Սուրբ ՍարգիսԻ Տօնը

Ս. Սար­գի­սը շար­ժա­կան տօն է. այս տօ­նով կը սկսի Բա­րե­կեն­դա­նը, ո­րուն ան­մի­ջա­պէս յա­ջոր­դող 49 օ­րեայ Մեծ պահ­քը կ՚ա­ւար­տի Զա­տի­կով: Այս­պէ­սով, ա­նուղ­ղա­կիօ­րէն կա­պուե­լով 35 օ­րուան շար­ժա­կա­նու­թիւն ու­նե­ցող Զատ­կուան հետ, Ս. Սար­գի­սի տօ­նը նոյն­պէս կը շար­ժի 35 օ­րե­րու ըն­թաց­քին, նշուե­լով Յու­նուար 18-էն մին­չեւ Փետ­րուար 23-ը եր­կա­րող այն Շա­բաթ օ­րը, որ տուեալ տա­րուան Զատ­կուան տօ­նէն ճիշդ 63 օր ա­ռաջ կու գայ:

Ս. Սար­գիս զօ­րա­վա­րի տօ­նը Հա­յաս­տա­նի մէջ ըն­դու­նուած է նշել ոչ միայն ե­կե­ղե­ցա­կան ծէ­սով, ա­ղօթ­քով, այ­լեւ՝ ժո­ղովր­դա­կան սո­վո­րու­թիւն­նե­րով, ո­րոնք նուի­րա­կան ա­ւան­դու­թիւն­ներ դար­ձած են:

Ս. Սար­գիս զօ­րա­վա­րը ե­րի­տա­սարդ­նե­րու ա­րա­գա­հաս բա­րե­խօսն է, իր միջ­նոր­դու­թեամբ հրաշք­ներ տե­ղի կ՚ու­նե­նան: Այդ օ­րը ե­րի­տա­սարդ­նե­րը կ՚ա­ղօ­թեն սուր­բին, որ­պէս­զի ի­րենց ա­ղօթք­նե­րը հասց­նէ Աս­տու­ծոյ:

Ս. Սար­գիս հայ ժո­ղո­վուր­դի ա­մե­նէն ա­ւե­լի սի­րած սուր­բե­րէն է: Ա­նոր մա­սին բազ­մա­թիւ ա­ւան­դա­պա­տում­ներ կան, ինչ­պէս նաեւ՝ ժո­ղովր­դա­կան սո­վո­րու­թիւն­ներ:

Տօ­նին կը նա­խոր­դէ Ս. Գրի­գոր Լու­սա­ւո­րի­չին կող­մէ հաս­տա­տուած Առա­ջա­ւո­րաց պահ­քը, որ կը տե­ւէ հինգ օր:

Ժո­ղովր­դա­կան սո­վո­րու­թիւն­նե­րէն է Ս. Սար­գի­սի տօ­նին ա­լիւ­րով լե­ցուն ափ­սէ դնել տան տա­նի­քը կամ պատշ­գա­մին  եւ սպա­սել Ս. Սար­գիս զօ­րա­վա­րի ձիուն պայ­տի հետ­քին: Ըստ ա­ւան­դու­թեան, Ս. Սար­գի­սը պէտք է հրեշ­տակ­նե­րու ու­ղեկ­ցու­թեամբ անց­նի եւ ո­րո՛ւ որ ափ­սէին մէջ դրուած ա­լիւ­րին վրայ ձգէ իր սպի­տակ ձիուն պայ­տին հետ­քը, այդ տա­րի կ՚ի­րա­կա­նա­նան ե­րի­տա­սար­դին ե­րազ­նե­րը:

Ամ­բողջ պատ­մա­կան Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քին Ս. Սար­գի­սին ա­նու­նով շատ սրբա­վայ­րեր կան, ե­կե­ղե­ցի­ներ, մա­տուռ­ներ, նոյ­նիսկ՝ լեռ:

Մու­սա լե­րան ա­ւան­դա­կան խո­հա­նո­ցին մէջ մին­չեւ օրս պահ­պանուած է «գում­պա» ա­նու­նով ծի­սա­կան հաց-քաղց­րե­ղէ­նի պատ­րաս­տու­թիւ­նը: Խմո­րը կը շա­ղեն ե­րե­կո­յեան եւ ա­նի­կա ամ­բողջ գի­շե­րը կ՚ե­փի մա­րած թո­նի­րի տա­քու­թեամբ:

Գում­պան կը բաժ­նուի ըն­տա­նի­քի ան­դամ­նե­րուն թի­ւով: Բա­ժին­նե­րէն մէ­կուն մէջ մե­տա­ղադ­րամ կը դրուի եւ ո­րո՛ւ որ ել­լէ դրա­մը, ան կը հա­մա­րուի տա­րուան բախ­տա­ւո­րը:

Ս. Սար­գի­սի նա­խոր­դող Ա­ռա­ջա­ւո­րաց պահ­քի օ­րե­րուն մար­դիկ ոչ միայն ար­գելք­ներ կը դնէին ի­րենց սնուն­դէն, այլ նաեւ աշ­խա­տան­քի ո­րոշ տե­սակ­նե­րուն եւ մարմ­նի խնամ­քին վրայ: Ար­գի­լուած էր լուացք ը­նել, ճա­խա­րակ մա­նել, գործ ու­նե­նալ բուր­դի հետ, ո­րով­հե­տեւ կը հա­ւա­տա­յին, որ մազ լուա­լու պա­րա­գա­յին Ս. Սար­գի­սի ձիու ոտ­քե­րուն թնճուկ կը փաթթուի եւ որ­պէս պա­տիժ՝ ի­րենց մա­զե­րը կը թա­փին…

Ուր­բաթ օ­րը մար­դիկ կը սկսէին թա­թախ­ման  պահ­քը բա­նա­լու նա­խա­պատ­րաս­տա­կան աշ­խա­տանք­նե­րուն: Մեղ­րա­ջու­րով կամ շա­քա­րա­ջու­րով փո­խինդ կը շա­ղէին, ըն­տա­նի­քին ան­դամ­նե­րուն թի­ւով գուն­դե­րու կը բաժ­նէին եւ ե­րե­կո­յեան պահ­քը կը բա­նա­յին այդ պատ­րաստուած գուն­դե­րով:

Սա­կայն ծոմ պա­հած ե­րի­տա­սարդ­նե­րը չէին ու­տեր, ա­նոնք այդ ե­րե­կոյ ա­ղի կրկնեփ կ՚ու­տէին, որ­պէս­զի տես­նեն, թէ ե­րա­զին մէջ ի­րենց ո՛վ ջուր պի­տի տայ:  Շա­բաթ առ­տու ա­ղի կրկնեփ կե­րած աղ­ջիկ­ներն ու ման­չե­րը կը պատ­մէին ի­րենց ե­րազ­նե­րը, թէ ո՛վ ի­րենց ջուր տուաւ, ինչ­պի­սի՞ գա­ւա­թով, որ­քա՛ն ջուր կար գա­ւա­թին մէջ եւ այլն… Ոս­կեայ գա­ւա­թը հա­րուստ ա­մու­սին կը նշա­նա­կէր: Փայ­տեայ գա­ւա­թը՝ աղ­քատ, լե­ցուն գա­ւա­թը եր­կար ա­մուս­նա­կան կեանք կը նա­խա­գու­շա­կէր, կի­սով լե­ցու­նը՝ կարճ ա­մուս­նա­կան կեանք, եւ այլն…

Ա­ւան­դու­թեան հա­մա­ձայն, Ս. Սար­գի­սի կրկնե­փը պէտք է պատ­րաս­տէր հա­ւա­քուած կի­նե­րէն ա­մե­նաեր­ջա­նի­կը, ան, որ մեծ սէր ապ­րած եւ ե­րա­խա­ներ ու­նե­ցած է: Կրկնե­փին բա­ղադ­րու­թիւ­նը շատ պարզ է՝ ա­լիւր, աղ եւ ջուր: Պատ­րաս­տե­լու հա­մար երեք բա­ղադ­րու­թիւն­նե­րը խառ­նել, շա­ղել, սրտա­ձեւ կամ կլոր ձե­ւա­ւո­րել եւ նախ­քան փու­ռին մէջ ե­փե­լը ծա­կեր բա­նալ՝ մէ­ջե­րէն ժա­պա­ւէն ան­ցը­նե­լու հա­մար:

Նկար­չու­հի, ազ­գագ­րա­գէտ Լու­սիկ Ա­գու­լե­ցիի խօս­քե­րով, Ս. Սար­գիսի տօ­նը ու­նի իր ծի­սա­կան ծա­ռը, որ պատ­րաս­տուած կ՚ըլ­լայ փու­շե­րէ, նու­ռէ, հա­ցա­հա­տիկ­նե­րէ (ա­ղանձ, խա­շիլ, փո­խինձ): Ազ­գագ­րա­գէ­տին հա­մա­ձայն, ոչ միայն ե­կե­ղե­ցին, այլ նաեւ տու­նը ու­նի տիե­զե­րա­կան խոր­հուրդ եւ բո­լոր հայ ըն­տա­նիք­նե­րը պէտք է պատ­րաս­տեն ծի­սա­կան այս ծա­ռը: Հե­տաքրք­րա­կան է փու­շի ընտ­րու­թիւ­նը, Ա­գու­լե­ցիի բա­ցատ­րու­թեամբ, «սէ­րը փշոտ է. սի­րոյ հա­մար պէտք է պայ­քա­րիլ, ի հար­կին՝ զո­հո­ղու­թիւն­նե­րու ե­րազ եւ քա­նի որ մար­դը բնա­կան էակ է, ան կրնայ ճիշդ ընտ­րու­թիւն կա­տա­րել»:

ՇՈՒ­ՇԻԿ ՄԱ­ՒԻ­ՍԱ­ԳԱ­ԼԵԱՆ