Երկիրներու Աստղաբաշխական Պարտքերը

Ա­ռանց եր­կար մտա­ծե­լու կար­դանք այս թի­ւե­րը, ա­ռանց սխա­լե­լու եւ թո­թո­վե­լու: Ա­սոնք նմոյշ­ներ են եր­կիր­նե­րու պարտ­քի պատ­կե­րէն: Չոր­րոր­դը Հա­յաս­տա­նի պարտքն է:

Բնա­պահ­պան­նե­րը կ՚ը­սեն, թէ խախ­տած ենք բնու­թեան կար­գը՝ ա­պա­կա­նու­թեամբ, ան­կա­րող դար­ձած ենք՝ ան­պա­տաս­խա­նա­տուու­թեամբ՝ մեր ար­տադ­րած աղ­բը մաք-­րե­լու: Տա­րա­ծու­թիւն­ներ կը կրա­ղիւ­սա­պա­տուին եւ կպրա­պա­տ-ւին, հո­ղը իր սպնգու­մի դե­րը չի կա­տա­րեր եւ հե­ղե­ղա­յին ա­ղէտ­ներ կը պա­տա­հին: Բնած­խա­յին կա­զի ար­տադ­րու­թիւ­նը տե­ւա­բար կ՚ա­ճեց­նենք: Ջրա­յին պա­շար­նե­րը չա­րա­չար կը գոր­ծա­ծուին, հո­ղա­գոր­ծու­թեան հա­մար եւ ա­նոնք տե­ւա­բար կը թու­նա­ւո­րուին մի­ջա­տաս­պան քի­միա­կան նիւ­թե­րով:

Բնակ­չու­թեան ա­ճով, եւ ա­նոր հե­տե­ւանք կեան­քի ո­րա­կի բազ­մա­պատ­կուող ան­հա­ւա­սա­րու­թեամբ, կը յա­ռա­ջա­նան պայ­թու­ցիկ կա­ցու­թիւն­ներ ստեղ­ծե­լու կո­չուած զան­գուա­ծա­յին գաղ­թեր, ի­րենց ինք­նու­թիւ­նը կորսնց­նե­լու դա­տա­պար­տուած ժո­ղո­վուրդ­ներ: Այս բո­լո­րի խոր­քին՝ շա­հա­գոր­ծում­ներ, ա­նար­դա­րու­թիւն­ներ, գոր­ծազր­կու­թիւն, սով, բժշկա­կան խնամ­քի տրա­մագ­ծօ­րէն հա­կադ­րուող ան­հա­ւա­սա­րու­թիւն…

Շար­քը կա­րե­լի է եր­կա­րել: Հե­ռա­տե­սի­լի պա­տու­հա­նը տե­ւա­բար պատ­կեր­ներ կը սփռէ, ա­նոնք դար­ձած են սո­վո­րա­կան, չենք հա­կազ­դեր, ըլ­լա­լով բան­տար­կեալ­նե­րը ան­հա­տա­պաշտ ըն­կե­րու­թեան, մա­նա­ւանդ երբ այդ պատ­կեր­նե­րը հե­ռու աշ­խարհ­նե­րու կը վե­րա­բե­րին:

Կա­ռա­վա­րու­մը ան­կա­րե­լի դար­ձած է, քա­նի որ հան­րա­յին ծա­ռա­յու­թիւ­նը վե­րա­ծուած է շա­հի, դիր­քի եւ ան­հա­տա­պաշ­տա­կան յա­ւեր­ժա­նա­լու հա­կա­մէտ իշ­խա­նու­թեան, ա­նաշ­խատ ար­հես­տի, ինք­նան­պա­տակ, ընտ­րու­թիւն-վե­րընտ­րու­թիւն զբա­ղու­մի, զան­գուա­ծին տա­լով այն խաբ­կան­քը՝ որ ինք կ՚ընտ­րէ եւ կ՚ո­րո­շէ: Եւ նոյն դէմ­քե­րը կը յա­ւեր­ժա­նան, յա­ճախ նաեւ ժա­ռան­գա­կան (չ­)ի­րա­ւուն­քով, պզտիկ փառ­քե­րու հե­տա­մուտ պա­լա­տա­կան­նե­րով, եւ ա­նոնք զի­րար կը հրմշտկեն յա­ւե­լեալ դիր­քի, յա­ւե­լեալ փառ­քի եւ յա­ւե­լեալ շա­հե­րու հա­մար:

Ե­րե­ւոյ­թը նոյնն է ա­րե­ւել­քի եւ ա­րեւ­մուտ­քի մէջ: Փոր­ձե­ցէ՛ք գըտ-նել ա­մէն ձե­ւի քա­ղա­քա­կան իշ­խա­նու­թեան(ներ) մաս­նա­կից­նե­րու կեն­սագ­րա­կան­նե­րը, հասկ­նա­լու հա­մար, թէ ա­նոնք ե՞րբ եւ ո՞ւր ար­տադ­րող աշ­խա­տանք կա­տա­րած են, ժո­ղո­վուր­դը կ՚ը­սէ՝ գամ մը գա­մած են:

Եւ ո­րով­հե­տեւ իշ­խա­նու­թեան եւ ան­կէ օգ­տուե­լու շրջա­նա­կը սահ­մա­նա­փակ է, պայ­քար­նե­րը կը շա­րու­նա­կուին դիր­քի տի­րա­նա­լու կամ դիրք պա­հե­լու հա­մար զի­րար կոխկր­տե­լով:

Եր­կիր­նե­րու կա­ռա­վա­րու­մը ան­կա­րե­լի դար­ձած է, քա­նի որ իշ­խա­նա­ւոր­նե­րը իշ­խա­նու­թիւն պա­հե­լու հա­մար կը ծախ­սեն-կը մսխեն երկ­րի ե­կա­մու­տը եւ աշ­խա­տան­քով ար­տադ­րուած բա­րիք­նե­րը: Հե­տե­ւան­քը կ՚ըլ­լայ այն, որ եր­կիր­նե­րը կը ծախ­սեն ի­րենց ե­կա­մու­տէն ա­ւե­լին, կը ծախ­սեն ոչ անհ­րա­ժեշ­տին հա­մար: Հա­մա­ցան­ցին վրայ կա­րե­լի է գտնել եր­կիր­նե­րու կու­տա­կ-ւող պարտ­քե­րը: Փոր­ձե­ցէ՛ք կար­դալ բազ­մա­թիւ զե­րօ­նե­րով այդ գու­մար­նե­րը, ո­րոնք իւ­րա­քան­չիւր վայր­կեա­նի հետ կ՚ա­ճին ի­րենց տո­կոս­նե­րով:

Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու պարտ­քը 18.400 մի­լիառ տո­լար է (18.400.000.000.000), Ֆրան­սա­յի պարտ­քը՝ 2.148 մի­լիառ եւ­րօ (2.148.000.000.000), Լի­բա­նա­նի՝ 70.000.000.000 տո­լար, նաեւ պըզ-տիկ Հա­յաս­տա­նի՝ 4 մի­լիառ, որ տա­րուան սկիզ­բէն ի վեր ա­ւել­ցած է 280 մի­լիո­նով… Այս ա­նուն­նե­րը եւ թի­ւե­րը օ­րի­նա­կի ար­ժէք ու­նին:

Օր մը պէտք է վճա­րուին այդ պարտ­քե­րը: Բայց մեծ հար­ցա­կան է՝ ինչ­պէս: Կա­րե­լի կ՚ըլ­լա՞յ վճա­րել: Ե­թէ ան­կա­րե­լի ըլ­լայ վճա­րել, ի՞նչ պի­տի պա­տա­հի:

Պե­տու­թեան յա­րա­ճուն պարտ­քը ար­գելք չէ ան­հատ­նե­րու կող­մէ դիզուող հարս­տու­թեան: Մաս­նա­գի­տա­կան թեր­թեր կը կազ­մեն ցու­ցա­կը ա­ճող մի­լիա­ռա­տէ­րե­րու:

Երբ պե­տու­թիւն մը կը ծախ­սէ իր ե­կա­մու­տէն ա­ւե­լի, ի՞նչ կրնայ պա­տա­հիլ: Ան­հատ մը որ այդ­պէս կ՚ը­նէ, կը սնան­կա­նայ: Ան­հա­տը կը ստի­պուի սահ­մա­նա­փա­կել իր ծախ­սե­րը: Նոյ­նը պար­տին ը­նել եր­կիր­նե­րը, սկսե­լու հա­մար ա­նաշ­խատ դի­ւա­նա­կա­լու­թիւ­նը փոք­րաց­նե­լով: Ան­հա­տը կը սնան­կա­նայ, բայց պե­տու­թիւն­նե­րու պարտ­-քը յար կ՚ա­ճի:

Եր­կիր­նե­րու «քա­ղա­քա­կան-վար­չա­կան» կազ­մե­րը ե­կա­մուտ չա­պա­հո­վող թիւ են, այդ կազ­մե­րը կա­րե­լի է նուա­զեց­նել: Խորհր­դա­րա­նի եւ Ծե­րա­կոյ­տի ան­դամ­նե­րու թի­ւը ե­թէ եր­կու­քով բաժ­նուի, ե­թէ ա­նոնք պե­տու­թեան կող­մէ վճա­րուած թիկ­նա­պահ եւ վա­րորդ չու­նե­նան, ա­նոնց տրուած յա­ւե­լեալ յատ­կա­ցում­նե­րը ե­թէ ջնջուին կամ նուա­զին, աշ­խարհ փուլ չի գար, եւ երկ­րի ա­մա­վար­կը կը փոք­րա­նայ: Բա­ցա­ռու­թիւն եր­կիր­ներ չկան, ա­նոնք ըլ­լան բնա­կան պա­շար­նե­րով հա­րուստ կամ ճար­տա­րա­րուես­տա­կա­նա­ցած:

Հա­մաշ­խար­հայ­նաց­ման հեւ­քին մէջ, դրա­մա­տի­րա­կան մի­ջազ­գա­յին կայս­րու­թիւ­նը տե­ւա­բար կը ստեղ­ծէ ոչ-անհ­րա­ժեշտ պա­հանջ­ներ, սկսե­լով սնուն­դէն, հաս­նե­լու հա­մար վա­ղան­ցուկ պեր­ճան­քի: Աստ­ղա­բաշ­խա­կան գու­մար ար­ժող բնա­կա­րան­ներ եւ ինք­նա­շարժ­ներ, ա­դա­ման­դա­կուռ մա­նեակ­ներ: Ֆրան­-սա­յի մէջ հրա­պա­րա­կե­ցին, թէ ինչ կ՚ար­ժէ պե­տու­թեան նախ­կին նա­խա­գա­հի մը հա­մար ե­ղած ծախ­սե­րը: Խորհր­դա­րա­նի ան­դամ­նե­րը եւ նա­խա­րար­նե­րը, նոյ­նիսկ երբ կը դադ­րին ի­րենց պաշ­տօ­նէն, կը շա­րու­նա­կեն յատ­կա­ցում­ներ ստա­նալ. թո­շակ, վա­րորդ, թիկ­նա­պահ, ե­ւայլն: Ֆրան­սան՝ օ­րի­նակ: Այդ­պէս է նաեւ, օ­րի­նակ, դժուա­րու­թիւն­նե­րու մատ­նուած փոք­րիկ Լի­բա­նա­նը: Այս պատ­ճա­ռով ալ քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը դար­ձած է հա­սու­թա­փեր ար­հեստ եւ ոչ ծա­ռա­յու­թիւն:

Նաեւ, «ընտ­րող-յա­ճա­խոր­դու­թիւն» ու­նե­նա­լու հա­մար, քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­ներ եւ հա­մախըմ-բում­ներ, ըստ ի­րենց ու­նե­ցած դիր­քին, պե­տա­կան գու­մար­նե­րէն յատ­կա­ցում­ներ կ՚ը­նեն մար­դոր­սու­թեան հա­մար, կամ պաշ­տօն­ներ կը բաժ­նեն, քուէ ստա­նա­լու հա­մար, քա­նի որ քա­ղա­քա­կան կեան­քը կը շնչէ յա­ջոր­դա­կան «ընտ­րու­թիւն­ներ»ով, այ­սինքն՝ քուէ­նե­րով:

Ֆրան­սա­յի մէջ, քա­նի մը տա­րի ա­ռաջ գրքոյկ մը լոյս տե­սաւ «Ընդվ­զե­ցէ՛ք» ա­նու­նով: Մի­լիոն­նե­րով ծա­խուե­ցաւ: Ե­թէ զան­գը-ւած­նե­րու ընդվ­զու­մը այ­սօր տե­ղի չու­նե­նայ, օր մը ան­պայ­ման տե­ղի կ՚ու­նե­նայ: Ըն­կե­րա­յին ար­դար հա­սա­րա­կա­կարգ ստեղ­ծե­լու հա­մար, լու­սա­բա­նուած հան­րու­թիւն պէտք է, ա­նոր հա­մար ալ կեն­սա­կան է մա­մու­լի եւ մա­մու­լի աշ­խա­տա­ւո­րի ա­զա­տու­թիւ­նը:

Այս ա­րագ նշում­նե­րէն ետք, պէտք է մտա­ծել, թէ կա՞ն լու­ծում­ներ:

Կա՛ն լու­ծում­ներ: Ե­թէ իշ­խա­նա­կան հա­մա­կար­գե­րէն դուրս գտնը-ւող պատ­րաս­տուած եւ պար­կեշտ մար­դիկ գտնուին ո­րո­շող­նե­րու ցան­կին վրայ, ան­կա­շառ եւ ան­կողմ­նա­կալ ար­դա­րա­դա­տու­թիւն մը պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան կան­չող հա­շուեքն­նու­թիւն կա­տա­րէ եւ ար­դիւնք­նե­րը հրա­պա­րա­կէ, եւ կայ նաեւ հրաշ­քը, ե­թէ յան­կարծ հրա­պա­րակ գան պե­տա­կան գան­ձէն չօգ­տուող զօ­րա­վար տը Կոլ մը, հե­ղի­նա­կու­թիւն ու­նե­ցող եւ գե­տին պառ­կող ու աղ­քատ ապ­րող Կան­տի մը, ո­րոնք ա­ռա­ջին կար­գով չճամ­բոր­դեն, եւ հիւ­րա­նո­ցի «ժա­գու­զի»ով սե­նեակ չու­զեն, եւ կա­շառ­քէ, կո­ղո­պու­տէ եւ մսխու­մէ փրկեն ժո­ղո­վուր­դը: Այս մար­դիկ բարձր հե­ղի­նա­կու­թիւն ու­նէին, «քա­րիզմ», Հա­յաս­տան կ՚ը­սեն՝ «խա­րիզ­մա»:

Ե­թէ «Ընդվ­զում» ծա­ւա­լի եւ նա­խախ­նա­մա­կան կո­չուե­լու ար­ժա­նի ղե­կա­վա­րու­թիւն­ներ հրա­պա­րակ գան եւ չյա­ւեր­ժա­նան, քա­նի որ եր­կա­րա­տեւ իշ­խա­նու­թիւ­նը ա­պա­կա­նու­թեան կ՚ա­ռաջ­նոր­դէ, յի­շուած բազ­մա­թիւ զե­րօ­նե­րով պե­տա­կան պարտ­քե­րը, ո­րոնք յանձ­նա­ռու­թեան տակ կը դնեն քա­ղա­քա­ցի­նե­րը, կը նուա­զին եւ ըն­կե­րա­յին ա­ղէտ­նե­րը, ինչ­պէս գոր­ծազր­կու­թիւ­նը, ա­ներ­դիք ըլ­լա­լու վի­ճա­կը, խնամ­քի ան­հա­ւա­սա­րու­թիւ­նը, վերջ կը գտնեն:

Քա­ղա­քա­ցի­նե­րը կրող­ներն են մի­լիա­ռով պարտ­քե­րու, ո­րոնց հա­մար ի­րենց կար­ծի­քին չէ դի­մուած, չի դի­մուիր:

Իսկ քա­ղա­քա­ցիին հզօ­րու­թիւ­նը ստեղ­ծե­լու հա­մար թու­թակ կամ մու­նե­տիկ չե­ղող ա­զատ հրա­պա­րա­կա­խօ­սու­թիւ­նը էա­կան է, այ­սինքն՝ ա­զա­տու­թիւն:

Այդ ա­զա­տու­թեան նուաճ­ման հա­մար պէտք է հե­տե­ւիլ Վոլ­թէ­րի այ­լա­կար­ծու­թեան պաշտ­պա­նու­թեան խօս­քին, որ յա­ճախ կը վե­րագ­րուի նաեւ ու­րիշ­նե­րու, բայց չի դադ­րիր մար­դու վե­հու­թիւ­նը բնո­րո­շե­լէ: «Հա­մա­ձայն չեմ այն բա­նին որ կ՚ը­սես, բայց մին­չեւ մահ պատ­րաստ եմ կռուե­լու, որ այդ ը­նե­լու ի­րա­ւունք ու­նե­նաս»:

Մեծ ու պզտիկ ախ­տա­ւոր բռնա­կալ­ներ, չա­րա­գործ­ներ եւ չա­րա­շա­հող­ներ ան­թա­փանց են այս մար­դա­կերտ ի­մաս­տու­թեան առ­ջեւ:

Ազ­գե­րու եւ ժո­ղո­վուրդ­նե­րու վե­րա­կանգ­նու­մին հա­մար, միշտ ը­սած եմ, պէտք է յա­ճա­խել ի­րաւ մե­ծե­րու դպրո­ցը:

Յ. ՊԱԼԵԱՆ