«Ծա­ռա­յու­թիւ­նը» Քրիս­տո­նէա­կան Աս­տուա­ծա­բա­նու­թեան Պրիս­մա­կէն

«Սա­կայն խո­րունկ նշա­նա­կու­թիւն ու­նի ծա­ռա­յու­թիւ­նը»

Մե­ծի Տանն Կի­լի­կիոյ Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կո­սը 2016 տա­րին հռչա­կեց Ծա­ռա­յու­թեան տա­րի: Ան ծա­ռա­յու­թիւ­նը նկա­տեց «մարդ­կա­յին կեան­քին ա­մե­նէն բարձր ար­ժէք­նե­րէ­ն», ինչ­պէս նաեւ՝ «խո­րունկ նշա­նա­կու­թիւ­ն» ու­նե­ցող ի­րա­կա­նու­թիւն:  Եւ ծա­ռա­յու­թեան խո­րու­թիւ­նը, գէթ՝ քրիս­տո­նէա­կան աս­տուա­ծա­բա­նու­թեան պրիս­մա­կէն մեկ­նե­լով, կը բա­ցատ­րուի այն ի­րա­կա­նու­թեամբ, որ մարդ էա­կին կու տայ  ինք­նու­թիւն եւ ա­նոր հետ ապ­րե­լու հիմք. այս խո­րունկ է տե­սա­կան եւ գործ­նա­կան ի­րա­վի­ճակ­նե­րու մէ­ջէն:

Քրիս­տո­նէա­կան աս­տուա­ծա­բա­նու­թեան հիմ­քը «ծա­ռա­յու­թիւն­ն» է՝ մեկ­նե­լով իր ընդ­հան­րա­կան հաս­կա­ցո­ղու­թե­նէն, որ պի­տի նե­րա­ռէ նախ քրիս­տո­նէա­կան էու­թեան յատ­կա­նիշ-տե­սու­թիւ­նը, որ հիմ­նուած է նոյ­նինքն Քրիս­տո­սի սի­րոյն վրայ, որ ան­շարժ ի­րա­կա­նու­թիւն մը չէ, այլ շար­ժող է, ո­րով­հե­տեւ այս սէ­րը ստեղ­ծեց գե­րա­գոյն նպա­տակ մը՝ « Մար­դուն մէջ աս­տուա­ծա­յին պատ­կե­րը վե­րա­կանգ­նե­լ» (Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կոս): Ուս­տի, այս նպա­տա­կը ի­րա­կա­նաց­նե­լու հա­մար կար նաեւ ա­նոր շար­ժուն գոր­ծըն­թա­ցը՝ Աս­տու­ծոյ մար­դե­ղու­թիւ­նը Քրիս­տո­սի մի­ջո­ցով: Երբ Աս­տու­ծոյ այս սէ­րը մղեց զԻնք, որ մար­դա­նայ եւ աշ­խարհ գայ: Վասն­զի Աս­տուած այն­պէս սի­րեց աշ­խար­հը, որ մին­չեւ իսկ իր միա­ծին Որ­դին ղրկե­ց» (Յով­հան­նու 3:16): Աս­տու­ծոյ մար­դե­ղու­թիւ­նը ու­նէր մէկ հիմ­նա­կան եւ գործ­նա­կան ա­ռա­քե­լու­թիւն. «Իր փրկու­թեան ճամ­բով մար­դը դէ­պի Աս­տուած ա­ռաջ­նոր­դե­լ» (Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կոս): «Որ­պէս­զի ով որ Ա­նոր հա­ւա­տայ, չկոր­սուի, հա­պա յա­ւի­տե­նա­կան կեանք ու­նե­նա­յ» (Յով­հան­նու 3:16):

Ար­դա­րեւ, աս­կէ մեկ­նած պէտք է վեր առ­նել «փրկու­թեան ճամ­բո­վ» (ի­մա՛ «չկոր­սուե­լու») եւ «Աս­տու­ծոյ ա­ռաջ­նոր­դե­լու» (ի­մա՛ «յա­ւի­տե­նա­կան կեան­քի») գոր­ծըն­թաց­նե­րը, ո­րոնք ի­րա­կա­նա­ցան ու տա­կա­ւին կը շա­րու­նա­կուին՝ դար­ձեալ քրիս­տո­նէա­կան հիմ­քով՝ ծա­ռա­յու­թեան հաս­կա­ցո­ղու­թեան մէ­ջէն: «Յա­ւի­տե­նա­կա­նու­թեա­ն» հաս­կա­ցո­ղու­թիւ­նը նաեւ կը նե­րա­ռէ իւ­րա­քան­չիւր ան­հա­տի երկ­րա­յին ծա­ռա­յու­թեան կեան­քը աշ­խար­հին մէջ եւ կը շա­րու­նա­կուի երկ­նա­յին կեան­քի հաս­կա­ցո­ղու­թեա­նը մէջ:

Այս ծա­ռա­յու­թիւ­նը խո­րունկ նշա­նա­կու­թիւն ու­նի, ո­րով­հե­տեւ ինք­նան­պա­տակ եւ անն­պա­տակ չէ եր­բեք, այլ ծա­ռա­յու­թիւն մըն է, որ հիմ­նա­ւո­րած է մար­դը ու մար­դուն մի­ջո­ցով հա­ւա­քա­կա­նու­թիւ­նը փո­խե­լու ի­րա­կա­նու­թեամբ: Հոս առ­կայ է ճշմար­տա­ցիու­թիւ­նը, թէ քրիս­տո­նէա­կան աս­տուա­ծա­բա­նու­թեան գլխա­ւոր նպա­տա­կը մարդ­կա­յին պատ­մու­թիւ­նը փո­խելն է՝ ըստ Մու­կամ­պէի եւ Կա­յի:  Քրիս­տոս ինք սկսաւ փո­փո­խու­թեան գոր­ծըն­թա­ցը՝ իր ա­շա­կերտ­նե­րը փո­խե­լով, նաեւ՝ իւ­րա­քան­չիւր անձ, ո­րուն հան­դի­պե­ցաւ (Մու­կամ­պէ եւ Կայ): Ու­րեմն այս ի­րա­կա­նու­թեան մէջ է նաեւ այն, որ քրիս­տո­նեայ ե­կե­ղեց­ւոյ գլխա­ւոր պար­տա­կա­նու­թիւնն է փո­խել պատ­մու­թիւ­նը՝ փո­խե­լով նախ մար­դը:

Քրիս­տո­նէա­կան աս­տուա­ծա­բա­նու­թեան հիմ­քը ծա­ռա­յու­թիւն է, բայց ծա­ռա­յու­թիւն մը, որ կը փո­խէ եւ կը փո­խա­րի­նէ հի­նը նո­րով, որ նաեւ կը ձգտի Աս­տու­ծոյ պատ­կե­րին նմա­նիլ: Եւ Աս­տու­ծոյ պատ­կե­րը բա­րի է, «Սկիզ­բէն Աս­տուած եր­կինքն ու եր­կի­րը ստեղ­ծեց: Մեր պատ­կե­րին ու նմա­նու­թեա­նը պէս մարդ ը­նենք: Աս­տուած տե­սաւ, որ բա­րի ե­ն» (Ծննդոց 1: 1,26,31): Աս­տուած, որ ստեղ­ծա­գործն է, եւ իր ստեղ­ծա­ծը իր պատ­կե­րին պէս է,  բա­րին է: Այս ի­մաս­տով, մար­դը՝ Աս­տու­ծոյ պատ­կե­րը իր մէջ, կը դառ­նայ նոյն­պէս ստեղ­ծա­գոր­ծող: Եւ մար­դը, Աս­տու­ծոյ այս պատ­կե­րով ինքն ալ կը ստեղ­ծէ բա­րին, նո­րը՝ նո­րո­գող եւ նո­րո­գուող ի­րա­կա­նու­թիւն­նե­րը՝ ծա­ռա­յու­թեան կեան­քին մէ­ջէն:

Այս փո­փո­խու­թեան գոր­ծըն­թա­ցը պէտք չէ դի­տել եւ վեր առ­նել միայն կրօ­նա­կան-հո­գե­ւոր դի­տան­կիւ­նէն: Ա­տի­կա փո­փո­խու­թիւն մըն է, որ կը նե­րա­ռէ հա­ւա­քա­կան կեան­քը իր ամ­բող­ջա­կան ի­րա­վի­ճա­կին մէջ: Ճեն­սըն կը բա­ցատ­րէ. «Քրիս­տո­նէա­կան աս­տուա­ծա­բա­նու­թիւ­նը պէտք է հասկ­նայ հա­ւա­քա­կա­նու­թիւ­նը իր ամ­բող­ջա­կան տա­րա­զու­մին մէջ եւ վեր առ­նէ ա­նոր բո­լոր հիմ­նա­հար­ցե­րը»:

Մու­կամ­պէ եւ Կայ կը հա­ւաս­տիաց­նեն, որ քրիս­տո­նէա­կան աս­տուա­ծա­բա­նու­թեան յա­ռա­ջա­ցու­ցած փո­փո­խու­թիւ­նը պէտք չէ ան­ջա­տէ հա­ւա­քա­կա­նու­թիւ­նը իր մշա­կու­թա­յին եւ ազ­գա­յին ժա­ռան­գէն, այլ պէտք է զօ­րաց­նէ ա­ւե­լիով: Եւ հոս­կէ պէտք է տես­նել քրիս­տո­նեա­յին եւ ե­կե­ղե­ցիին մաս­նակ­ցու­թիւ­նը աշ­խար­հի մէջ: Մաս­նակ­ցու­թիւն մը, որ իւ­րա­յա­տուկ է, ո­րով­հե­տեւ՝ «Քրիս­տո­նեան եւ քրիս­տո­նեայ ե­կե­ղե­ցին կը մտնեն աշ­խար­հի մէջ, բայց աշ­խար­հին պէս չեն ըլ­լա­ր» (Վեր. Յով­հան­նէս Ա­հա­րո­նեան): Եւ իւ­րա­յատ­կու­թիւ­նը կը կա­յա­նայ հոն, ուր իր մաս­նակ­ցու­թիւ­նը աշ­խար­հին մէջ կը ստեղ­ծէ ծա­ռա­յու­թեան կեանք մը, որ կը փո­խէ եւ կը նո­րո­գէ բա­րիին գի­տակ­ցու­թեամբ եւ Ա­նոր պատ­կե­րին նմա­նու­թեամբ:

Այս ի­րա­կա­նու­թեան մէ­ջէն է նաեւ, որ ա­ւե­լիով պէտք է կա­րե­ւո­րել Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կո­սին Ծա­ռա­յու­թեան տա­րուան կո­չը մեր հայ­կա­կան ի­րա­կա­նու­թեան մէջ եւ ա­նոր հա­մար: Ծա­ռա­յու­թիւ­նը, ե­թէ մէկ կող­մէ պի­տի դի­տենք որ­պէս փո­խող ու փո­խուող ու նո­րո­գող ու նո­րո­գուող գոր­ծըն­թաց մեր ազ­գա­յին եւ մշա­կու­թա­յին կեան­քե­րուն մէջ, բայց նոյն­քան նաեւ մեր հայ­կա­կան ար­ժէք­նե­րը ամ­րապն­դող եւ տե­ւա­կա­նաց­նող:

Ծա­ռա­յու­թիւ­նը «բա­րո­յա­կան պար­տա­ւո­րու­թիւն է, հրա­մա­յա­կան անհ­րա­ժեշ­տու­թիւն եւ ան­սա­կար­կե­լի ա­րար­ք» (Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կոս), նաեւ անհ­րա­ժեշտ է, որ դառ­նայ դաս­տիա­րա­կու­թիւն եւ զգաս­տու­թեան հրա­ւի­րող ի­րա­կա­նու­թիւն: Դաս­տիա­րա­կու­թիւն մը, որ կրնայ կո­փել մեր կեան­քե­րը զգաս­տու­թեամբ: Պրուկ­ման այս­պէս կը բա­ցատ­րէ. «Ե­թէ այս Աս­տու­ծոյ աշ­խարհն է, եւ սէ­րը՝ ա­նոր մղիչ ու­ժը, ու­րեմն մեր իւ­րա­քան­չիւ­րին պար­տա­կա­նու­թիւ­նը ա­պա­հով կեան­քեր ապ­րիլ չէ, այլ ձեր­բա­զա­տիլ վա­խէն եւ մխրճուիլ կեան­քի մէջ եւ գործ­նա­կան ու շօ­շա­փե­լի ա­րարք­ներ գոր­ծադ­րել»:

Մեր աշ­խա­տանք­նե­րը եւ գոր­ծառ­նու­թիւն­նե­րը պէտք է ստեղ­ծեն ծա­ռա­յու­թեան կեանք մը՝ բա­րիին պատ­կե­րով, որ կը փո­խէ ան­հա­տը, բայց նաեւ՝ հա­ւա­քա­կա­նու­թիւ­նը եւ ա­նոր պատ­մու­թիւ­նը:

Ծա­ռա­յու­թեան տա­րի: Փո­խող ու փո­խուող եւ, տա­կա­ւին, նո­րո­գուող ու նո­րո­գող ի­րա­կա­նու­թիւն: Եւ որ­պէս հայ քրիս­տո­նեայ՝ կ՚ար­ժէ կառ­չիլ ա­նոր:

ՏՔԹ. ՀՐԱՅՐ ՃԷ­ՊԷ­ՃԵԱՆ