ԶՐՈՅՑԸ

-Աղջի՛կս, դուն ալ ինծի պէս եղար...

Ըսաւ ծերունազարդ տիկին Վեհան, երբ կը խօսէր Երեւան բնակող իր աղջկան հետ: Տիկին Վեհան Հալէպի իր տան անկիւնը ծուարած մնաց, բազմաթիւ խնդրանքներ, զաւակներէն մէկուն քով մեկնելու հրաւէրներ մերժեց: Պատերազմական շրջանին մի քանի ամիս փորձ մը կատարեց երթալով Կիպրոս՝ իր անդրանիկին մօտ, բայց իր անկիւնին կարօտը, իր խոհանոցին դարակները, իր բարձը, պահարանները, ամէն ինչ որ յուշ առ յուշ կերտուած ու ապրուած էին՝ հոն էին՝ Հալէպի մէջ, կը կանչէին զայն կարծես տան պատերն իսկ, պատշգամի բոյսերը նաեւ, որոնց մասին յաճախ կ՚անդրադառնար՝ «Ի՞նչ եղան հիմա իմ վարդերը, իմ ռեհանը, որ ցանած էի: Չորցա՜ն, մնացի՜ն: Ո՞վ պիտի խնամէ զանոնք, ո՞վ պիտի ջրէ թիզ առ թիզ, տերեւ առ տերեւ աճեցուցածներս»: Բոյսերուն, շնչաւորներուն կ՚ակնարկէր, այդպիսով իր փափաքը կը փոխանցէր վերադառնալու, որ իրականացաւ տասը ամիս ետք:

Հիմա առանձին, երբեմն անլոյս ու ջերմութեան սակաւութենէ տառապող Հալէպէն՝ իր անկիւնէն, կը խօսի աղջկան հետ: Յաճախ անոնք կ՚արծարծեն բազմաթիւ հին ու նոր նիւթեր, յուշեր կը սաւառնին մէյ մը մանկութեան, մէյ մը զաւակներուն ծնունդին, մէյ մը առաջին դպրոցական տարիներուն, մէյ մը առաջին թոթովանքներուն մասին: Այսօրուան նիւթը սակայն ամբողջովին այլ է: Տիկին Վեհան կը զգայ զաւկին ցաւը, որուն նմանը ինք բազմիցս ապրած է, իւրաքանչիւր զաւկի մեկնումին, իւրաքանչիւր հրաժեշտի պահուն:

-Այո՛, մա՛մ, գացին իմ ձագերս ալ...

Պատասխանեց Շողեր տրտում ու կտրուկ շեշտով մը, ընդհատել ուզելով դուրս հոսելու պատրաստ յուզումը, որպէսզի մնայ անտարազ եւ ալեկոծումով մը չտարածուի հասնելու նոյնը տարիներ առաջ ապրողի մը ականջին: Բայց լռութիւնն ալ երբեմն կը դաւաճանէ ինքզինք եւ կը փսփսայ անլսելի յուզումներ, ապրումներ, որոնք անկանխելի են:

-Կը յիշե՞ս, երբ երեք տարեկան էիր, երբ առաջին անգամ մանկապարտէզ կը մտնէիր...

Ըսաւ մայրը տրամադրութիւն փոխելու ջանքով մը. եւ յիշեցին երկուքը, թէ ինչպէ՛ս Շողեր հրաժեշտ տուաւ մօր եւ մի քանի քայլ հազիւ առած վերադարձաւ նետուելու գիրկը անոր: Առաջին յանձնումն էր մանուկին այլ միջավայր, որ տունը չէր, առաջին հաղորդակցութիւնը տունէն դուրս, կեանքի հարցերուն առաջին առերեսումը նաեւ: Ինքնամփոփ ձագուկ մըն էր Շողեր, դիւրին չէր ընտելանար նորութիւններու:

-Դուն կը յիշե՞ս, մա՛մ, Արեգս երբ դպրոց տարի:

Արեգ անդրանիկն էր Շողերին՝ համարձակ, ընկերասէր ձագուկ մըն էր, կը խանդավառէր շուրջինները, նոյնպէս նաեւ պատանութեան ու երիտասարդութեան տարիներուն՝ միշտ ընկերներով շրջապատուած, ջերմութիւն կը տարածէր:

-Հարկա՛ւ, կը յիշեմ նաեւ երկրորդականի աւարտական հանդէսը Արեգին, ի՛նչ գեղեցիկ էր պատկերը, երբ բոլոր շրջանաւարտները գլխարկները վեր նետեցին:

-Ճեմարա՜ն...

Հառաչանքը շունչէն նկատելի էր Շողերին, ինչե՜ր տեղաւրուած էին այդ մէկ բառին մէջ:

-Այո՛, աղջիկս, Ճեմարա՜ն...: Ճեմարանն ալ ինծի եւ քեզի պէս եղաւ...: Դուք Ճեմարանի փառքի օրերը ապրեցաք:

-Մենք՝ եօթներորդ դասարանցիներս, ինը բաժանում էինք, իւրաքանչիւր բաժանում՝ երեսունէ աւելի աշակերտ, մա՛մ, կը յիշե՞ս:

-Հիմա՝ զբօսանքները ձեր ժամանակուան ազատ պահերն են կարծես, այն աստիճան սակաւ է թիւը աշակերտութեան՝ հազիւ չորս-հինգ հարիւր:

-Ափսո՜ս...

Ըսաւ Շողեր եւ պահիկ մը ետք, յուզումը ջնջել փորձելով, շարունակեց.

-Յուսանք Հալէպի վիճակը կը բարելաւի եւ կ՚աշխուժանայ առաջուան պէս: Բայց գիտե՞ս, մա՛մ, Ճեմարանի շրջանաւարտները սփռուեցան ու անոր փառքը հասցուցին ամէն տեղ:

Լաւատեսօրէն աւելցուց Շողեր եւ խօսակցութիւնը դէսէն-դէնէն շարունակուեցաւ, մի քանի օրուան հաւաքուած բառակոյտը կը յորդէր երկուքէն, կը փոխանցէր մէյ մը կարօտ, մէյ մը յուշ, մէյ մը գալիք, մէյ մը յոյզ ու ապրում: Աւարտին՝ լսուեցաւ Շողերին  առաջարկը.

-Հոս կու գա՞ս, մա՛մ:

Մայրը լուռ մնաց: Հասկնալի, միշտ կրկնուող լռութիւն մըն էր ասիկա, Շողեր գիտէր իմաստը, բայց չէր վհատեր, յաճախ կը կրկնէր: Կը զգար մօր ապրումները, քանի ինք եւս, ութը տարիներէ ի վեր, հաստատուելով Երեւանի մէջ, գտած է իր անկիւնը եւ համակրած անոր:

ԱՆԻ ԲՐԴՈՅԵԱՆ-ՂԱԶԱՐԵԱՆ

Երեւան