ՀԵՏԱԶՕՏԵԼՈՎ ԴԱԺԱՆ ԱՇԽԱՐՀԸ. ՀԱՅԵԱՑՔ ԴԷՊԻ ԸՆԿԵՐԱՅԻՆ ԻՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ

Մարդկային գոյութեան վաղուց ներթափանցած են դաժանութեան հակումները, որոնք կարելի է նկատել կեանքի տարբեր ոլորտներու մէջ՝ անձնական փոխազդեցութիւններէն մինչեւ կլոպալ հակամարտութիւններ: Մեր իրականութեան դժբախտ կողմն է «դաժան աշխարհը», որ կը բնութագրուի անգութութեամբ, անարդարութեամբ եւ տառապանքով: Այսպէս, կարելի է խորանալ այս դաժան իրականութեան մէջ՝ քննելով անոր դրսեւորումները եւ բացայայտելով անոր գոյութեան հաւանական պատճառները:

Հասկնալու համար այս դաժան աշխարհը, պէտք է խորանալ պատմութեան մէջ։ Հին հռոմէական սուսերամարտիկներու մարտերէն մինչեւ ժամանակակից ցեղասպանութիւնները, անթիւ օրինակներ մեզի ցոյց կու տան, թէ ինչպէս դաժանութիւնը պահպանուած է դարերու ընթացքին: Այս պատմական համատեսքը հասկնալը կ՚օգնէ մեզ ճանչնալ դաժանութիւնը որպէս մարդկային էութեան բաժին, որ դրդուած է ուժէն, վախէն կամ ագահութենէն:

Պատմութեան ընթացքին իշխանութեան ղեկին գտնուողները յաճախ օգտագործած են դաժանութիւնը՝ որպէս ուրիշներու վրայ վերահսկողութիւն հաստատելու միջոց: Բռնակալ կառավարիչները, բռնապետերը եւ ճնշող վարչակարգերը, բոլորն ալ կը կիրառեն դաժան մարտավարութիւն՝ ճնշելով այլախոհութիւնը եւ շարունակելով անարդարութիւնը: Իշխանութեան ղեկին գտնը-ւող այս անհատները կամ խումբերը կ՚օգտագործեն դաժանութիւնը՝ գերիշխանութիւն հաստատելու եւ իրենց հեղինակութիւնը պահպանելու համար: Հասարակական համակարգերը, որոնք կառուցուած են անհաւասարութեան, խտրականութեան եւ շահագործման վրայ, պատճառ կը դառնան դաժանութեան շարունակման: Տնտեսական անհաւասարութիւններէն եւ զանգուածային, սեռային կամ ընկերատնտեսական կարգավիճակի վրայ հիմնուած խտրականութենէն, այս կառոյցները կրնան զարգացնել մշակոյթ մը, ուր դաժանութիւնը կը բարեկարգուի: Այս «բնականոնացումը», իր հերթին, կրնայ ուժեղացնել դաժանութեան արմատականացումը նոյնիսկ անձնական յարաբերութիւններու մէջ:

Ժամանակակից թեքնոլոժիներու վրայ հիմնուած աշխարհի մէջ լրատուամիջոցները առանցքային դեր կը խաղան հասարակութեան վերաբերմունքի եւ ընկալումներու ձեւաւորման գործին մէջ: Հրապուրիչ նորութիւններու, լրատուական հարթակներու եւ զուարճանքի միջոցով բռնի կամ դաժան գործողութիւններու մշտական ​​ցուցադրումները կրնան մարդիկը անզգայուն դարձնել ուրիշներու տառապանքներու նկատմամբ: Այս ապազգայունացումը կըր-նայ յանգեցնել անտարբերութեան կամ նոյնիսկ դաժանութեան ընդունման՝ աւելի խորացնելով անոր արմատները հասարակութեան ներքեւ:

Մարդկութեան պատմութիւնը ողողուած է հակամարտութիւններով՝ ինչպէս անհատական, այնպէս ալ համաշխարհային ծաւալով: Պատերազմի ժամանակ դաժանութիւնը կը հասնի իր գագաթնակէտին, բռնութիւնն ու անարդարութիւնը կը դառնան համատարած։ Գաղափարական տարաձայնութիւններու, տարածքային վէճերու կամ բնական աղբիւրներու շուրջ մրցակցութեան հետեւանքով յառաջացած հակամարտութիւնները ցոյց կու տան մարդկութեան կործանարար էութիւնը՝ ամրապնդելով մեր դաժան աշխարհի տխուր իրականութիւնը:

Դաժանութեան յաւերժացման նպաստող այլ գործօն մըն է հասարակութեան անտարբերութիւնը: Երբ անհատները կ՚ընտրեն լռել կամ աչք փակել ուրիշներու տառապանքներու վրայ, անոնք անուղղակիօրէն կը նպաստեն դաժանութեան շարունակական գոյութեան: Անհատներու համար կարեւոր է գիտակցիլ իրենց սեփական պատասխանատուութիւնը դաժանութեան դէմ պայքարելու եւ իրենց համայնքներէ ներս բարութիւն, համակրական հասկացողութիւն եւ արդարութիւն սերմանելու համար:

Մեր աշխարհը կրնայ դաժան թուիլ եւ կարեւոր է գիտակցիլ, որ համակրական հասկացողութիւնը եւ յոյսը կը պահպանուին նոյնիսկ խաւարի մէջ: Հասկնալով դաժանութեան գոյութեան պատճառները՝ մենք կրնանք աշխատիլ մեր աշխարհը աւելի արդար վայրի վերածելու ուղղութեամբ: Գերիշխող դաժանութեան ճանաչումը եւ անոր դէմ պայքարը էական քայլ մըն է անոր վերջնականօրէն վերացման ուղղութեամբ:

ՊԻԱՆՔԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ