ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՍՓԻՒՌՔԻ ՆՈՐԱՆՇԱՆԱԿ ՆԱԽԱՐԱՐ ՄԽԻԹԱՐ ՀԱՅՐԱՊԵՏԵԱՆԻ ՀԵՏ

Հա­յաս­տա­նի նո­րա­կազմ կա­ռա­վա­րու­թեան մէջ Սփիւռ­քի նա­խա­րար Մխի­թար Հայ­րա­պե­տեան ա­մե­նէն ե­րի­տա­սարդն է: Ան մասնագիտութեամբ արեւելագէտ է՝ թրքագէտ: 2007-2011 թուականներուն աւարտած է Երեւանի Պետական համալսարանի Արեւելագիտութեան բաժինը, 2011-2013 թուականներուն՝ նոյն բաժնի մագիստրոսութիւնը: 2012 թուականին թրքագէտ Գէորգ Պետրոսեանի հետ հիմնած է Թրքագիտական կայքէջը (AllTurkey.am): Աշխատած է «Ախթամար թուր», «ArmActive - Youth Center», «Peace and Development Youth Club» եւ «Euphrates Research Center - ԵՓՐԱՏ կեդրոն» ընկերութիւններու մէջ: Միաժամանակ հայաստանեան կարգ մը լրատուամիջոցներու մէջ եղած է վերլուծաբան: Գիտական յօդուածներու հեղինակ է:

Մխիթար Հայրապետեան մասնագիտացած է նաեւ ոչ բռնի գործողութիւններու, խաղաղ անհնազանդութեան մեթոտաբանութեան մշակման, ատոնց կիրառման հարցերու մէջ եւ այդ առումով ան եղած է Նիկոլ Փաշինեանի ձեռնարկած անհնազանդութեան շարժումին նախորդած քայլարշաւի հեղինակը: Նախարարը անցեալ Կիրակի օր մասնակցեցաւ Երեւանի ԼՕՖԹ սրճարան-կեդրոնին մէջ նախաձեռնած երեկոյին, որուն հարիւրաւոր հայաստանցիներ եւ սփիւռքահայեր ներկայ գնուեցան: Մխիթար Հայրապետեան երեք ժամ տեւած հանդիպման ընթացքին պատասխանեց շուրջ ութ տասնեակ հարցումներու: ԺԱՄԱՆԱԿ այդ հանդիպումէն քաղեց հարց ու պատասխանի առաւել յատկանշական մասերը։ ԼՕՖԹ կեդրոնի տնօրէն Արեւիկ Համբարձումեանն ալ, որ վարեց երեկոն, յայտարարեց, թէ այսուհետեւ բոլոր նորանշանակ նախարարները հերթաբար եւ նոյն ձեւաչափով պիտի ըլլան ԼՕՖԹ-ի հիւրերը: Հանդիպումի աւարտին երգչուհի Եւա Ոսկանեան երգեց իր հեղինակային երգը՝ հայրենադարձութեան մասին:

*

Ստորեւ կը ներկայացնենք Հայաստանի Սփիւռքի նախարար Մխիթար Հայրապետեանի պատասխանները՝ ներկաներու հարցումներուն։

Հարցում- Իմ որդիս Հայաստան ծնած է, սակայն արտասահման կ՚ուսանի: Քանի մը նշանաւոր համալսարաններու ուսանող է, անոր անունը Հայաստանի Հանրապետութեան կողմէ հետախուզուողներու ցանկին մէջ է, իբրեւ զինուորական ծառայութենէ խուսափած, ուստի Հայաստան չի կրնար գալ: Բայց չեմ կարծեր, թէ իմ որդին եւ անոր նմանները, որոնք իրենց ուսումը արտասահման կը շարունակեն, դիտաւորեալ խուսափած են: Ի՞նչ պէտք է ըլլայ նման երիտասարդներու պարագան:

Մխիթար Հայրապետեան- Այս հարցը միայն Սփիւռքի նախարարութեան լիազօրութեան ներքոյ չէ: Առհասարակ, պէտք է հասկնանք, որ Սփիւռքի նախարարութիւնը, իր լիազօրութիւններով նուրբ թելերով կապուած է Հայաստանի այլ նախարարութիւններու հետ՝ Մշակոյթի, Կրթութեան, Պաշտպանութեան եւ այլ նախարարութիւններու հետ: Եւ այդ առումով Սփիւռքի նախարարութիւնը ինքնատիպ կառոյց մըն է եւ պէտք է հնարաւորինս բանակցելով, համագործակցելով միւս նախարարութիւններուն հետ՝ լուծէ ստոյգ խնդիրներ: Կը հասկնամ այս մտահոգութիւնը, առաջին անգամ չէ, որ կը լսեմ այդ մասին, նմանատիպ ահազանգներ շատ եղած են, վստահ եմ՝ չէք ակնկալեր, որ այս հարցի շուրջ այս պահուն վերջնական պատասխան տամ, բայց համոզուած եմ, որ այս հարցը պէտք է դրուած ըլլայ նորակազմ կառավարութեան առջեւ: Իմ գործընկերներուս հետ կը քննարկենք բոլոր այն առաջարկները, ինչ որ դուք կը ներկայացնէք եւ հնարաւորինս լուծումներ գտնել ատոնց: Սիրով պատրաստ ենք լսել այս հարցին շուրջ առաջարկներ…

Հարցում- Ես մասնագիտութեամբ ճարտարագէտ եմ, գործիս բերումով յաճախ կ՚առընչուիմ սփիւռքահայերու հետ: Նկատած եմ, որ հոս գործ ունեցող սփիւռքահայու համար բաւական դժուար է հայաստանեան ներքին թղթաբանութիւնը՝ քաղաքապետարանի, այլ կառոյցներու հետ: Իմ առաջարկս է, որ նախարարութեան մէջ ստեղծուի կառոյց մը, որպէսզի խորհրդատուութիւն տայ այդ մարդոց:

Մխիթար Հայրապետեան- Ըսեմ, որ նոր կառավարութեան գործելաոճի մէջ եւ մանաւանդ մեր նախարարութեան գործունէութեան փիլիսոփայութեան մէջ պէտք է բացառել բազմաթիւ պատուհաններու աւանդոյթը, որեւէ հարց լուծելու համար պէտք է ըլլայ մէկ պատուհան՝ ձեւապաշտ-պաշտօնէական քաշքշուքներէ զերծ մնալու համար: Միանշանակ պէտք է ըլլայ յստակ գործելաոճ եւ ձեր նշած խորհրդատուական մարմինն ալ այդ յստակութեան մէջ պէտք է ստեղծուի, բայց թէ ի՛նչ ձեւաչափով կը ստեղծուի՝ այս պահուն տակաւին պարզ չէ:

Հարցում- Պարոն նախարար, ինչպէ՞ս կը պատկերացնէք ծպտեալ կամ իսլամացած հայերու՝ իրենց ակունքներուն վերադառնալու հարցը: Ինչպէս գիտէք՝ այս առումով կան խոչընդոտներ: Այս հարցի պատասխանին տակ գուցէ գաղտնիութեան շերտեր կան թաքնուած, ուստի թերեւս լիարժէք պատասխան չեմ ակնկալեր: Խնդրեմ պատասխանէք այնքանով, որքանով կարող էք:

Մխիթար Հայրապետեան- Շատ կարեւոր է, որ Դուք արդէն կը գիտակցիք հարցի նուրբ ըլլալը, եւ այս հարցը ազգային անվտանգութեան ինչ-ինչ նկատառումներ ունի: Ես այս հարցին լաւագոյն կերպով կը տիրապետեմ, այս պահուն բան չեմ ըսեր, բայց եթէ կ՚ուզէք՝ զատ հանդիպումով մը ես իմ տեսակէտս որեւէ կերպով կրնամ փոխանցել ձեզի:

Հարցում- Պարոն նախարար, կ՚ուզեմ ուշադրութիւն դարձնէք Երուսաղէմի հայկական ծխամատեաններու հարցին, մենք գիտենք, որ ատոնք վատ վիճակի մէջ են, մինչդեռ շատ մը հարցերու պատասխաններ կարելի է գտնել նոյն այդ ծխամատեաններու մէջ:

Մխիթար Հայրապետեան- Բոլոր հնչեցուած հարցերը կը դիտարկուին եւ կ՚ուսումնասիրուին:

Հարցում- Ինչպէ՞ս կը բացատրէք այսօր Սփիւռքի նախարարութեան գործառոյթը: Սփիւռքի մէջ հայկական ինքնութեան պահպանման հարցը այսօր արդեօք առաջնայի՞ն է եւ ի՞նչ գործիքներով կը ջանաք պահպանել զայն:

Մխիթար Հայրապետեան- Ոչ միայն իմ անունով, այլ առհասարակ, նախարարութեան անունով կ՚ուզեմ ըսել, որ մենք մեզի համար պէտք է առանձնացնենք երեք կարեւոր ուղղութիւններ. առաջինը՝ հայրենադարձութիւն, որ այս պահուն պէտք է ըլլայ առաջնայինը: Այս առումով ինչ եղած է անցեալին, ես չեմ անդրադառնար եւ եթէ նկատած էք, ես անցեալի մասին չեմ ուզեր շատ խօսիլ, կ՚ուզեմ կեդրոնանալ եւ մեր ամբողջ կենսուժը, ժամանակը վատնել նորի, ապագայի վրայ: Հայրենադարձութեան մասով ըսեմ, որ նոր կառավարութիւնը յաւակնոտ գաղափար մը առաջ քաշած է, որ է՝ երկրի բնակչութեան թուաքանակի աւելացումն ու ատոր ի նպաստ, հայրենադարձութիւնը բնականաբար պէտք է ըլլայ ատոր հասնելու առաջնային ճանապարհը: Շատ փակագիծեր չբանամ, բայց այս պահուն սեղանին դըր-ւած փաստաթուղթի մէջ առկայ է հայրենադարձութեան ռազմավարական օրէնքի նախագծի մշակումը եւ ատկէ բխեալ հայրենադարձութեան օրէնքի մշակումը: Հայրենադարձութիւնն ալ կրնայ փուլային ըլլալ եւ այդ փուլերէն մէկը կրնայ ըլլալ մասնագիտական հայրենադարձութիւնը: Այսինքն, կրնանք յստակ արձանագրել ասպարէզը եւ այդ ասպարէզին համար պահանջուող ներուժը եւ փուլերէն մին կրնայ ըլլալ այդ կերպով հայրենադարձութիւն կազմակերպել: Բան մը յստակ է, որ ինչքան ալ մենք խօսինք հայրենադարձութեան մասին, իբրեւ պետական գաղափարախօսութիւն, պէտք է հասկնանք, որ սփիւռքը մէկ է՝ ըլլալու է: Իրատեսական չէ խօսիլ աշխարհի երեսին բնակող բոլոր հայերը Հայաստան բերելու մասին: Եթէ մենք չկրցանք այսօրուայ սփիւռքի ճակատագիրը կապել Հայաստանի հետ, գոնէ պէտք է ջանանք անոնց սերունդներու ճակատագիրը կապել հայրենիքի հետ: Անոնք, որոնք կը շարունակեն բնակիլ դուրսը, այդ ալ մեզի համար կրնայ հնարաւորութիւն ըլլալ անոնց ներուժը Հայաստանին ծառայեցնելու առումով:

Նախարարութեան երկրորդ գործառոյթը պէտք է ըլլայ հայկական աշխարհի տնտեսական, գիտական ներուժի նախ՝ խորքային ուսումնասիրումը, ապա՝ կեդրոնացումը: Ես այնքան ալ վստահ չեմ, թէ մենք յստակ պատկերացում ունինք մեր իրական ներուժի մասին: Ներուժը ուսումնասիրելէ յետոյ զայն Հայաստանի Հանրապետութեան եւ առհասարակ, համազգային շահերու ծառայեցնելու ռազմավարութեան մշակումի նպատակ պէտք է հետապնդենք:

Երրորդ մեր գործառոյթը հայապահպանութիւնն է եւ այդ առումով նոյնպէս կան յստակ ռազմավարութիւններ:

Ասիկա կառավարութիւն է, որ պէտք է աշխատի ամէն մէկ հայու հետ: Անոր անդամները իրենց սենեակներու մէջ գոցուած կառավարութեան անդամներ պէտք չէ ըլլան: Ես առհասարակ, չեմ ալ պատկերացներ առանց Սփիւռքի հետ գործակցութեան մեր արդիւնաւէտ աշխատանքը: Ինձմէ առաջ եղած են ջանքեր, թուղթին յանձնուած լուրջ ծրագիրներ կան, մարդիկ կու գան եւ կը պատմեն, թէ ժամանակին ի՜նչ հրաշալի գաղափարներ առաջարկած են, այլ բան է, որ չէ եղած քաղաքական կամք՝ այդ ամէնը իրագործելու: Ես կը խոստանամ, որ այլեւս, իմ բոլոր աշխատակիցները, իրենց միտքի թռիչքը իմ շնորհիւ կրնան իրագործել: Մեր նախարարութեան մէջ եղած են եւ կան բազմաթիւ մարդիկ, որոնք գործի գիտակ են եւ եթէ ատոր մենք յաւելենք նաեւ գործի նոր որակը, կառավարման նոր ձեւը, ես կը կարծեմ, որ մենք հիասքանչ փաստաթուղթեր կը մշակենք, եւ ես կը տեղեկացնեմ ձեզի այդ մասին:

Հարցում- «Արի տուն» ծրագիրը շարունակութիւն պիտի ունենա՞յ:

Մխիթար Հայրապետեան- 2018 թուականին նախարարութեան «Արի տուն» ծրագիրը պիտի չկասեցուի, սակայն յառաջիկայ տարիներու համար ան պիտի վերանայուի, մանաւանդ եւ ես արդէն առաջարկած եմ, որ փոփոխութիւններ կատարուին այդ ծրագրի հետ կապուած։ Նոյնիսկ՝ այս տարուընէ սկսեալ, գուցէ անունի մասով, գուցէ թեքնիկ մասով, իր գործելաոճի մասով ըլլան փոփոխութիւններ: Գաղափարի առումով ես չեմ կրնար ըսել, թէ բոլոր ծրագիրները, որոնք կեանքի կոչուած են, վատն են, այլ հարց է, որ բոլոր ծրագիրներէն պէտք է ակնկալենք առաւելագոյն արդիւնաւէտութիւն, ստեղծարար ձեւերով փորձենք զանոնք իրագործել: 2019 թուականի 1 Յունուարէն սկսեալ ալ չի բացառուիր, որ ըլլան շատ աւելի ուժեղ, շատ աւելի թիրախային ծրագիրներ:

Կ՚ուզեմ նաեւ նկատի առնէք, որ ասիկա անցումային կառավարութիւն է եւ մեր գլխաւոր նպատակը արտահերթ խորհրդարանական ընտրութիւններու ապահովումն է: Արտահերթ ընտրութիւններէն ետք, կը հաւատացնեմ, որ աւելի շատ պիտի ըլլան փոփոխութիւնները, երբ մենք կրնանք թելադրել մեր կամքը:

Հարցում- Տարիներէ ի վեր հայրենադարձութեան մասին Ազգային ժողովէն ներս կը գտնուի օրէնքի նախագիծ մը, որուն անդրադարձ չէ եղած տարիներ շարունակ: Դուք ա՞յդ օրէնքի վրայ պիտի աշխատիք, թէ՞ Ձեր մատնանշածը բոլորովին նոր նախագիծ մըն է:

Մխիթար Հայրապետեան- Ես նկատի ունիմ այդ նախագիծը, ատոր վրան է, որ կ՚աշխատինք:

Հարցում-Իբրեւ նախարար, առաջին անգամ ըլլալով ո՞ր երկիրը կը պատրաստուիք այցելել:

Մխիթար Հայրապետեան- Ես ունիմ տարբերակ, բայց քանի մը գործօններէ կախեալ է: Տակաւին քաղաքական որոշում չկայ, բայց ես, եթէ իմ որոշելով ըլլայ, կը նախընտրեմ առաջին անգամ ըլլալով այցելել ամենէն վտանգաւոր երկիրը: Չեմ ըսեր՝ ո՛րը:

Հարցում- Ովքե՞ր կը նկատուին սփիւռք: Ես Վրաստանի քաղաքացի եմ, արդեօք սփիւռքահա՞յ կը նկատուիմ: Եւ արդեօք սփիւռքահայ մը համարուելու համար կարեւո՞ր է մականունին մէջ «եան» մասնիկը:

Մխիթար Հայրապետեան- Ջաւախքը չի նկատուիր սփիւռք: «Եան» մասնիկը բացարձակապէս կարեւոր չէ, ես գիտեմ բազմաթիւ մարդիկ, որոնց մականունը «օղլու»ով կը վերջանայ, բայց անոնք հայ են: Այս պահուն աւելի խորը պատասխան չեմ տար, բայց խօսքը անշուշտ, ազգային գիտակցութեան մասին է: Եթէ անձը ինքզինքը հայ կը նկատէ, ուրեմն ան հայ է: Մականունի մէջ տառերը ինծի համար էական չեն:

Հարցում- Սփիւռքահայ ուսանողներ երբ փափաք կը յայտնեն Հայաստանի մէջ ուսանելու, անոնք կը նկատուին օտարերկրացիներ եւ անոնց չի տրուիր անվճար ուսանելու հնարաւորութիւն եւ կրկնակի կը վճարեն ուսման համար, քան տեղացիները: Դուք պատրա՞ստ էք այդ առումով քայլեր մշակելու:

Մխիթար Հայրապետեան- Ես չեմ կրնար այս պահուն բան մը ըսել քայլերու ձեռնարկելու մասին, բայց այս հարցը նուազագոյնը պիտի քննարկենք, այդ մէկը յստակ է: Եւ այս հարցը ես կը տեսնեմ աւելի շատ Կրթութեան եւ գիտութեան նախարարութեան իրաւասութեան հարցը, իսկ Սփիւռքի նախարարութիւնն ալ թեքնիկ իմաստով պիտի աջակցի Կրթութեան եւ գիտութեան նախարարութեան:

Հարցում- Ձեր նախարարութեան կայքի միջոցաւ փորձած ենք տուեալներ ստանալ նոր նախարարի ծրագիրներու մասին, բայց անօգուտ եղած է: Ինչո՞ւ կայքին մէջ չկան Ձեր ծրագիրները:

Մխիթար Հայրապետեան- Ըսեմ, որ կայքը շուտով պիտի գոցուի եւ բոլորովին նոր կայք մը պիտի ըլլայ անոր տեղը: Ինչպէս նաեւ կը քննարկենք նոր լոկոյի փոփոխութեան հարցը, կը կարծեմ, որ շունչ կը հաղորդուի:

Հարցում- Սպանիայի մէջ բնակող հայերու համար նոր եկեղեցի պիտի կառուցուի՞:

Մխիթար Հայրապետեան- Չեմ գիտեր, թերեւս կը կառուցուի, ես տեղեակ չեմ: Սփիւռքի նախարարութիւնը այդ հարցով չի զբաղիր:

Հարցում- Հասարակական կառոյցներուն հետ պիտի գործակցի՞ք:

Մխիթար Հայրապետեան- Ի հարկէ, մենք կը պատրաստուինք աշխատիլ թէ՛ հասարակական կառոյցներու, թէ՛ ոչ-հասարակական կառոյցներու եւ առհասարակ, բոլորի հետ, որոնք ունին թարմ, ստեղծարար, ուժեղ միտքեր, գաղափարներ, որոնք կը նպաստեն մեր բոլոր նպատակներու իրականացման՝ կապուած սփիւռքի հետ: Բոլոր գաղափարները լսելի պիտի ըլլան եւ մենք բաց ենք բոլորի առջեւ: Ինչքան շատ ըլլան նման առաջարկներ, մենք միմիայն կը շահինք: Կրնայ ատիկա ըլլալ նաեւ դիտողութիւն, քննադատութիւն եւ մեղադրանք, ատկէ ալ կը շահինք: Ինչ կը վերաբերի գործերուն, կ՚ուզեմ յիշեցնել, որ ես ընդամէնը հինգ օրէ ի վեր աշխատանքի կ՚երթամ: Տակաւին յեղափոխութենէն օրեր առաջ ես տուած եմ հարցազրոյց մը, որու մէջ ըսած եմ, թէ կը հաւատամ, որ եթէ պահը գայ, մեր ժողովուրդը կը կատարէ իր քայլը: Ես հաւատացած եմ ձեզի, հիմա կը խնդրեմ, որ դուք ալ հաւատաք ինծի:

Հարցում- Ես հայրենադարձ եմ: Հայրենադարձութեան ձեր ծրագիրներէն զատ, կա՞ն արդեօք ծրագիրներ, որոնց մէջ արդէն հայրենադարձուածները օգնեն ձեզի նոյն հայրենադարձութեան հարցերու կապակցութեամբ: Եւ երկրորդ հարցը՝ ի՞նչ պիտի ըլլայ նախարարութեան «Հայերն այսօր» պարբերականի ճակատագիրը:

Մխիթար Հայրապետեան- Նախ ըսեմ, որ «Հայերն այսօր» պարբերականը այն ծրագիրներէն է, որոնք իրենց բնականոն ընթացքը կը պահպանեն մինչեւ այս տարուան վերջը: Հիմա չպատասխանեմ, թէ ի՞նչ կ՚ըլլայ 2019 թուականէն սկսեալ:

Ինչ կը վերաբերի հայրենադարձները ներգրաւելու հարցին, ապա ես արդէն յայտարարած եմ, որ իմ հինգ խորհրդականներէն երկուքը պիտի ըլլան սփիւռքահայեր: Մենք որքան ալ կարդանք, այցելենք, լսենք, հանդիպինք, ձեզմէ լաւ ոչ ոք կը պատկերացնէ իրավիճակը: Այդ առումով անգին պիտի ըլլան ձեր խորհուրդները մեզի համար: Եւ առհասարակ, սփիւռքի համայնքային խնդիրները պէտք է ջանանք լուծել ներսէն ճանչցող մարդոց հետ:

Հարցում- Առիթ ունեցած եմ զրուցելու շատ սփիւռքահայերու հետ եւ անոնք յաճախ կը նշեն, թէ Հայաստան-Սփիւռք համաժողովները արդիւնաւէտ չեն եւ պէտք է առհասարակ խըմ-բային, յատուկ խնդիրներու շուրջ հաւաքներ ըլլան, նոյն խնդիրներու շուրջ մարդիկ գտնուին եւ անոնց հետ աշխատանքներ տարուին: Կ՚առաջարկեմ աշխատեցէք սփիւռքի բոլոր շերտերը ներկայացնող խումբերու հետ:

Մխիթար Հայրապետեան- Նախ ըսեմ, որ որեւէ մէկը սփիւռքի մէջ պէտք չէ մնայ լուսանցքի վրայ: Ասիկա մեր նոր, ռազմավարական քայլերէն մին պիտի ըլլայ: Կուսակցական կառոյցները, եկեղեցական կառոյցները, գործարարները, անցեալին սփիւռքի նախարարութեան հետ ջերմ համագործակցութիւն ծաւալած կառոյցները եւ անոնց հետ կապերը, ի հարկէ, պիտի պահպանուին, բայց ատոր զուգահեռ, ըսեմ, որ կան երիտասարդներ, որոնք առհասարակ, առանձին գործունէութիւն կը ծաւալեն, եւ մանաւանդ՝ սփիւռքի մէջ բնակող երիտասարդներու հարցով մեծ ուշադրութիւն պիտի յատկացուի անոնց: Երբ մենք կ՚ըսենք համայնք, մենք նկատի չունինք միայն կառոյցները: Սփիւռքի նախարարութիւնը չի պատրաստուիր սպասարկել առանձին կառոյցներու շահերուն: Ան կը պատրաստուի սպասարկել նաե՛ւ այդ կառոյցներու շահերուն, բայց ամբողջ հայութեան համատեսքին մէջ:

ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ