Ի ՔԱՂԱՔ

Երեկոյեան, Ապարանի Քուչակ գիւղի իրենց գոմի հին սովետական սառնարանէն վեց խոշոր դոյլ կաթը հանելու ելաւ պապիկը, ինչպէս ամէն կիրակի։

Օդերը փոխուեր էին արդէն. տան դուռը բացած-չբացած՝ տօթը հպաւ ձեռքերուն, դէմքին, պատեց մարմինը ամբողջ ու մտաւ թոքերէն ներս։ Չորնալ սկսած խոտերուն վրայէն քալելով անցաւ քանի մը մեթրը, եւ այգիի ձախ կողմը տեղադրուած բազմասերունդ կեանք ունեցող գոմին հասնելով՝ բացաւ դարպասը անոր։ Կովիկները շարժեցան տեղերնէն, գլուխ բարձրացուցին, փռնչացին մէկ-երկուքը, նայեցան պապիկին ուղղութեամբ։ Այծը, ուլիկներուն վրայ պառկած, ականջները տնկեց։ Պապիկը քալեց անշեղ դէպի սառնարան, դժուարութեամբ բացաւ ծանր դուռն անոր, դէպի վեր, եւ մէկ առ մէկ հանեց դոյլերը հոնկէ։ Երեք անգամով տարաւ զանոնք դէպի մեքենայ, ամէն անգամ մէկական դոյլ իւրաքանչիւր ձեռքին։ Ժամանակատար գործ էր, յատկապէս այս տարիքին, երբ հինգ քայլը մէկ պիտի կանգ առնէր, իջեցնէր բեռը, շունչ մը քաշէր մէկ-երկու վայրկեան, յետոյ նորէն վերցնելու համար։

Այսպէս կ՚ընէր ամէն կիրակի երեկոյ, որպէսզի չ՚ուշանար յաջորդ առաւօտ. գիշերն ամէն պարագայի ցուրտ կ՚ընէր այնքան մը, որ բաւարար էր կաթի սառնարանէ դուրս պահպանման համար։ Ապա անմիջապէս կ՚երթար անկողին. ուժ էր պէտք հաւաքել, մայրաքաղաք պիտի քշէր վաղը. եօթ տարեկան թոռնիկը պիտի ուզէ՞ր հետը գալ այս անգամ։

Առաւօտ կանուխ արթնցաւ, պաղ առուակի ջուրը տասն անգամ զարկաւ երեսին, կտոր մը լաւաշի մէջ լոռի պանիր փաթաթեց, գնաց ինքնաշարժ։ Շարժիչը ճռռաց ու կեանք առաւ։ Թոռնիկը, ձայնը լսելով, վազեց եկաւ, նստաւ ետեւը։

«Դէ գնանք պապայի մօտ…»։

Մօտ կէս ժամ անց, Ապարան-Երեւան մայրուղիին վրայ կը սլանային մարդ ու թոռնիկ։ Կ՚երթային դէպի զիրենք կապող երրորդը՝ որդին կամ հայրը։ Վերջինս, Երեւանի մէջ անասնապահական ուսումը ստանալէ ետք, եկած բարեփոխած էր ագարակը իրենց, բերած էր այնպիսի գործիքներ ու մօտեցումներ, որոնք խորթ էին ծերուկին. յետոյ, յաջորդ տարին, տեղափոխուած էր Երեւան, այնտեղ կաթնամթերքի խանութ մը բանալով։ Տակաւին գործը նոր էր, պարտքի տակ, ուստի հօրմէն էր խնդրեր, որ ինքնաշարժով օգնէր մթերքը տեղափոխելու գործին։

Քամին կը զառնէր պապիկի երեսին, սնտուկէն կաթի բոյրը հետը բերելով։ Թէեւ յոգնած ու ֆիզիքապէս գրեթէ անկարող, սիրով կ՚ընդունէր այս գործը պապիկը. աւելի թոռա՞ն, թէ՞ որդուն համար. ինք ալ ինքզինքին հարց կու տար։ Կ՚ընդունէր այնպէս ինչպէս կ՚ընդունէր հիմա քամին իր դէմքին, ու կը նայէր սահող-անցնող ծառերուն, սահող-անցնող բլրակներուն, սահող-անցնող շէնքերուն, սահող-անցնող կեանքին իր, որուն արեւմարը հեռու չէր արդէն։

«պապիկ էն մէկն ի՞նչ ա»

«է՞ն... լոյսի սիւն ա տղաս... գիշերը փողոցն է լուսաւորում»

«ո՞ւմ համար պապ»

«գիշերագնացների...»

«ինչի՞ է պէտք հեռու գնալ, պապի..»

«եսիմ բալա... կեանքն ա այդպէս երեւի...»

«ես է՞լ եմ պապայի նման քաղաք գնալ մնալու, պապի...»

Լռեց ծերուկը։ Խորը շունչ առաւ։ Յիշեց իր հայրը, մեծ հայրը. յիշեց գիւղը, որ ընդամէնը կէս ժամ ետեւ էր հիմա, բայց կարծես ամբողջ կեանք մը ետեւ ըլլար. կարծես մահամերձ ըլլար ան ալ։ Յետոյ նայեցաւ թոռան, անոր անուշիկ գլխին, ու հարցուց.

«դու ո՞նց կ՚ուզես, մռութիկ»

«որտեղ դո՛ւն, այնտեղ ե՛ս պապիկ», հեռուն նայելով պատասխանեց թոռնիկը, ծերուկին կոպերուն մէջ կաթիլներ ձանելով։

ԵՐԱՄ

Երեւան