­ռար­կայ դարձ­նեն ո՛չ միայն Ա­րցա­խի բնակ­չու­թիւ­նը, այլ նաեւ՝ բո­վան­դակ սփիւռ­քա­հա­յերս։

Ին­չո՞ւ հա­մար. ո­րով­հե­տեւ մե՛նք ալ հայ ենք։ Հա­յաս­տա­նէն հե­ռու կ՚ապ­րինք, բայց Հա­յաս­տա­նի հետ ենք։ Մեր հայ­րե­նի­քի յա­ռաջ­դի­մու­թեանց ու բար­գա­ւաճ­ման ջա­տա­գով ենք, եր­բեմն ալ մաս­նա­կից ենք, եր­բեմն ալ բաժ­նե­կից ենք։ Թէեւ հե­ռու կ՚ապ­րինք, բայց Հա­յաս­տա­նի տա­ռա­պա­լից կեան­քի սաստ­կու­թիւ­նը նոյ­նու­թեամբ մե՛նք ալ կը զգանք։

Ան­ցեալ տա­րի Մեծ Ե­ղեռ­նի հա­րիւ­րա­մեակն էր։ Ար­ցա­խին հետ մենք ալ մաս­նա­կից դար­ձանք ա­նոր, մեզ­մէ ո­մանք թե­րեւս հասկ­նա­լի եւ նե­րե­լի երկ­չո­տու­թեամբ, բայց հոգ չէ. մի՛ մոռ­նաք որ դուրս չմնա­ցինք, ան­տէր չզգա­ցինք մենք զմեզ, ո­րուն հա­մար ջեր­մօ­րէն շնոր­հա­կալ ենք եւ շնոր­հա­կալ կը մնանք մեր ան­զու­գա­կան Ե­րե­ւա­նին։

Ա­հա թէ ին­չո՛ւ հայ­րե­նի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը պէտք է ա­ւե­լի՛ բա­ցուի իր ամ­բո՜ղջ ժո­ղո­վուր­դին, փո­խա­դարձ ճա­նաչ­ման եւ փո­խա­դարձ սի­րոյ ամ­րապն­դու­մով։

… Եւ որ­պէս­զի Հա­յաս­տան վե­րապ­րի։

ՏՔԹ. ՆՈՒՊԱՐ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ

Պոս­տոն