ԽՐԱՄԻ ՎԵՐՋԻՆԸ

Ծանր սնտուկ մը շալակին, առաւօտուայ կանուխ, շատ կախուխ ժամերէն սկսեալ ոտքերը ետեւէն քարշ տալով կը յառաջանայ ծերունին։ Դեռ ամայի են փողոցները, շուներն իսկ քնացած են տակաւին. ագռաւ մըն է միայն, որ ատենը մէկ՝ սարսափելի ձուրտին մասին բողոք մը կը կռկռացնէ։ Ծերունիին ոտքերն են միայն, որ կ՚արձագանքեն կռոցին։

Ինչ ունի չունի՝ ձեռնոց, գլխարկ, վզկապ, բաճկոն, վերարկու, կնոջը բանած բուրդէ գուլպան, բոլորը վրան՝ փողոց ինկած է երեւի ժամ մըն է արդէն։ Կօշիկներուն կապերն արձակ, ցանցառ ծուռումուռ մօրուքը կարծես ելեկտրահարուած, աչքերը պիշ-պիշ բացած արագ քայլերով մայթեր կը չափէ. «վա՜յ անասուններ…» Երկու Չարենց, երեք Սեւակ, մէկ Րաֆֆի, չորս Բակունց, չորս Աղայեան, երկու խոշոր Աճառեան… վա՛յ անասուններ…»։

Սնտուկն ուսերուն արդէն կամաց կամաց կը ծանրանայ։ Ամէն մէկ քայլը դժուար է աւելի։ Ամէն մէկ վայրկեանը՝ աւելի ցուրտ։

Բայց սնտուկը հոգւո՛յն վրայ կը ծանրանայ նաեւ։

Երկու Չարենց... «այդ ե՞րբ այսքան փոքրացաւ աչքին ձեր, վա՛յ անասուններ...»։

Երեք Սեւակ… «Ինչպէ՞ս դարձաք այսքան անառակ...»

Մէկ Րաֆֆի… «Թու՜ ձեզի մարդ ասողի...»

Չորս Աղայեան, երկու Աճառեան... «Գետի՛նը մտնէ ձեր այդ քյալլան...»

Չորս Բակունց… «Հոգ չէ, հոգ չէ…ես դարձեալ կու գամ էգուց…»

Տան անկիւնը չդարձած՝ կ՚անցնի գրողներու տան դիմացէն։ Իր տան նման սիրած, իր տան նման գուրգուրանք էր տածած այդ շէնքին ու զայն ապրեցնող մարդոց հանդէպ. ամբողջ յիսուն տարի։ Հիմա կքեր էր մէջքը, կակազեր էր լեզուն, աչքը հազիւ կը տեսնէր… եւ աւելին՝ կ՚ըսէին թէ «ցնդեր» էր…

Պահակը դուռը նոր բացած, սուրճի գաւաթը ձեռքին՝ առաջին գլանիկը վառեր էր. «Հը՜ Արշակ հօփար… հաւաքեցի՞ր այսօր ալ»։

Արշակ հօփարը կը լսէր, բայց կը մոռնար հեգնանքը։ Կ՚անտեսէր զայն, այնպէս ինչպէս կ՚անտեսէր տիկնոջ ամենօրեայ խնդրանքը. «Մի՛ երթար մարդ, մի՛ երթար… ի՞նչ կը կարծես պիտ փրկես…» «պատիւս, պատիւդ, մեր բոլորի՛ն պատիւը», կ՚ըսէր ծերունին, եւ ինչ ունէր-չունէր վրան նետած դուրս կը նետուէր տունէն, դեռ լոյսը չբացուած։

Դատարկ սնտուկը բռնած ձեռքին, ուղիղ կը քալէր մեծ պողոտան ի վեր, մօտ կէս ժամ։ Խաչմերուկին հասնելով՝ ձախ ելքը կ՚առնէր, երկու վայրկեան այդպէս, յետոյ աստիճաններն էին աջին։ Դանդաղ, զգուշօրէն, որ չսահի, կը բարձրանար տուֆակերտ բարձրունքն այդ թացոտ, կ՚անցնէր փողոցը վերի, որուն մինչեւ ծայրը պիտ՚ երթար դեռ, որ հասնէր։

Ինչքան մօտենար, կը ծանրանար հոգին. գերեզման կ՚երթար կարծես. «ի՛մ գերեզմանս, քու՛ գերեզմանդ, մեր բոլորի՛ն գերեզմանը»։ Դատարկուող, լքեալ Ազգային Գրադարանի իրենց թաղի մասնաշէնքն էր ահա։ Քանդումի վճիռը երկու շաբաթ առաջ տրուած էր արդէն, եւ գիրքեր էին, ահագին, որ իջած բազմած էին մուտքին, կարծես մատաղ՝ խոնաւութեան ու ձուրտին։

Շատ զգոյշ պիտի մօտենար, նայէր։ Ո՞րը տանէր այսօր։ Ո՞րը այս անգամ։ Չէ՞ որ, ինչպէս միշտ, իր վերջին գալը, վերջին օ՛րը կրնար ըլլալ… եւ պիտի առնէր մի քանին, լեցնէր սնտուկը, բարձրացնէր զայն ուսերուն, ու քալէր, քալէր, քալէր դէպի տուն։

«… վա՛յ անասուններ... վա՛յ անասուններ…

հա ես դարձեա՛լ կու գամ էգուց…»

ԵՐԱՄ