ՄԻՆԱՍԻ ՄԱՀՈՒԱՆ 40-ԱՄԵԱԿԸ

​ԴԺՈՒԱՐԻՆ ՈՒ ԱԶՆԻՒ ԿԵԱՆՔ

Քա­ռա­սուն տա­րի ա­ռաջ, 1975 թուա­կա­նի Փետ­րուա­րին, Ե­րե­ւա­նի մէջ, ա­ռեղծուա­ծա­յին ար­կա­ծի հե­տե­ւան­քով կեան­քէն հե­ռա­ցաւ 20-րդ դա­րու հայ հան­ճա­րեղ նկա­րիչ­նե­րէն մէ­կը՝ Մի­նաս Ա­ւե­տի­սեան, որ հայ ա­րուես­տի պատ­մու­թեան մէջ մնաց Մի­նաս ա­նու­նով: Իր ապ­րած կար­ճա­տեւ կեան­քի ըն­թաց­քին, ան դար­ձաւ հայ կեր­պա­րուես­տի նշա­նա­ւոր ա­նուն­նե­րէն մէ­կը եւ հռչա­կա­ւոր դէմ­քե­րէն 20-րդ դա­րու երկ­րորդ կէ­սի հայ ի­րա­կա­նու­թեան: Իր ապ­րած քա­ռա­սու­նեօթ տա­րի­նե­րու ըն­թաց­քին ան ու­նե­ցած է ա­րար­ման կար­ճա­տեւ կեն­սագ­րու­թիւն։ Ըն­դա­մէ­նը տասն­հինգ տա­րի տե­ւած է նկա­րի­չի ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան շրջա­նը, բայց հաս­տա­տած է իր տե­ղը՝ սե­րունդ­նե­րուն ձգե­լով անգ­նա­հա­տե­լի ժա­ռան­գու­թիւն՝ իր մե­ծա­թիւ կտաւ­ներն ու այլ գե­ղա­րուես­տա­կան գոր­ծեր: Իր ա­նու­նով մեր գե­ղա­րուես­տի տա­րեգ­րու­թիւ­նը ու­նե­ցած է Մի­նա­սեան տա­րի­ներ, իսկ իր մա­հէն ետք մնա­ցած է Մի­նա­սի ժա­մա­նա­կը հաս­կա­ցու­թիւ­նը:

Մի­նաս Ա­ւե­տի­սեան ծնած է 1928 թուա­կա­նի 20 Յու­լի­սին՝ Ջա­ջուռ, որ Շի­րա­կի մար­զի գողտ­րիկ գիւ­ղե­րէն մէկն է, եւ այ­սօր ալ ան նշա­նա­ւոր է իբ­րեւ Մի­նա­սի ծննդա­վայր: Մի­նա­սի հայ­րը՝ Կա­րա­պե­տը, մշե­ցի դար­բին էր, իսկ մայ­րը՝ Սո­ֆոն, կար­սե­ցի քա­հա­նա­յի մը դուստ­րը։ Ան հա­մե­մա­տա­բար ուշ սկսած է զբա­ղիլ գե­ղանկար­չու­թեամբ։ Պա­տե­րազ­մի տա­րի­նե­րուն պա­տա­նի Մի­նա­ս պա­տա­հա­կա­նօ­րէն կը հան­դի­պի նկա­րիչ Յա­կոբ Ա­նա­նի­կեա­նի հետ, ին­չ որ բախ­տո­րոշ կ՚ըլ­լայ ի­րեն հա­մար, եւ կը տա­րուի նկար­չու­թեամբ: Պա­տա­նի հա­սա­կին կը հրա­պու­րուի Հա­յաս­տան տե­ղա­փո­խուած եւ Հա­յաս­տա­նի մէջ ար­դէն հռչակ վա­յե­լող Մար­տի­րոս Սա­րեա­նի ա­րուես­տով։ Ա­ռա­ջին ան­գամ ան Մար­տի­րոս Սա­րեա­նին հան­դի­պած է տաս­նութ տա­րե­կա­նին։ Այս հան­դի­պու­մը անդ­րա­դարձ ու­նե­ցած է իր հե­տա­գայ ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան կեան­քին վրայ:

Մի­նա­սի գե­ղա­գի­տու­թիւ­նը ձե­ւա­ւո­րուած է իր ման­կու­թեան գիւ­ղա­կան պատ­կեր­նե­րու, հայ մար­դու ապ­րած կեան­քի, ազ­նիւ ու հա­մեստ իր ըն­տա­նի­քի չա­փա­նիշ­նե­րով, ո­րոնց վրայ հե­տա­գա­յին ազ­դե­ցու­թիւն ու­նե­ցած են հայ­կա­կան ման­րան­կար­չու­թիւնն ու ի­տա­լա­կան Վե­րածնուն­դի ա­րուես­տը, ո­րոնց ծա­նօ­թա­ցած է Լե­նինկ­րատ ու­սա­նե­լու տա­րի­նե­րուն։ Իր ապ­րած գիւ­ղի մա­սին Մի­նաս գրած է. «Կա­րե­ւոր չէ, ուր աշ­խարհ ե­կած ես՝ Լոն­տո՞ն, թէ խուլ գիւ­ղի մը մէջ: Կա­րե­ւո­րը այն է, որ ա­յդ մէ­կը քու հայ­րե­նիքդ է, զոր դուն աչ­քերդ բա­նա­լով տե­սած ես ա­ռա­ջին ան­գամ: Յե­տոյ դուն կը ճանչ­նաս տար­բեր աշ­խարհ­ներ, բայց այն ինչ որ տե­սած ես մա­նուկ հա­սա­կին, կը մնայ քու ամ­բողջ կեան­քիդ մէջ: Ա­մէն ան­գամ երբ կ­՚եր­թամ գիւղ, ես կը փնտռեմ նախ­կին գիւ­ղը, զոր տե­սած եմ ա­ռա­ջին ան­գամ: Երբ ես փոքր էի, իմ գիւ­ղի ցան­կա­պատ­նե­րը ին­ծի կը թուա­յին բարձր-բարձր: Իսկ այժմ ես այդ ցան­կա­պա­տե­րէն բարձր եմ, բայց ես կը յու­զուիմ ա­նոնց մօ­տե­նա­լով: Ե­թէ քու մէջդ նման յուզ­մունք չկայ, չ­՚ըլ­լար նաեւ արուեստ»:

Մի­նաս ստեղ­ծած է հայ­կա­կան գիւ­ղաշ­խար­հը լա­ւա­գոյնս ար­տա­ցո­լող գոր­ծեր, բնան­կար­ներ, ինչ­պէս նաեւ անկրկ­նե­լի դի­ման­կար­ներ, որմ­նան­կար­ներ, բե­մանկարներ: Մի­նա­սի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րը իւ­րա­յա­տուկ են ի­րենց գու­նա­յին հա­կադ­րու­թիւն­նե­րով, ո­րոնք ցոյց կու տան իր մի­ջա­վայ­րի թանձր թա­խի­ծը եւ հայ մար­դու՝ հի­նէն ե­կող տա­ռա­պան­քը:

Իր գե­ղա­րուես­տա­կան ա­ռա­ջին կրթու­թիւ­նը Մի­նաս Ա­ւե­տի­սեան ստա­ցած է Ե­րե­ւա­նի մէջ, Փա­նոս Թեր­լե­մե­զեա­նի ա­ն-ւան գե­ղա­րուես­տի ու­սում­նա­րա­նը։ Այ­նու­հե­տեւ ու­սա­նած է Գե­ղա­րուես­տի հա­մալսա­րա­նին մէջ, որ­մէ ետք տե­ղա­փո­խուած է Լե­նինկ­րատ, ուր ու­սա­նած է Գե­ղա­րուես­տի ա­կա­դե­միան: Ա­ւար­տե­լով՝ Հա­յաս­տան ե­կած է եւ սկսած է իր դժուա­րին ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան կեան­քին: Մի­նա­սի ա­զա­տու­թիւ­նը եւ միա­ժա­մա­նակ տա­ղան­դը դիւ­րին չէին մար­սուեր Խորհր­դա­յին Հա­յաս­տա­նի ա­րուես­տը տնօ­րի­նող­նե­րու կող­մէ, մա­նա­ւանդ, երբ կը տես­նէին, որ չեն կրնար կաշ­կան­դել նկա­րի­չը: Մի­նաս կը ստեղ­ծա­գոր­ծէր ան­հա­գօ­րէն, թար­մու­թիւն եւ նո­րու­թիւն բե­րե­լով հայ կեր­պա­րուես­տի աշ­խար­հին: Տա­ղան­դա­ւոր նկար­չի ա­րուես­տին ու փառ­քին նա­խան­ձող­նե­րը շատ էին: Ան 1968 թուա­կա­նին կ՚ար­ժա­նա­նայ Հա­յաս­տա­նի վաս­տա­կա­ւոր նկար­չի կոչ­ման, բայց քա­նի մը տա­րի ետք, 1972 թուա­կա­նին, ան­յայտ պայ­ման­նե­րու ներ­քոյ մեծ հրդեհ մը կը ծա­գի ա­նոր ա­րուես­տա­նո­ցին մէջ։ Կ՚այ­րին եւ կը մոխ­րա­նան ա­րուես­տա­նո­ցին մէջ հա­ւա­քուած բո­լոր գոր­ծե­րը, այդ կար­գին՝ նաեւ Փա­րի­զի մէջ կազ­մա­կեր­պուե­լիք ան­հա­տա­կան ցու­ցա­հան­դէ­սի հա­մար հա­ւա­քած աշ­խա­տանք­նե­րը (հա­րիւ­րէ ա­ւե­լի գե­ղան­կար­ներ), նաեւ անձ­նա­կան պա­հո­ցը՝ նա­մակ­ներ, փաս­տա­թուղ­թեր, գրա­ռում­ներ եւ այլն:

Մի­նա­սի վրայ շատ ծանր կ՚ազ­դէ այս կո­րուս­տը, բայց, մտե­րիմ­նե­րու, ըն­կեր­նե­րու մխի­թա­րու­թեամբ հե­տա­գա­յին կրկին ուժ կը գտնէ՝ դար­ձեալ ստեղ­ծա­գոր­ծե­լու:

Մի­նա­սի կի­նը նոյն­պէս նկար­չու­հի էր՝ Գա­յիա­նէ Մա­մա­ջա­նեան, ո­րուն հետ նկա­րի­չը ա­մուս­նա­ցած էր 1964 թուա­կա­նին։ Ա­նոնց եր­կու որ­դի­նե­րը՝ Ար­ման Ա­ւե­տի­սեան ու նկա­րիչ Նա­րեկ Ա­ւե­տի­սեան այ­սօր կը տնօ­րի­նեն Մի­նա­սի ժա­ռան­գու­թիւ­նը եւ կը զբա­ղին նկար­չի գոր­ծե­րու պահ­պան­մամբ: Ար­ման Ա­ւե­տի­սեան կը տնօ­րի­նէ «Մի­նաս Ա­ւե­տի­սեան» հիմ­նադ­րա­մը, որ մեծ աշ­խա­տանք կը տա­նի աշ­խար­հով մէկ ցրուած մի­նա­սեան աշ­խա­տանք­նե­րու մա­սին տե­ղե­կու­թիւն­ներ հա­ւա­քե­լով եւ Մի­նա­սի նկար­նե­րու կեղ­ծում­նե­րը յայտ­նա­բե­րե­լով:

Մի­նա­սի ստեղ­ծած շուրջ հինգ հա­րիւր գե­ղան­կար­նե­րէն տաս­նեակ­ներ ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քին ար­տա­սահ­ման տա­րուած են Հա­յաս­տա­նէն: Հա­յաս­տա­նի մէջ չէ մնա­ցած ա­նոր նկար­նե­րէն, իսկ կեղ­ծա­րար­ներն ալ ի­րենց կար­գին կը կեղ­ծեն Մի­նա­սի նկար­նե­րու բնօ­րի­նակ­նե­րը եւ մեծ գի­նե­րով կը վա­ճա­ռեն իբ­րեւ բնօ­րի­նակ­ներ՝ մո­լո­րու­թեան մատ­նե­լով ա­նոր ա­րուես­տի սի­րա­հար­նե­րը: Խար­դա­խու­թիւն­նե­րը այս աս­պա­րէ­զին մէջ հետզ­հե­տէ ա­ւե­լի մեծ թափ կ­­՚առ­նեն: Հիմ­նադ­րա­մը կը զբա­ղի նաեւ Մի­նա­սի որմ­նան­կար­նե­րով, ո­րոնց ճա­կա­տա­գի­րը նոյն­պէս վտան­գուած էր:

ՄԻՆԱՍԻ ՈՐՄՆԱՆԿԱՐՆԵՐԸ

Իր բազ­մա­թիւ գե­ղան­կար­նե­րու, գծանկար­նե­րու եւ այլ գոր­ծե­րու կար­գին Մի­նաս Ա­ւե­տի­սեան հե­ղի­նա­կած է նաեւ որմ­նան­կար­ներ (գե­ղան­կար­ներ՝ պա­տե­րու, ա­ռաս­տաղ­նե­րու կամ շի­նու­թեան այլ մա­սե­րու վրայ): Ա­նոր որմ­նան­կար­նե­րը նոյն­պէս գե­ղա­րուես­տա­կան մեծ ար­ժէք կը ներ­կա­յաց­նեն, ո­րով­հե­տեւ կա­տա­րուած են մեծ վար­պե­տու­թեամբ եւ ա­րուես­տի շուն­չով: Նկա­րի­չը միշտ ե­րա­զած է մա­նա­ւանդ որմ­նան­կար­չու­թեան մա­սին, քա­նի որ կտա­ւա­յին գե­ղան­կար­չու­թիւ­նը սահ­մա­նա­փա­կած է նկա­րի­չին հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րը, եւ ան իր կեան­քի ըն­թաց­քին ստեղ­ծա­գոր­ծած է տաս­նեակ որմ­նան­կար­ներ, ո­րոնք ա­ռա­ւել աշ­խա­տու­թեան կը կա­րօ­տին:

Ընդ­հա­նուր առ­մամբ, Մի­նաս Ա­ւե­տի­սեան տաս­ներ­կու որմ­նան­կար հե­ղի­նա­կած է, ա­մէնքն ալ՝ Շի­րա­կի մար­զին մէջ: Երկ­րա­շար­ժի պատ­ճա­ռով ա­նոնց­մէ եր­կու­քը ա­ւե­րուած են, ո­րով­հե­տեւ փլած են այն շէն­քե­րը, ո­րոնց վրայ կա­տա­րուած էին աշ­խա­տանք­նե­րը: Տա­սը որմ­նան­կար պահպա­նուած է, վե­ցը այժմ կը գտնուի Շի­րա­կի մար­զին, չոր­սը՝ Ե­րե­ւա­նի մէջ։ 2010-2012 թուա­կան­նե­րուն «Մի­նաս Ա­ւե­տի­սեան» հիմ­նադ­րա­մի կող­մէ, հայ եւ ի­տա­լա­ցի մաս­նա­գէտ­նե­րու ջան­քե­րով ամ­րակա­յուած, վե­րա­կանգ­նուած կամ տե­ղափոխուած են Մի­նաս Ա­ւե­տի­սեա­նի «Հան­դի­պում», «Խաչ­քա­րի մօտ», «Գորգ կը գոր­ծեն», «Եր­կանք», «Թել կը մա­նեն», «Հայ­կա­կան հով­ուեր­գու­թիւն» եւ այլ որմ­նան­կար­նե­րը:

Շի­րա­կի մար­զի Վահ­րա­մա­բերդ գիւ­ղի (որ կը գտնուի Ա­խու­րեան գե­տի ձախ ա­փին) մշա­կոյ­թի տան մէջ գտնուող Մի­նաս Ա­ւե­տի­սեա­նի «Հա­յաս­տան» որմ­նան­կա­րը ա­րուես­տա­բան­նե­րու կող­մէ նկա­րի­չի ստեղ­ծած որմ­նան­կար­նե­րու շար­քի լա­ւա­գոյն գոր­ծը կը նկա­տուի: 1988 թուա­կա­նին Վահ­րա­մա­բեր­դի մշա­կոյ­թի պա­լա­տը փլած էր ա­ւե­րիչ երկ­րա­շար­ժէն, սա­կայն, բա­րե­բախ­տա­բար, կան­գուն մնա­ցած էր այն պա­տը, ո­րուն վրայ մեծ նկա­րի­չի կա­տա­րած որմ­նան­կա­րը կար:

Ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քին պա­տը վնա­սուած էր, ճա­քեր գո­յա­ցած էին, ինչ որ ալ ազ­դած էր որմ­նան­կա­րին վրայ: 2012 թուա­կա­նին Հա­յաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թեան ո­րոշ­մամբ վե­րա­կա­ռու­ցուած է Վահ­րա­մա­բեր­դի մշա­կոյ­թի տու­նը՝ որմ­նան­կա­րով պա­տը ձգե­լով շէն­քին մէջ, իսկ 2013 թուա­կա­նին «Մի­նաս Ա­ւե­տի­սեան» մշա­կու­թա­յին բա­րե­գոր­ծա­կան հիմ­նադ­րա­մի կող­մէ ի­րա­կա­նա­ցուած են որմ­նան­կա­րի մաքր­ման, ամ­րա­կայ­ման եւ վե­րա­կանգն­ման աշ­խա­տանք­ներ: Աշ­խա­տանք­նե­րուն օ­ժան­դա­կած է կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը: Այ­սօր Մի­նա­սի ա­մե­նէն ար­ժէ­քա­ւոր որմ­նան­կա­րը Վահ­րա­մա­բեր­դի սե­փա­կա­նու­թիւնն է. ժա­մա­նա­կին գիւ­ղա­ցի­նե­րը, գի­տակ­ցե­լով ա­նոր ար­ժէ­քը, տէր կե­ցած են գոր­ծին եւ ար­գելք ե­ղած են ա­նոր ե­րե­ւան տե­ղա­փո­խման: Այ­սօր Վահ­րա­մա­բերդ այ­ցե­լու­թեան վայր դար­ձած է այն մար­դոց հա­մար, ո­րոնք կ՚ու­զեն տես­նել այն պա­տը, ո­ր չէ փլած երկ­րա­շար­ժէն եւ ո­րու վրայ մեծ նկար­չի ձեռ­ա­կան աշ­խա­տան­քը կայ:

Կա­ռա­վա­րու­թեան ո­րոշ­ման հա­մա­ձայն, վար­պե­տի եր­կու որմ­նան­կար տրուած է «Ար­մե­նիա» մի­ջազ­գա­յին օ­դա­կա­յան­նե­րու ըն­կե­րու­թեա­ն՝ ան­ժամ­կէտ եւ ան­հա­տոյց օգ­տա­գործ­ման ի­րա­ւուն­քով: «Եր­կանք» որմ­նան­կա­րը ներ­կա­յա­ցուած է օ­դա­կա­յա­նի նա­խա­գա­հա­կան հա­մա­լի­րին մէջ, իսկ «Թել կը մա­նեն» որմ­նան­կա­րը՝ նո­րա­կա­ռոյց ու­ղե­ւո­րա­յին հա­մա­լի­րի մեկն­ման սրա­հին մէջ:

Շի­րա­կի մար­զին մէջ Մի­նա­սի ա­րուես­տը ու­նի այ­ցե­լու­թեան վայր մը եւս: Այդ մէ­կը իր հայ­րե­նի գիւ­ղին՝ Ջա­ջու­ռին մէջ գտնող տուն-թան­գա­րանն է, որ կա­ռու­ցուած է 2005 թուա­կա­նին: 1982 թուա­կա­նին գիւ­ղին մէջ կա­ռու­ցուած էր Մի­նա­սի տուն-թան­գա­րա­նը, սա­կայն 1988 թուա­կա­նի ա­ւե­րիչ երկ­րա­շար­ժէն ան հիմ­նո­վին ա­ւե­րուած էր։ Տա­սը տա­րի ա­ռաջ Հա­յաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թեան ո­րոշ­մամբ գիւ­ղին մէջ կա­ռու­ցուե­ցաւ այլ թան­գա­րան մը, որ այ­սօր հա­զա­րա­ւոր ա­րուես­տա­սէր­նե­րու այ­ցե­լու­թեան վայրն է:

Ներ­կա­յիս թան­գա­րա­նին մէջ կը ցու­ցադ-րըւին ե­րե­սու­նէ ա­ւե­լի բնօ­րի­նակ կտաւ, ո­ր Մի­նաս Ա­ւե­տի­սեա­նի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րու ցու­ցադ­րուող ա­մե­նէն մեծ հա­ւա­քա­ծոն է։ Մի­նա­սի նկար­նե­րը ցու­ցադ­րուած են նաեւ Հա­յաս­տա­նի Ազ­գա­յին պատ­կե­րաս­րա­հին, Ե­րե­ւա­նի Ժա­մա­նա­կա­կից արուես­տի թան­գա­րա­նին, Մոս­կուա­յի Ա­րե­ւել­քի եր­կիր­նե­րու ա­րուես­տի թան­գա­րա­նին, Ռու­սաս­տա­նի այլ պատ­կե­րաս­րահ­նե­րու, Հա­յաս­տա­նի, Լի­բա­նա­նի, Սու­րիոյ, Ֆրան­սա­յի, Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու եւ այլ եր­կիր­նե­րու մաս­նա­ւոր հա­ւա­քա­ծո­նե­րու եւ նկա­րի­չի ըն­տա­նե­կան հա­ւա­քա­ծո­յին մէջ։

Իր ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան կեան­քի ըն­թաց­քին ու ա­պա Մի­նաս Ա­ւե­տի­սեա­նի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րը այ­լե­ւայլ վնա­սում­նե­րու եւ կո­րուստ­նե­րու են­թար­կուած են:

1972 թուա­կա­նի հրդե­հէն ետք կտաւ­ներ ոչն­չա­ցուած են նաեւ Պէյ­րու­թի ցու­ցա­հան­դէ­սին՝ քա­ղա­քի ռմբա­կո­ծու­թեան հետե­ւան­քով: Ընդ­հա­նուր առ­մամբ ան­խա­ղաղ կեանք ու­նե­ցած է Մի­նա­սը՝ հա­լա­ծանք­նե­րով, զգա­յուն ա­րուես­տա­գէ­տի բնո­րոշ թա­խի­ծով, բայց ապ­րած է ազ­նիւ կեան­քով մը, իսկ ա­նոր ող­բեր­գա­կան մահն ալ կար­ծես այդ տա­ռա­պան­քը ամ­բող­ջա­ցու­ցած է՝ մին­չեւ հի­մա պա­հե­լով այն ա­ռեղ­ծուա­ծը, թէ ինչ­պէս ինք­նա­շար­ժը հա­րուա­ծեց մայ­թի վրա­յով քա­լող նկարի­չը:

Ան տուն կը վե­րա­դառ­նար Օ­փե­րա­յի եւ պա­լէի թատ­րո­նէն, ուր ներ­կայ ե­ղած է «Ան­տու­նի» պա­լէի յո­բե­լե­նա­կան 50-րդ ցու­ցադ­րու­թեա­ն: Սա­յաթ-Նո­վա եւ Տէ­րեան փո­ղոց­նե­րու խաչ­մե­րու­կին, մայ­թի վրայ, ինք­նա­շար­ժը կը հա­րուա­ծէ նկար­չը, շա­բաթ մը հի­ւան­դա­նո­ցի մէջ մնա­լէ ետք Մի­նաս Ա­ւե­տի­սեան կը մա­հա­նայ: Ա­նոր մա­հը կը ցնցնէ ողջ հայ հա­սա­րա­կու­թիւ­նը, Սփիւռ­քը: Մի­նաս ար­դէն աշ­խար­հահռ­չակ նկա­րիչ մըն էր։ Ա­նոր նկար­նե­րը Հա­յաս­տա­նէն դուրս կը տարուէին, կը գրուէին յօ­դուած­ներ մի­նա­սեան ա­րուես­տի մա­սին:

Մի­նաս ներդ­րում ու­նե­ցած է նաեւ թատ­րո­նի մէջ՝ Ե­րե­ւա­նի Օ­փե­րա­յի եւ պա­լէի թատ­րո­նէն ներս ձե­ւա­ւո­րած է պա­լէ­ներ, ինչ­պէս նաեւ «Ալ­մաստ» օ­փե­րան։ Ան աշ­խա­տած է նաեւ շար­ժան­կա­րի աս­պա­րէ­զին մէջ, իբ­րեւ նկա­րիչ:

Իր մա­հէն ետք սկսած է Մի­նա­սի փառ­քի շրջա­նը։ Մեծ նկա­րի­չի մա­հէն ետք ա­նոր ա­նու­նին շնոր­հուած են կո­չում­ներ, կազ­մա­կեր­պուած են ա­նոր նկար­նե­րու ցու­ցա­հան­դէս­նե­րը, նկա­րա­հա­նուած են ժա­պա­ւէն­ներ եւ գրուած են գիր­քեր՝ հայ մեծ նկա­րիչ Մի­նաս Ա­ւե­տի­սեա­նի մա­սին:

Իր մա­հէն քա­ռա­սուն տա­րի ետք Մի­նաս ա­նու­նը ան­մո­ռա­նա­լի է եւ իր ա­նու­նին հմայքն ու ա­րուես­տին լոյ­սը կը փայ­լին հայ մար­դու սր­­տին եւ մտ­­քին մէջ:

ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ