ԱԶԳԱՅԻՆ ԴՐՈՇՄԸ…

Սկզբնա­կան շրջա­նին հա­յոց մէջ Միւ­ռո­նօրհ­նու­թիւ­նը կը կա­տա­րուէր Ա­ւագ Հինգ­շաբ­թի օ­րը, երբ Յի­սուս հաս­տա­տեց Ս. Հա­ղոր­դու­թեան խոր­հուր­դը: 19-րդ դա­րու «Մաշ­տոց­նե­րը» կը հրա­հան­գեն, որ զայն կա­րե­լի է կա­տա­րել նաեւ Հո­գե­գա­լուս­տին կամ ո­րե­ւէ այլ պատ­շաճ օր մը: Յա­ճախ Միւ­ռո­նօրհ­նու­թիւ­նը տե­ղի ու­նե­ցած է նաեւ Վա­րա­գայ Ս. Խա­չի տօ­նին:

ՄԻՒ­ՌՈ­ՆՕՐՀ­ՆՈՒ­ԹԻՒ­ՆԸ՝ ՎԱ­ՐԱ­ԳԱՅ ԽԱ­ՉԻ Օ­ՐԸ

Այս տա­րի եւս մեր ազ­գա­յին-ե­կե­ղե­ցա­կան ինք­նա­տիպ տօ­նե­րէն մէ­կուն՝ Վա­րա­գայ Սուրբ Խա­չի օ­րը պի­տի կա­տա­րուի Միւ­ռո­նօրհ­նու­թիւ­նը: Այս տօ­նը խա­չին նուի­րուած ազ­գա­յին տօն է: Հայ Ա­ռա­քե­լա­կան Սուրբ Ե­կե­ղեց­ւոյ տօ­նա­ցոյ­ցը խա­չի փա­ռա­ւոր­մա­ն նուիր­ուած չորս տօն ու­նի՝ Խա­չի ե­րե­ւում, Խաչ­ւե­րաց, Վա­րա­գայ Խաչ եւ Գիւտ Խա­չ:

Այս չորս տօ­նե­րէն ե­րե­քը կը նշեն նաեւ քրիս­տո­նէա­կան միւս ե­կե­ղե­ցի­նե­րը, իսկ Վա­րա­գայ Սուրբ Խա­չի տօ­նը յա­տուկ է միայն մեր ե­կե­ղե­ցիին: Ան հաս­տա­տուած է 653 թուա­կա­նին, երբ Թո­դիկ եւ Յո­վել ճգնա­ւոր­նե­րը գտան Քրիս­տո­սի Խա­չա­փայ­տի մա­սուն­քը: Նկա­տի առ­նե­լով, որ այդ օ­րը բազ­մա­թիւ ուխ­տա­ւոր­ներ կը ժա­մա­նեն Սուրբ Էջ­միա­ծին՝ աշ­խար­հի բո­լոր կող­մե­րէն, ինչ­պէս նաեւ նկա­տի ու­նե­նա­լով Ա­րա­րա­տեան դաշ­տա­վայ­րի ե­ղա­նա­կա­յին պայ­ման­նե­րը՝ վեր­ջին շրջա­նին, ինչ­պէս կը նշէ Ա­մե­նայն Հա­յոց Կա­թո­ղի­կո­սու­թեան Տե­ղե­կա­տուու­թեան հա­մա­կար­գի տնօ­րէ­նի ժա­մա­նա­կա­ւոր պաշ­տօ­նա­կա­տար Տ. Զա­քա­րիա Վար­դա­պետ Բա­ղու­մեան, միւ­ռո­նը կ՚օրհ­նուի աշ­նա­ն: 20-րդ դա­րուն սրբա­զան այս ա­րա­րո­ղու­թիւ­նը կա­տա­րուած է Մայր Տա­ճա­րի մէջ կամ զան­գա­կա­տան դի­մաց: Քա­նի որ այժմ այս հո­գե­պա­րար ա­րա­րո­ղու­թեա­ն մաս­նակ­ցիլ փա­փա­քող­նե­րը հա­զա­րա­ւոր­ներ են, իբր այդ ալ Միւ­ռո­նօրհ­նու­թիւ­նը, 2001 թուա­կա­նէն սկսեալ, տե­ղի կ՚ու­նե­նայ նո­րա­կա­ռոյց Ս. Տրդա­տի Բաց խո­րա­նին առ­ջեւ:

Այս տա­րի 27 Սեպ­տեմ­բե­րի ա­ռա­ւօ­տեան Ս. Պա­տա­րագ կը մա­տու­ցուի Միած­նաէջ Մայր Տա­ճա­րին մէջ, իսկ ե­րե­կո­յեան տե­ղի կ՚ու­նե­նայ Միւ­ռո­նօրհ­նու­թիւ­նը:

Ա­մե­նայն Հա­յոց Կա­թո­ղի­կո­սու­թեան Տե­ղե­կա­տուու­թեան հա­մա­կար­գի տնօ­րէ­նի ժա­մա­նա­կա­ւոր պաշ­տօ­նա­կա­տար Տ. Զա­քա­րիա Վար­դա­պետ Բա­ղու­մեան կը շա­րու­նա­կէ ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ-ին տե­ղե­կու­թիւն­ներ հա­ղոր­դել Միւ­ռո­նօրհ­նու­թեան մա­սին:

Սրբա­լոյս Միւ­ռո­նը սո­վո­րա­բար կը լեց­նեն ա­ղաւ­նա­ձեւ ա­նօթ­նե­րու մէջ: Ա­ղաւ­նին Ս. Հո­գիի խորհր­դա­նիշն է: Տ. Զա­քա­րիա Վար­դա­պետ Բա­ղու­մեան կը յի­շեց­նէ, որ սրբա­պատ­կեր­նե­րու եւ ման­րան­կար­նե­րու մէջ Ս. Հո­գին ա­ղաւ­նիի տես­քը ու­նի:

Միւ­ռո­նա­թա­փե­րը կը շի­նուին թե­ւե­րը փռած ա­ղաւ­նիի, կամ ո­րե­ւէ ճիւ­ղի վրայ, կամ ալ գուն­դին վրայ նստած ա­ղաւ­նիի ձե­ւով: Գուն­դը երկ­րա­գուն­դի խոր­հուր­դը ու­նի: Ա­ղաւ­նա­ձեւ այս ա­նօթ­նե­րը սո­վո­րա­բար ար­ծա­թէ կամ ոս­կիէ կ՚ըլ­լան: Տ. Զա­քա­րիա Վար­դա­պետ Բա­ղու­մեան կը նշէ, որ Սրբա­լոյս Միւ­ռո­նը կը լե­ցուի ա­նօ­թի թի­կուն­քէն եւ կը թա­փի ա­նոր բե­րա­նէն: Ան կը նշէ, որ ոչ ա­ղաւ­նա­ձեւ կ՚ըլ­լան նաեւ մի­ւո­նա­թա­փե­րը, ո­րոնք պա­տուան­դա­նով կլոր ա­ման­ներ են եւ ու­նին միւ­ռո­նը ծո­րե­լու տեղ, վրան ծած­կով եւ խա­չով:

ՄԻՒ­ՌՈ­ՆԻ ՄԱ­ԿԱՐ­ԴԸ՝ ԲԱ­ԼԱ­ՍԱՆ

Ձի­թաիւ­ղէն յե­տոյ Ս. Միւ­ռո­նի մէջ երկ­րորդ հիմ­նա­կան նիւ­թը բա­լա­սանն է (լա­տի­նե­րէն՝ Commifora opobalasamum): Ան փշա­տե­նիի նման մշտա­դա­լար ծա­ռի կե­ղե­ւի կտրուած­քէ հո­սող իւ­ղա­յին խէժ մըն է, ո­ր կը հաս­նի Ա­րա­բա­կան թե­րակղ­զիին մէջ, Հնդկաս­տան, Ափ­րի­կէ, Պա­ղես­տին եւ Վիեթ­նամ: Բա­լա­սա­նը կը գոր­ծա­ծուի կրօ­նա­ծի­սա­կան նպա­տա­կով եւ բժշկու­թեան մէջ: Միւ­ռո­նի պատ­րաս­տու­թեան ժա­մա­նակ բա­լա­սա­նը կը փափ­կեց­նեն կտա­ւա­տի իւ­ղով, որ­պէս­զի կա­րո­ղա­նայ միա­խառնուիլ ձի­թե­նիի իւ­ղին: Միւ­ռո­նի կա­նո­նը կը հրա­հան­գէ, որ ինչ­քան շատ ըլ­լայ ան, այն­քան ա­ւե­լի լաւ է: Ըլ­լա­լով միւ­ռո­նի մա­կար­դը՝ բա­լա­սա­նի մա­սին հիւ­սուած են տար­բեր ա­ւան­դու­թիւն­ներ հայ մա­տե­նագ­րու­թեան մէջ, զայն գո­վեր­գուած է նաեւ գե­ղա­րուես­տա­կան ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րու մէջ: Տ. Զա­քա­րիա Վար­դա­պետ Բա­ղու­մեան կը նշէ, որ Վար­դան Վար­դա­պետ իր «Աշ­խար­հա­ցոյ­ց­»ին մէջ կը նշէ, որ Տի­րա­մայ­րը լուա­ցած է Յի­սու­սի հա­գուս­տը եւ ջու­րը թա­փած, ուր ալ բուս­նած է բա­լա­սա­նի ծա­ռը: Այս ա­ւան­դազ­րոյ­ցը մէջ­բե­րած է նաեւ Յա­կոբ Նա­լեան Պատ­րիար­քը (18-րդ դար)՝ Նա­րե­կի 93-րդ գլու­խը մեկ­նե­լու ժա­մա­նակ: Ըստ Պատ­րիար­քին՝ ինչ­պէս ծա­ռի ճեղ­քու­մէն բա­լա­սա­նի իւ­ղա­յին խէ­ժը դուրս կու գայ, այն­պէս ալ Յի­սու­սի կո­ղին խոց­մամբ՝ Տի­րոջ փրկա­րար ա­րիւ­նը:

ՄԻՒ­ՌՈ­ՆԻ ՈՒ­ԺԸ՝ ԸՍՏ Ա­ՒԱՆ­ԴՈՒ­ԹԵԱՆ

Ա­մե­նայն Հա­յոց Կա­թո­ղի­կո­սու­թեան Տե­ղե­կա­տուու­թեան հա­մա­կար­գի տնօ­րէ­նի ժա­մա­նա­կա­ւոր պաշ­տօ­նա­կա­տար Տ. Զա­քա­րիա Վար­դա­պետ Բա­ղու­մեան կը տե­ղե­կաց­նէ, որ դա­րե­րու ըն­թաց­քին հա­յոց Միւ­ռո­նի հրա­շա­գործ զօ­րու­թեան մա­սին բա­զում պատ­մու­թիւն­ներ ստեղ­ծուած են՝ ընդգ­ծե­լով ա­նոր զօ­րու­թիւնն ու ու­ժը: Միջ­նա­դա­րուն շրջա­նա­ռուած ա­ւան­դու­թեան մը հա­մա­ձայն՝ 1023 թուա­կա­նի 6 Յու­նուա­րին՝ Աս­տուած­յայտ­նու­թեան տօ­նին, բիւ­զան­դա­կան կայ­սեր եւ ա­ւա­գա­նիի ներ­կա­յու­թեամբ Պետ­րոս Գե­տա­դարձ Կա­թո­ղի­կո­սը (1019-1058) Մաչ­կա կո­չուող գե­տա­կի վրայ կը կա­տա­րէ մեր ա­ւան­դա­կան Ջրօրհ­նէ­քի կար­գը: Կայս­րը կը կար­գադ­րէ, որ Հա­յոց Հայ­րա­պե­տը ա­րա­րո­ղու­թիւ­նը կա­տա­րէ հայ­կա­կան ծէ­սով, իսկ յոյ­նե­րը՝ ի­րենց: Ան հա­յե­րը կը կեց­նէ ա­ւե­լի բարձր տեղ մը, քան՝ յոյ­նե­րը: Ըստ Կի­րա­կոս Գան­ձա­կե­ցիի՝ այս քայ­լի ի­մաս­տը այն էր, որ վե­րե­ւը՝ հա­յե­րուն օրհ­նա­ծը վա­րը յոյ­նե­րը վերս­տին օրհ­նէին՝ զայն կա­տար­եալ դարձ­նե­լով: Ա­րիս­տա­կէս Լաս­տի­վեր­ցին (11-րդ դար) կը գրէ, որ երբ Վե­հա­փա­ռը Միւ­ռո­նը կը կա­թեց­նէ, յան­կար­ծա­կի ճա­ռա­գայ­թող լոյ­սի ցնցուղ­ներ դուրս կ՚ելլ­են ջու­րէն, այդ մէ­կը կը տես­նեն բո­լոր հա­ւա­քուած­նե­րը, կը փա­ռա­բա­նեն զԱս­տուած եւ մեր հա­ւատ­քի զօ­րու­թիւ­նը ա­ւե­լի կը բարձ­րա­նայ: Հե­տա­գայ պատ­միչ­նե­րը ի­րենց պատ­մու­թիւն­նե­րուն մէջ ոչ միայն չեն գո­հա­ցած ե­րեւ­ցած լոյ­սի հրաշ­քով, այլ նաեւ՝ ո­րոշ յա­ւե­լում­ներ կա­տա­րած են: Սա­մուէլ Ա­նե­ցին (12-րդ դար) կը նշէ, որ Պետ­րոս Կա­թո­ղի­կո­ս պահ մը կը կեց­նէ գե­տին ըն­թաց­քը, իսկ Գան­ձա­կե­ցին կը յա­ւե­լէ, թէ Հա­յոց Հայ­րա­պե­տի ա­ղօթ­քի զօ­րու­թե­նէն գե­տի ջու­րե­րը ետ դար­ձան: Գե­տա­դար­ձի ա­նուան հետ կա­պուած է այլ ու­շագ­րաւ փաստ մը եւս: 1049 թուա­կա­նին, երբ Կա­թո­ղի­կո­սը ստի­պուած էր Բիւ­զան­դիա եր­թալ՝ մտա­ծե­լով, որ գու­ցէ այ­լեւս չվե­րա­դառ­նայ, եւ մտա­հո­գուե­լով Միւ­ռո­նի մա­սին, ան Ա­խու­րեան գե­տը, եր­կա­թէ ա­ման­նե­րու մէջ կը թաքց­նէ շուրջ 400 լիթր Միւ­ռոն, որ­պէս­զի ան յոյ­նե­րուն ձեռ­քը չան­ցի եւ չա­պա­կա­նի: Այս մա­սին կ՚ար­ձա­նագ­րէ Մատ­թէոս Ուռ­հա­յե­ցին (11-12-րդ դար) իր ժա­մա­նա­կագ­րու­թեան մէջ:

Ա­մե­նայն Հա­յոց Կա­թո­ղի­կո­սու­թեան Տե­ղե­կա­տուու­թեան հա­մա­կար­գի տնօ­րէ­նի ժա­մա­նա­կա­ւոր պաշ­տօ­նա­կա­տար Տ. Զա­քա­րիա Վար­դա­պետ Բա­ղու­մեան կը նշէ, որ Հա­յոց Ե­կե­ղեց­ւոյ նուի­րեալ, մտա­ւո­րա­կան ե­կե­ղե­ցա­կան Կա­րա­պետ Ե­պիս­կո­պոս Տէր-Մկրտի­չեա­ն (1866-1915) 1897 թուա­կա­նին հե­տե­ւեալ տո­ղեր գրած է Միւ­ռո­նօրհ­նու­թե­նէն ա­ռաջ. «Ինչ­պի­սի՜ վեհ խոր­հուրդ, ի՜նչ հրա­շա­լի զօ­րու­թիւն բուռ մը հա­սա­րակ իւ­ղի մէջ: Սկսած այն օ­րէն, երբ ա­ռա­ջին ան­գամ մեր լեռ­նե­րը բարձ­րա­ցաւ Տի­րոջ ա­ռա­քեա­լը եւ խա­չակն­քեց այս երկի­րը, երբ նո­րա­կա­ռոյց Իջ­ման տա­ճա­րի բե­մը բարձ­րա­ցաւ Տի­րոջ այն մեծ խոս­տո­վա­նող մեր Ս. Լու­սա­ւո­րի­չը եւ իր կեն­դա­նի ա­ջով Ս. Միւ­ռոն օրհ­նեց նո­րա­հա­ւատ հօ­տին հա­մար՝ ան­թիւ ան­գամ կրկնուած է նոյն խոր­հուր­դը եւ աս­տուա­ծա­յին հոգ­ւոյ այդ չնաշ­խար­հիկ զօ­րու­թիւ­նը օրհ­նեալ իւ­ղի միջ­նոր­դու­թեամբ նո­րա­նոր սե­րունդ­ներ վե­րած­նած է յա­ւի­տե­նա­կան կեան­քի հա­մար, ժա­ռան­գա­բար մէ­կէն միւ­սը անց­նե­լով՝ իբ­րեւ ա­մե­նէն թան­կա­գին ա­ւանդ, իբ­րեւ հայ ժո­ղո­վուր­դի հո­գե­ւոր միու­թեան ա­մե­նա­նուի­րա­կան ե­րաշ­խիք: Եւ ա­մէն ան­գամ, որ Ս. Էջ­միած­նին մէջ միւ­ռոն կ՚օրհնուի Ս. Լու­սա­ւոր­չի ա­ջով, եւ հին միւ­ռո­նը նո­րի հետ կը խառ­նուի Լու­սա­ւոր­չի յա­ջոր­դի ձեռ­քով՝ հայ քրիս­տո­նեան իր հոգ­ւոյն խոր­քը կը զգայ, որ ամ­փո­փուե­ցաւ այն­տեղ, նո­րո­գուե­ցաւ եւ կրկին պի­տի ծա­ւա­լի ի սփիւռս ամ­բողջ աշ­խար­հի ժա­ռան­գա­կան մեծ շնոր­հը, որ այդ­պէ­սով նոր հան­գոյց մը եւս ա­ւել­ցաւ հի­նե­րուն վրայ ու եր­կա­րե­ցաւ իր եւ իր ժո­ղո­վուր­դի գա­ղա­փա­րա­կան կեան­քի թե­լը...: Ա­յո՛, միւ­ռո­նօրհ­նու­թեան վսեմ հան­դէ­սը ա­մե­նէն ա­ռաջ մխի­թա­րու­թիւն է մե­զի հա­մար եւ կեն­դա­նի ո­գե­ւո­րու­թեան ա­ռիթ։ Ան մե­զի կը յի­շեց­նէ, որ ու­նինք բա­րիք մը, որ ա­մէն­քին պէտք է փո­խա­նցել, գանձ մը, որ ան­կո­ղոպ­տե­լի է եւ անըս-պառ հարս­տու­թեան աղ­բիւր՝ Լու­սա­ւոր­չի սուրբ հա­ւա­տը, այդ հա­ւա­տը մեր մէջ ներշն­չող եւ պահ­պա­նող հո­գին. եւ քա­նի որ կեն­դա­նի է այդ հա­ւա­տը, կը նո­րո­գուի նոր միւ­ռո­նի հետ եւ նո­րա­նոր սե­րունդ­նե­րու կեանք կը պար­գե­ւէ նա­հա­տակ նախ­նեաց ան­մա­հու­թեան հո­գին՝ կեն­դա­նի ենք մենք, կեն­դա­նի է հայ ա­նու­նը...: Ի՞նչ է կեն­դա­նի հո­գին եւ միայն կեն­դա­նի կուրծ­քե­րու ներ­քոյ կա­րե­լի է պա­հել ա­նոր զօ­րու­թիւ­նը, որ­պէս­զի ծա­ւա­լի ան Սուրբ Միւ­ռո­նի կա­թիլ­նե­րուն հետ եւ ի­րօք նոր սե­րուն­դի մը վե­րա­կեն­դա­նու­թեան պատ­ճառ ըլ­լայ, հար­կա­ւոր է, որ կեն­դա­նի եւ գոր­ծու­նեայ ըլ­լայ նախ ներ­կայ սե­րուն­դին մէջ, կեն­դա­նի այն ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ, որ իր սրբա­զան խոր­հուրդ­նե­րով կը հա­ղոր­դէ ա­նո­ր զօ­րու­թիւ­նը իր զա­ւակ­նե­րուն, բայց կեն­դա­նի, բա­նա­ւոր դաս­տիա­րա­կու­թեան մի­ջո­ցաւ միայն կ՚ար­ծար­ծէ եւ ներ­գոր­ծա­կան կը դարձ­նէ: Ար­դեօք կը զգա՞նք մեր մէջ այդ կեն­դա­նու­թիւ­նը. նման չե՞նք ար­դեօք այն ծա­ռա­յին, որ իր տի­րոջ­մէ ստա­ցած ա­ւան­դը կը տա­նի, գետ­նին տակ կը թա­ղէ եւ ա­նոր ա­ճեց­ման, բազ­մաց­ման մա­սին ա­մե­նե­ւին հոգ չի տա­նիր: Թո՛ղ ու­րեմն իւ­րա­քան­չիւր հա­յու մէջ ե­ռայ նախ­նեաց այն աս­տուա­ծա­բաշխ հո­գին՝ Ս. Միւ­ռո­նի կաթ­սան Սուրբ Էջ­միած­նի Մայր Տա­ճա­րի բե­մին վ­­րայ երբ տես­նէ, եւ բա­զուկ­նե­րը դէ­պի եր­կինք, դէ­պի Աս­տու­ծոյ Միա­ծին Որ­դին կար­կա­ռած՝ ա­ղա­չէ, որ վե­րա­կեն­դա­նաց­նէ եւ ար­ծար­ծէ նոյն հո­գին Իր թան­կա­գին ա­րեամբ գնուած ժո­ղո­վուր­դի մէջ. հրա­շա­լի զօ­րու­թիւն պար­գե­ւէ օրհ­նեալ իւ­ղի կա­թիլ­նե­րուն նոր սե­րունդ մը ի կեանս հրա­ւի­րե­լու, որ ոչ միայն մարմ­նով եւ ա­րեամբ հա­րա­զատ ժա­ռանգ ըլ­լայ քրիս­տո­նեայ հա­յու­թեան, այլ հոգ­ւով՝ դէ­պի Աս­տու­ծոյ ար­քա­յու­թիւն ա­ռաջ­նոր­դող Հոգ­իով»:

Անդ­րա­դառ­նա­լով բուն Միւ­ռո­նօրհ­նու­թեան ա­րա­րո­ղու­թեա­ն՝ Տ. Զա­քա­րիա Վար­դա­պետ Բա­ղու­մեան կը նշէ, որ Վե­հա­փառ Հայ­րա­պե­տը եւ տաս­ներ­կու ար­քե­պիս­կո­պոս­ներ կամ ե­պիս­կո­պոս­ներ կը զգես­տա­ւո­րուին պա­տա­րա­գի­չի լրիւ հա­դեր­ձան­քով: Հա­յոց Հայ­րա­պե­տը հո­գե­ւո­րա­կան­նե­րու դա­սու ու­ղեկ­ցու­թեամբ եւ ամպ­հո­վա­նիի ներ­քոյ Վե­հա­րա­նէն կամ Մայր Տա­ճա­րէն «Խոր­հուրդ խո­րի­ն» շա­րա­կա­նի եր­գե­ցո­ղու­թեան եւ Մայր Տա­ճա­րի զան­գե­րու ղօ­ղանջ­նե­րու ներ­քոյ կ՚ուղ­ղուի դէ­պի Բաց խո­րան: Հա­յոց Հայ­րա­պե­տի աջ եւ ձախ կող­մե­րուն կ՚ըն­թա­նան վե­ցա­կան սրբա­զան­ներ՝ ի­րենց ձեռ­քե­րուն ու­նե­նա­լով Միւ­ռո­նի հա­մար անհ­րա­ժեշտ սրբու­թիւն­նե­րը՝ խա­չա­փայ­տի մա­սուն­քով Կե­նաց Խա­չը, Ս. Գե­ղար­դը եւ Ս. Գրի­գոր Լու­սա­ւոր­չի Ա­ջը: Միւ­ռո­նօրհ­նու­թեան անհ­րա­ժեշտ այս ե­րեք սրբու­թիւն­նե­րէն զատ, ա­րա­րո­ղու­թեա­ն դուրս կը բե­րուին նաեւ այլ սրբու­թիւն­ներ:

Սրբա­զան­նե­րը կը տա­նին նաեւ հին Միւ­ռո­նը, բա­լա­սա­նը եւ Միւ­ռո­նի նիւ­թե­րու ա­նօ­թը: Ար­դէն խո­րա­նին վրայ Աս­տուա­ծա­շուն­չէն կ՚ըն­թեր­ցուին ձի­թե­նիին, օ­ծու­թեան իւ­ղին, ա­նոր պատ­րաս­տու­թեա­ն եւ շնոր­հա­տու գոր­ծա­ռոյ­թին նուի­րուած քա­նի մը հա­տուած­ներ: Ա­ռան­ձին ա­ղօթք­ներ կ՚ըն­թեր­ցէ նաեւ Վե­հա­փառ Հայ­րա­պե­տը՝ խնդրե­լով, որ Ս. Հո­գին իջ­նէ այս իւ­ղին մէջ եւ սրբաց­նէ զայն: Երբ Մայր Ա­թո­ռի լու­սա­րա­րա­պե­տը կը բա­նայ կաթ­սա­յին կա­փա­րի­չը, շա­րա­կա­նի եր­գե­ցո­ղու­թեան ժա­մա­նակ Հա­յոց Հայ­րա­պե­տը կաթ­սա­յին մէջ կը լեց­նէ ծա­ղիկ­նե­րէ պատ­րաս­տուած խտա­նիւ­թը, իսկ յե­տոյ նոյն ձե­ւով նաեւ՝ բա­լա­սա­նը: Այ­նու­հե­տեւ ան հին Միւ­ռո­նը կը լեց­նէ նո­րին մէջ, որ­մէ յե­տոյ կ՚եր­գուի «Ա­ռա­քե­լոյ ա­ղաւ­նո­յ» շա­րա­կա­նը: Ա­պա Հա­յոց Հայ­րա­պե­տը կը տեառ­նագ­րէ եւ կը խառ­նէ Միւ­ռո­նը՝ Հա­յոց Ե­կե­ղեց­ւոյ ա­ւան­դա­կան ե­րեք նուի­րա­կան սրբու­թիւն­նե­րով: Հայ­րա­պե­տա­կան այս օրհ­նու­թիւն­նե­րէն յե­տոյ կաթ­սան կրկին կը ծած­կեն նուրբ շղար­շով:

Միւ­ռո­նօրհ­նութեան ա­րա­րո­ղու­թիւ­նը կ՚ա­ւար­տի Պահ­պա­նիչ ա­ղօթ­քով, երբ Վե­հա­փառ Հայ­րա­պե­տը կ՚օրհ­նէ ժո­ղո­վուր­դը: Իսկ ժո­ղո­վուր­դը կը շտա­պէ վայր­կեան ա­ռաջ համ­բու­րել Միւ­ռո­նի տաք կաթ­սան եւ օրհ­նու­թիւն ստա­նալ:

Ըն­դու­նուած սո­վո­րու­թեան հա­մա­ձայն՝ այդ օ­րը ուխ­տա­ւոր­նե­րը նաեւ ի­րենց նուէր­նե­րը կու տան Սուրբ Էջ­միած­նին՝ ի պայ­ծա­ռու­թիւն Հա­յոց Ե­կե­ղեց­ւոյ: Միւ­ռո­նի կաթ­սան եօ­թ օր շա­րու­նակ կը մնայ Մայր Տա­ճա­րին մէջ, որ­պէս­զի հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րը հնա­րա­ւո­րու­թիւն ու­նե­նան զայն համ­բու­րե­լու եւ օրհ­նու­թիւն ստա­նա­լու:

ՄԻՒ­ՌՈ­ՆԸ՝ ԱԶ­ԳԱ­ՅԻՆ ԴՐՈՇ­ՄԻ ԽՈՐՀՐ­ԴԱ­ՆԻՇ

Դա­րե­րու ըն­թաց­քին Սրբա­լոյս Միւ­ռո­նը հայ մար­դու հա­մար դար­ձած է նուի­րա­կան սրբու­թիւն եւ ազ­գա­յին դրոշ­մի խորհր­դա­նշան, ո­ր միա­ւո­րած է աշ­խար­հաց­րիւ հա­յու­թիւ­նը՝ զա­նա­զան ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րու մի­ջո­ցաւ ար­տա­ցո­լուե­լով նաեւ մեր հո­գե­բա­նու­թեան եւ մտա­յնու­թեան մէջ: Իր խօս­քե­րուն ա­ռա­ւել ստու­գու­թիւն հա­ղոր­դե­լու հա­մար շատ ան­գամ կա­րե­լի է լսել՝ «Էն կա­նաչ Միւ­ռո­նը վկա­յ», կամ ե­րա­խա­յի ան­մե­ղու­թիւնն ու մաք­րու­թիւ­նը ցոյց տա­լու հա­մար կ՚ը­սեն. «Միւ­ռո­նի հո­տը տա­կա­ւին կու գա­յ» ժո­ղովր­դա­կան ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րը: Տ. Զա­քա­րիա Վար­դա­պետ Բա­ղու­մեան կը նշէ, որ երբ աղ­տոտ բա­նի մը կը դպ­չինք կամ ոչ ճիշդ բան մը կը ճա­շա­կենք, մե­ծե­րը այդ մա­սին կ՚ը­սեն. «Միւ­ռո­նուե­լիք ե­ղան­ք», այ­սինքն՝ վերս­տին մաք­րուե­լու հա­մար Միւ­ռոն անհ­րա­ժեշտ է:

Նմա­նա­պէս, երբ մէ­կը կը սկսի ինք­զինք վատ ա­րարք­ներ գոր­ծել՝ կ՚ը­սեն. «Կա­նաչ միւ­ռո­նը պակ­սած է»: Եր­բեմն խմիչ­քի մա­քուր եւ հա­ճե­լի ըլ­լա­լու պա­րա­գա­յին կա­րե­լի է լսել հե­տե­ւալ խօս­քե­րը. «Կար­ծես Միւ­ռոն ըլ­լա­յ»: Շատ ան­գամ այն աղ­բիւ­րին կամ այն հնա­րին, ո­ր բժշ­կող զօ­րու­թիւն ու­նի, ա­նուա­նած են՝ «Միւ­ռո­նաղ­բիւ­ր»: Այս է պատ­ճա­ռը, որ մար­դիկ յա­ճախ կու գան ե­կե­ղե­ցի եւ միւ­ռո­նա­ջուր կը խնդրեն ի­րենց հի­ւան­դին հա­մար: Մկրտու­թեան ժա­մա­նակ ե­րա­խա­յին հագ­ցուող զգես­տը կո­չուած են «Միւ­ռոն լա­թ»: Այ­սօր ալ հա­յոց մէջ մեծ կա­րե­ւո­րու­թիւն կը տրուի Միւ­ռո­նա­հա­նի ա­րա­րո­ղու­թեա­ն: Տ. Զա­քա­րիա Վար­դա­պետ Բա­ղու­մեան կ՚ը­սէ, որ ժո­ղովր­դա­կան նմա­նա­տիպ խօս­քե­րը, ա­րա­րո­ղու­թիւն­նե­րը ան­գամ մը եւս ցոյց կու տան հայ մար­դու ան­սահ­ման յար­գանքն ու եր­կիւ­ղա­ծու­թիւ­նը՝ Միւ­ռո­նի հան­դէպ:

Ա­հա­ւա­սիկ, հա­շուուած օ­րեր մնա­ցած են այն ա­րա­րո­ղու­թե­նէն, երբ հա­ւա­տա­ցեալ հայ մար­դը կրկին պի­տի ա­ռըն­չուի Սրբա­զան իւ­ղի խորհ­ու­դին, զայն ըն­դու­նե­լով իբ­րեւ մեր ազ­գա­յին դրոշ­մը:

ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ