ԼՈՆՏՈ՞Ն, ԹԷ ԱՐՑԱԽ…

Հայ բա­րե­րար, Հա­յաս­տա­նի ու Ար­ցա­խի մէջ կարգ մը զար­գաց­ման ծրա­գիր­նե­րու ներդ­րող՝ Ռու­բէն Վար­դա­նեա­նի գոր­ծու­նէու­թեան մա­մու­լը յա­ճախ անդ­րա­դար­ձած է: Ինչ­պէս նաեւ լու­սար­ձա­կի տակ առ­նուած է ա­նոր տիկ­նոջ՝ Դի­լի­ջա­նի Մի­ջազ­գա­յին դպրո­ցի հա­մա­հիմ­նա­դիր Վե­րո­նի­քա Զո­նա­պեն­տի գոր­ծու­նէու­թիւ­նը: Վեր­ջերս մա­մու­լի ու­շադ­րու­թեան ար­ժա­նա­ցած է նաեւ Ռու­բէն Վար­դա­նեա­նի որ­դին՝ Դա­ւիթ Վար­դա­նեա­նը: Repat Armenia («Վե­րա­դարձ Հա­յաս­տա­ն») հիմ­նադ­րա­մը, որ կը զբա­ղի հայ­րե­նա­դար­ձու­թեան հար­ցե­րով, իր կայ­քէ­ջին մէջ հար­ցազ­րոյց մը զե­տե­ղած է Ռու­բէն Վար­դա­նեա­նի որ­դիին հետ: Ա­ւե­լի ա­ռաջ, մա­մու­լին մէջ լուր մը տա­րա­ծուած էր, որ Դա­ւիթ Վար­դա­նեան, հա­կա­ռակ լոն­տո­նաբ­նակ ըլ­լա­լուն եւ հա­կա­ռակ մե­ծա­հա­րուս­տի զա­ւակ ըլ­լա­լուն, իր կամ­քով Հա­յաս­տան ե­կած է եւ իբ­րեւ զի­նուոր կը ծա­ռա­յէ Ար­ցա­խի Պաշտ­պա­նու­թեան բա­նա­կէն ներս: Այդ լու­րը հաս­տա­տած էր Ռու­բէն Վար­դա­նեան: Ներ­կա­յիս ե­րի­տա­սար­դը ոտ­քի վնա­սուած­քին պատ­ճա­ռով կ­­՚աշ­խա­տի Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի վար­չա­պե­տի աշ­խա­տա­կազ­մէն ներս՝ որ­պէս ժա­մա­նա­կա­ւոր օգ­նա­կան, սա­կայն պատ­րաստ է ա­պա­քի­նե­լէ ետք կրկին վե­րա­դառ­նալ զօ­րա­մաս: Հե­տաքրք­րա­կան են Դա­ւիթ Վար­դա­նեա­նի մտա­ծում­նե­րը հայ­րե­նի­քի, Ար­ցա­խի եւ հա­յու­թեան մա­սին: Մեր ըն­թեր­ցող­նե­րուն շա­հե­կան ըլ­լա­լուն հա­մար թարգ­մա­նած ենք հար­ցազ­րոյ­ցը:

-Դա­ւի՛թ, ար­դեօք Ար­ցախ տե­ղա­փո­խուե­լու ո­րո­շու­մը կա­մա­ւոր ընտ­րու­թի՞ւն էր 20-ա­մեայ ե­րի­տա­սար­դի մը հա­մար, թէ՞ պար­զա­պէս հե­տե­ւած էք Ձեր հօր հրա­հան­գին:

-Ան­շո՛ւշտ, որ հօրս ո­րո­շու­մը կամ հրա­հան­գը շատ կա­րե­ւոր է ին­ծի հա­մար, սա­կայն այս մէ­կը ե­ղած է իմ ո­րո­շու­մով: Դէպ­քե­րը այն­պէս դա­սա­ւո­րուե­ցան, որ կեան­քի այդ շրջա­նը քիչ մը ճգնա­ժա­մա­յին էր, ա­նո­րո­շու­թիւն­ներ կա­յին եւ ես նման ո­րոշ­ման ձեռ­նար­կե­ցի: Մայրս, որ հայ չէ, ամ­բող­ջու­թեամբ ա­ջակ­ցած է ո­րո­շու­միս:

-Դուն ծնած եւ մեծ­ցած ես Ռու­սաս­տա­նի մէջ, եօ­թ տա­րի ու­սա­նած ես Մեծն Բրի­տա­նիոյ մէջ, եւ մէկ տա­րուան հա­մար հա­մալ­սա­րան գա­ցած ես Միա­ցեալ Նա­հանգ­ներ, որ մի­ջազ­գա­յին մի­ջա­վայր մըն էր: Ձեր շրջա­պա­տը ինչ­պէ՞ս ար­ձա­գան­գած է ու­սու­մը դադ­րեց­նե­լու եւ բո­լո­րո­վին ան­ծա­նօթ վայր մը տե­ղա­փո­խուե­լու ձեր այս ո­րո­շու­մին:

-Հե­տաքրք­րա­կան հար­ցում մըն է: Իմ ծա­նօթ­ներս ու ըն­կեր­ներս թէ՛ Լոն­տո­նի մէջ, թէ՛ Մոս­կուա­յի եւ թէ՛ Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու մէջ են եւ բո­լո­րը նոյն ձե­ւով ար­ձա­գան­գած են ո­րո­շու­միս: Տղա­քը յար­գած են ո­րո­շումս, իսկ աղ­ջիկ­նե­րը վախ ու ան­հասկ­ա­ցո­ղու­թիւն ցու­ցա­բե­րած են այս քայ­լիս հան­դէպ:

-Ար­դէն շուրջ տա­րիէ մը ի վեր Ար­ցա­խի մէջ էք: Ձե­զի հա­մար Ի՞նչ կը նշանակէ Ար­ցա­խը:

-Ար­ցա­խը ա­ռա­ջին հեր­թին՝ պատ­մա­կան հայ­րե­նիք է, երկ­րորդ՝ ինք­նա­տիպ վայր մըն է ո՛չ միայն հա­յե­րու, այ­լեւ՝ ողջ աշ­խար­հին հա­մար: Եւ ոչ միայն իր պատ­մու­թեան եւ մշա­կոյ­թին շնոր­հիւ այդ­պէս է, այլ այն մար­դոց, ո­րոնք հոս կը բնա­կին. ա­նոնք կը զար­մաց­նեն ի­րենց դի­մաց­կու­նու­թեամբ, ո­գիով, ու­ժով ու ան­կեղ­ծու­թեամբ:

-Դուն Ար­ցա­խի մէջ պարզ զի­նուոր մըն ես: Ի՞ն­չ բան քե­զի վախ կը պատ­ճա­ռէ թէ՛ իբ­րեւ զի­նուոր, թէ՛ որ­պէս հայ եւ թէ մարդ, որ հայ­կա­կան եր­կիր մը փո­խադ­րուած է, մտա­ծո­ղու­թեամբ ու կեն­սա­կեր­պով տար­բեր հա­մա­կար­գէ մը:

-Իմ հիմ­նա­կան վա­խը ա­նօգ­նա­կան ըլ­լալն է: Ոչ թէ անվ­տան­գու­թեան մա­սին է խօս­քը, այլ կը վախ­նամ, որ իմ ուժն ու հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րը մին­չեւ վերջ չբա­ւեն՝ օգ­նե­լու հա­մար: Հոս նաեւ քիչ մը դժուա­րու­թիւն­ներ եւ ան­յար­մա­րու­թիւն­ներ կան. օ­րի­նակ՝ լե­զուն դժուա­րու­թիւն է: Ես կը խօ­սիմ ռու­սե­րէն ու անգ­լե­րէն, ան­շուշտ կը ջա­նամ Ար­ցա­խի բար­բառն ալ իւ­րաց­նել, բայց երբ կը մտա­ծես ռու­սե­րէն ու անգ­լե­րէն, այն­պէս կը թուի, թէ մար­դիկ քեզ չեն հասկ­նար: Կ՚ու­զեմ յաղ­թա­հա­րել այդ մէ­կը, այն­պէս ը­նել, որ լե­զուն չհե­ռաց­նէ զիս մար­դոց­մէ: Մշա­կոյթ­նե­րու խիստ տար­բե­րու­թիւն մը կայ: Ես չեմ ը­սեր՝ Ար­ցա­խի մշա­կոյ­թը լաւ կամ վատ է, ան ոչ լաւ է, ոչ՝ վատ, այլ պար­զա­պէս շատ տար­բեր է: Ան­շուշտ, դժուար է հե­ռա­նալ քե­զի հա­րա­զատ մի­ջա­վայ­րէ, յար­մա­րա­ւէ­տու­թեան պայ­ման­նե­րէ, բայց այդ մէ­կը թէ՛ կը գօ­տեպն­դէ զիս, թէ՛ ալ օգ­տա­կար է: Ա­տի­կա ո­գե­ւո­րիչ է:

-Իսկ ի­րենք՝ ար­ցախ­ցի­նե­րը ինչ­պէ՞ս կ­՚ըն­դու­նին եւ կ­՚ըն­կա­լեն ձե­զ:

-Կը զգամ եր­կու բան: Ա­ռա­ջի­նը, որ զիս եկուո­րի աչ­քով կը դի­տեն, երկ­րորդ, որ զիս կը դի­մա­ւո­րեն շատ հիւ­րըն­կալ կեր­պով, կը յար­գեն, որ ե­կած եմ ծա­ռա­յե­լու հայ­րե­նի­քին եւ այդ մէ­կը ը­րած եմ ինք­նա­կամ ո­րո­շու­մով:

-Ար­տերկ­րի մէջ ու­սում ստա­նա­լը եւ զա­նա­զան եր­կիր­նե­րու հա­յե­րուն հետ հա­ղոր­դակ­ցե­լու մեծ շրջա­նա­կը հնա­րա­ւո­րու­թիւն տուած է տես­նել աշ­խար­հաս­փիւռ հա­յե­րուն թէ՛ միաս­նու­թիւ­նը եւ թէ մաս­նա­տուա­ծու­թիւ­նը: Կրնա՞ք ձե­ւա­կեր­պել, թէ ինչ­պէ՞ս կը տես­նէք հայ­կա­կան սփիւռ­քի ա­պա­գան, ի՞նչ տես­լա­կան ու­նիք այդ ա­ռու­մով:

-Ու­նե­նալ աշ­խար­հով մէկ սփռուած նման մեծ Սփիւռք, ա­ռա­ւե­լու­թիւն մըն է, սա­կայն այդ մէ­կը նաեւ սահ­մա­նա­փա­կում­ներ ու­նի: Հա­յե­րը ճշգրիտ կեր­պով ու­նակ են յար­մա­րե­լու օ­տար մի­ջա­վայ­րե­րու մէջ, բայց կայ նաեւ բա­ցա­սա­կան կող­մը՝ ա­նոնք միաս­նա­կան չեն: Մենք՝ հա­յերս շատ տար­բեր ենք, եւ ա­ռա­ջին մար­տահ­րա­ւէ­րը, որ այս պա­հուն մեր առ­ջեւ կայ, այն է, որ պէտք է ա­զա­տիլ մէկս միւ­սիս հան­դէպ գե­րա­զան­ցու­թեան զգա­ցու­մէն, ինչ որ կայ Հա­յաս­տա­նի եւ զա­նա­զան եր­կիր­նե­րու հա­յե­րուն մի­ջեւ: Շատ կա­րե­ւոր է, որ հասկ­նանք զի­րար եւ ոչ թէ փոր­ձենք ա­զա­տիլ աշ­խար­հըն­կալ­ման մեր տար­բե­րու­թիւն­նե­րէն: Մենք շատ լաւ ներ­կա­յու­թիւն ու­նինք ամ­բողջ աշ­խար­հի մէջ եւ այդ մէ­կը ա­ռա­ւե­լու­թիւն մըն է: Յար­մա­րե­լու մեր կա­րո­ղու­թիւ­նը կրնանք գոր­ծա­ծել եւ ի­րար­մէ սոր­վիլ: Հա­կա­ռակ մեր մի­ջեւ ե­ղած բո­լոր տար­բե­րու­թիւն­նե­րուն, ապ­րի­լեան ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րը ցոյց տուին հա­յե­րուն հա­մար ընդ­հա­նուր բա­ցա­ռիկ ու­նա­կու­թիւն մը՝ մենք պատ­րաստ ենք ար­տա­գաղ­թե­լու խա­ղաղ ժա­մա­նակ ու վե­րա­դառ­նա­լու պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ: Այ­սինքն՝ հա­յե­րը կրնան միան­գա­մայն դիւ­րու­թեամբ ար­տա­գաղ­թել եւ նոյն­քան դիւ­րու­թեամբ ալ վե­րա­դառ­նալ, ինչ որ դրա­կան նե­րուժ մըն է:

-Դուք քսան տա­րե­կան էք, եւ մեծ­ցած էք տար­բեր մի­ջա­վայ­րի մը մէջ, որ բնա­կա­նա­բար, այլ աշ­խար­հըն­կա­լում եւ հա­յեացք­ներ ձե­ւա­ւո­րած է ձեր մօտ, որ կը զա­նա­զա­նուի Ե­րե­ւա­նի կամ Ստե­փա­նա­կեր­տի մէջ մեծ­ցած ձեր հա­սա­կա­կի­ցնե­րու մտա­ծում­նե­րէն: Ինչ­պէ՞ս կը տես­նէք ձեր հա­սա­կա­կա­կից­նե­րը հոս՝ Ար­ցա­խի մէջ, ի՞նչ տպա­ւո­րու­թիւն­ներ ու­նիք ի­րենց մա­սին:

-Հա­ճե­լի էր տես­նել, որ Հա­յաս­տա­նի եւ Ար­ցա­խի ե­րի­տա­սարդ­նե­րը նուի­րուած են ի­րենց երկ­րին, ո­րուն հետ միա­սին լե­ցուն են ու­ժով եւ պատ­րաստ են ա­ճե­լու, բան մը սոր­վե­լու: Հա­յաս­տա­նի ե­րի­տա­սար­դու­թեան մա­սին սփիւռ­քի մէջ կան այլ տպա­ւո­րու­թիւն­ներ, ինչ որ ես հոս չտե­սայ: Ներ­կայ սե­րուն­դի հա­յե­րը նա­խորդ սե­րուն­դին հա­մե­մատ ա­ռա­ւե­լու­թիւն­ներ ու­նին՝ ա­նոնք պատ­րաստ են բան մը սոր­վե­լու եւ բաց են փո­փո­խու­թիւն­նե­րուն հան­դէպ: Այդ մէ­կը ես դրա­կան ա­ռա­ւե­լու­թիւն կը նկա­տեմ Հա­յաս­տա­նի ա­պա­գա­յին հաշ­ւոյն:

-Ի՞նչն է որ ձեզ չի բա­ւա­րա­րեր հայ­կա­կան հո­ղին վրայ: Խօս­քը ան­շուշտ, նիւ­թա­կան ար­ժէք­նե­րու մա­սին չէ:

-Ան­շուշտ, խոս­տո­վա­նիմ, որ ես ամ­բող­ջո­վին յար­մա­րա­ւէ­տու­թեան գօ­տիին մէջ չեմ զգար ինք­զինքս, երբ կը բնա­կիմ Հա­յաս­տա­նի մէջ, բայց այս հո­ղին վրայ զիս քա­շող բան մը կը զգամ, կը զգամ ան­հասկ­նա­լի զօ­րու­թիւն մը, որ զիս կը կա­պէ: Եւ որ­քան որ եր­կար ժա­մա­նակ կը գտնուիմ հոս, այն­քան ա­ւե­լի կը զգամ այդ քա­շող զօ­րու­թիւ­նը:

-Դուք հա­յե­րը կողմ­նա­կի հա­յեաց­քով տես­նե­լու հնա­րա­ւո­րու­թիւ­նը ու­նիք, ի՞նչ թե­րա­ցում­ներ կը նկա­տէք հայ հա­սա­րա­կու­թեան մէջ:

-Կը կար­ծեմ, որ ա­նընդ­հատ ան­ցեա­լը փնտռե­լը վտան­գա­ւոր է: Ան­շուշտ, կա­րե­ւոր է պատ­մու­թիւ­նը յի­շել եւ հպար­տա­նալ ա­նով, բայց մենք պէտք է կա­րե­նանք նաեւ այն­պի­սի բան մը ստեղ­ծել, որ­պէս­զի մեր ե­րախա­ներն ու թոռ­նե­րը նոյն­պէս հպար­տա­նան ա­տով, ինչ­պէս՝ մենք: Այն, ինչ որ կը խան­գա­րէ լիար­ժէք ա­պա­գա­յի կեր­տու­մը, այդ մէ­կը զո­հի բար­դոյթն է: Այդ բար­դոյ­թը չի ձգեր, որ ան­ցում կա­տա­րենք գո­յա­տե­ւու­մէն դէ­պի բար­գա­ւա­ճում: Այս թու­լու­թեան յաղ­թա­հար­ման բա­նա­լին կրնայ ըլ­լալ օ­րի­նակ՝ Ար­ցա­խը: Ան կեն­դա­նի օ­րի­նակ է, որ մենք չկրցանք յար­մա­րիլ մե­զի հա­մար խորթ հա­մա­կար­գին, այլ պայ­քա­րե­ցանք մեր հո­ղին հա­մար՝ յա­նուն մեր ե­րա­խա­նե­րուն ու յա­նուն մեր թոռ­նե­րուն: Այդ օ­րի­նա­կը պէտք է մե­զի հա­մար յեն­ման կէտ դառ­նայ եւ խթան հան­դի­սա­նայ յա­ռա­ջա­նա­լու հա­մար:

-Ո՞րն է, ձեր կար­ծի­քով, ժա­մա­նա­կա­կից հայ հա­սա­րա­կու­թեան խնդի­րը:

-Իմ կար­ծի­քով՝ այդ մէ­կը հա­սա­րա­կու­թեան զար­գա­ցու­մը եւ յա­ռա­ջըն­թացն է կրթու­թեան եւ մեծ հա­շուով անվ­տան­գու­թեան, այդ կար­գին՝ սահ­ման­նե­րու, լե­զուի եւ մեր ինք­նու­թեան ա­պա­հով­ման մի­ջո­ցով: Ե­ղեռ­նի նիւ­թը այ­սօ­րուան դրու­թեամբ կը միա­ւո­րէ ողջ աշ­խար­հի հա­յե­րը: Ան­շուշտ, մենք պէտք է յի­շենք այդ, բայց այդ մէ­կը չի կրնար յեն­ման կէտ ըլ­լալ մեր ինք­նա­գի­տակ­ցու­թեան զար­գաց­ման հա­մար: Յեն­ման կէ­տը մե­զի հա­մար կրնայ ըլ­լալ, ինչ­պէս ը­սի՝ Ար­ցա­խը ու այն ա­մէն ին­չը, որ հոն տե­ղի կ­­՚ու­նե­նայ:

-Ձեր հայ­րը նշա­նա­ւոր մարդ մըն է, այդ մէ­կը կ­­՚ուղ­ղոր­դէ՞ ձե­զ, կ­­՚ո­գեշն­չէ՞ եւ ա­ռա­հա­սա­րակ, ի՞ն­չ բան կամ ո՞վ կ՚ո­գեշն­չէ Դա­ւիթ Վար­դա­նեա­նը:

-Հե­տաքր­քիր ըլ­լալն ու ան­տար­բեր չըլ­լա­լը զիս կ՚ուղ­ղոր­դեն: Մար­դոց մէջ ալ այդ գի­ծե­րը կը հիաց­նեն զիս: Իսկ ո՞վ ո­գեշն­չած է զիս, կրնամ տալ ա­նուն մը՝ զօ­րա­վար Սկի­պիոն Ափ­րի­կե­ցին: Ան ե­զա­կի ու բա­ցա­ռիկ մարդ մըն էր եւ ոչ միայն շնոր­հիւ իր խել­քին, վե­հանձ­նու­թեան ու հրա­մա­նա­տա­րա­կան իր տա­ղան­դին, որ զինք մղեց յաղ­թել ա­մե­նէն մեծ դի­ւա­նա­գէտ­նե­րէն մէ­կուն՝ Հա­ննի­պա­լին, այլ ան ե­զա­կի էր նաեւ ա­նով, որ կրցաւ յաղ­թել ինք­զին­քին՝ յա­նուն իր ժո­ղո­վուր­դի բա­րե­կե­ցու­թեան հրա­ժա­րե­ցաւ իշ­խա­նու­թե­նէն: Ե­թէ խօ­սինք զիս ներշն­չող գրող­նե­րէն, ա­պա ին­ծի հա­մար սի­րե­լի եւ նա­խընտ­րե­լի են Ճոն Սթիուըրտ Միլ­լի­նի հա­սա­րա­կու­թեան պայ­քա­րի ու ան­ձի ա­զա­տու­թեան սկզբունք­ներն ու բա­նա­ձե­ւը: Ի վեր­ջոյ, կ՚ու­զեմ նշել նաեւ ա­մե­նէն հե­տաքրք­րա­կան մար­դոց­մէ մէ­կը, ո­րուն մա­սին ես եր­բե­ւէ լսած ու կար­դա­ցած եմ, այդ մէ­կը Նո­պէ­լեան մրցա­նա­կա­կիր, Ռի­չըրտ Ֆայն­մընն է, որ մի­ջու­կա­յին հա­կազ­դա­կով լից­քեր կը հա­ղոր­դէր իր շուր­ջը գտնուող­նե­րուն:

-Ինչ­պէ՞ս կը փա­փա­քիք տես­նել Հա­յաս­տա­նը՝ քսան տա­րի ետք, ու ար­դեօք ձեր ա­պա­գան կը կա­պէ՞ք Հա­յաս­տա­նի հետ:

-Ա­յո՛, իմ ա­պա­գան կը կա­պեմ Հա­յաս­տա­նի հետ: Իսկ ինչ­պէս կը տես­նեմ եր­կի­րը...: Կը տես­նեմ մտա­ւո­րա­կան, տնտե­սա­կան ու մշա­կու­թա­յին հան­գոյց մը: Ու­րիշ մշա­կոյթ­ներ հասկ­նա­լու ու ա­նոնց հետ յա­րա­բե­րուե­լու կա­րո­ղու­թիւնն ու ա­նոնց հետ յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ կա­ռու­ցե­լու հմտու­թիւ­նը մե­զի ա­ռա­ւե­լու­թիւն կու տայ եւ տա­րա­ծքաշր­ջա­նին մէջ յա­ռա­ջա­տար ըլ­լա­լու հնա­րա­ւո­րու­թիւն: Այդ ի­մաս­տով, Ի­րա­նի հետ կա­պե­րը լա­ւա­գոյնս պէտք է գոր­ծա­ծենք, պէտք է ճիշդ ու անհ­րա­ժեշտ քայ­լեր կա­տա­րենք, որ­պէս­զի ա­մուր կա­մուրջ մը դառ­նանք ոչ միայն Ի­րա­նի, այ­լեւ՝ ողջ տա­րա­ծքաշր­ջա­նին հա­մար:

-Եւ վեր­ջին հար­ցու­մը: Ե­թէ դուք հնա­րա­ւո­րու­թիւն ու­նե­նա­յիք գտնուիլ Ար­ցա­խի կամ Լոն­տո­նի մէջ, որ մէ՞­կը կ՚ընտ­րէիք:

- Ես կ­­՚ընտ­րէի Ար­ցա­խը:

Հար­ցազ­րոյ­ցի անգ­լե­րէն բնա­գի­րը՝ Ե­լե­նա Կո­ժեմ­յա­կի­նա («Վե­րա­դարձ Հա­յաս­տա­ն» հիմ­նադ­րամ)
Ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի վե­րա­ծեց՝ Ա­նուշ Թրուան­ց

ՌՈՒ­ԲԷՆ ՎԱՐ­ԴԱ­ՆԵԱՆ - «100 ԿԵԱՆՔ» ՆԱ­ԽԱԳ­ԾԻ, IDEA ՀԻՄ­ՆԱԴ­ՐԱ­ՄԻ ՀԱ­ՄԱ­ՀԻՄ­ՆԱ­ԴԻՐ, ԲԱ­ՐԵ­ՐԱՐ ԵՒ ԳՈՐ­ԾԱ­ՐԱՐ, ՀԲԸ­Մ­-Ի ԿԵԴ­ՐՈ­ՆԱ­ԿԱՆ ՎԱՐ­ՉՈՒԹԵԱՆ ԺՈ­ՂՈ­ՎԻ ԱՆ­ԴԱՄ

- Վեր­ջին տա­րի­նե­րուն, սփիւռ­քա­հա­յե­րու Հա­յաս­տան մուտ­քը եւ Հա­յաս­տա­նէն ար­տա­գաղ­թը մեզ ա­ռա­ւել մօ­տե­ցու­ցած է ի­րա­րու

- Սփիւռ­քէն Հա­յաս­տան դրամ ու­ղար­կե­լը պէտք է վե­րա­ճի կազ­մա­կեր­պուած ծրա­գիր­նե­րով, որ­պէս­զի հայ­րե­նի հո­ղին վրայ կառ­չած մնայ տե­ղացի ժո­ղո­վուր­դը:

- Հա­յը՝ Ե­ղեռ­նէն վե­րապ­րո­ղի, զո­հի հո­գե­բա­նու­թե­նէն պէտք է դուրս գայ եւ յաղ­թո­ղի՛ վի­ճակ ըն­դու­նի:

- Դրա­կան օ­րի­նակ­նե­րով, Հա­յաս­տա­նի մէջ զարկ պէտք է տրուի գի­տա­կան, մշա­կու­թա­յին, ա­ռեւտ­րա­կան ձեռ­նե­րէց ծրա­գիր­նե­րու, ինչ­պէս՝ «Տա­թե­ւի Թե­ւե­րը», «ԹՈՒ­ՄՕ»ն, «Այբ» կրթա­կան հաս­տա­տու­թիւ­նը։

- Ար­ցա­խը պէտք է զօ­րա­ւո՛ր պա­հենք, որ­պէս­զի կա­րե­նանք զօ­րա­ւոր պա­հել նաեւ Հա­յաս­տա­նը։

ՌՈՒ­ԲԷՆ ՎԱՐ­ԴԱ­ՆԵԱՆ. ԲԱ­ՐԵ­ԳՈՐ­ԾՈՒ­ԹԵԱՆ ՇԱՐ­ԺԻՉ ՈՒ­ԺԵ­ՐՈՒ ՄԱ­ՍԻՆ

Ի՞ն­չ բան մե­զ կը ստի­պէ բա­րի գոր­ծեր ը­նե­լու: Կը կար­ծեմ, եօթ նման շար­ժա­ռիթ գոյութիւն ունի:

Ա­ռա­ջի­նը՝ յու­զա­կան կապն է: Դուն կը զբա­ղիս բա­րե­գոր­ծու­թեամբ, քա­նի որ կա­պուած ես վայ­րի մը հետ, ո­րուն քու մէջդ օգ­նու­թիւն տրա­մադ­րե­լու ցան­կու­թիւն կը յա­ռա­ջաց­նէ: Օ­րի­նակ, իմ մայրս այս գիւ­ղէն էր, եւ ես կ՚ու­զեմ օգ­նել այս գիւ­ղին: Կամ, կա­րե­ւոր չէ, Հա­րուըր­տի հա­մալ­սա­րա­նին լրա­ցու­ցիչ գու­մար հար­կա­ւո՞ր է, թէ ոչ, բայց ես կը ցան­կամ ա­նոր օգ­նել, քա­նի որ Հա­րուըր­տի շրջա­նա­ւարտ եմ:

Երկ­րորդ՝ կը ցան­կաս ի­րա­ւունք ձեռք բե­րել գտնուե­լու այն մար­դոց մէջ, ո­րոնք նոյն բա­նը կ՚ը­նեն: Ա­տի­կա լաւ շար­ժա­ռիթ մըն է, սա­կայն այս­տեղ ա­ւե­լի շատ «ա­կում­բա­յի­ն» մօ­տե­ցում կայ:

Եր­րորդ՝ մար­դ կը ղե­կա­վա­րուի իր բա­րո­յակ­րօ­նա­կան հա­մո­զում­նե­րով:

Չոր­րորդ՝ մեղ­քի զգա­ցում. գի­տես, որ հա­րուստ ես, ու կը փա­փա­քիս ինչ որ ու­նիս ձե­ւով մը կի­սուիլ: Քե­զի կը թուի, որ այդ­պէ­սով կը քա­ւես սե­փա­կան մեղ­քերդ:

Հին­գե­րորդ՝ կը փոր­ձես պե­տու­թեան հետ հա­մա­ձայ­նու­թեան գալ եւ ո­րո­շա­կի ար­տօ­նու­թիւն­ներ ու հար­կա­յին ա­ռա­ւե­լու­թիւն­ներ ստա­նալ:

Վե­ցե­րորդ՝ կը ցան­կաս յա­ւեր­ժաց­նել ա­նունդ:

Եօ­թնե­րորդ՝ ռազ­մա­վա­րա­կան մօ­տե­ցում, բա­րե­գոր­ծու­թեան ըն­կա­լու­մը որ­պէս մեր կեան­քի մէկ մա­սը: Ես իս­կա­պէս չեմ ա­ռանձ­նաց­ներ գոր­ծա­րա­րու­թիւն ու բա­րե­գոր­ծու­թիւ­նը:

Հնա­րա­ւոր չէ ա­ռանց յոյ­զե­րու բա­րի գոր­ծեր ը­նել, ա­տի­կա յստակ է: Սա­կայն ես կը ղե­կա­վա­րուիմ եօ­թնե­րորդ շար­ժա­ռի­թով:

Բա­րե­գոր­ծա­կան նա­խա­գի­ծե­րու հան­դէպ վստա­հու­թեան մա­սին

Ա­մե­նա­պարզ տար­բե­րա­կը ան­մի­ջա­կան բա­րե­գոր­ծու­թիւնն է, ա­ռանց միջ­նորդ­նե­րու: Սա­կայն ե­թէ կը խօ­սինք եր­կա­րա­տեւ աշ­խա­տան­քի մա­սին, ա­պա, ի հար­կէ, անհ­րա­ժեշտ են բա­րե­գոր­ծա­կան կա­ռոյց­ներ, ո­րոնց մար­դիկ կրնան վստա­հիլ: Ա­տի­կա գլխա­ւոր խնդիրն է Ռու­սաս­տա­նի, ԱՊՀ-ի եւ ամ­բողջ աշ­խար­հի մէջ: Բա­րե­գոր­ծա­կան կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րու հան­դէպ անվս­տա­հու­թեան մա­կար­դա­կը բա­ւա­կան բարձր է:

Շատ բարդ է չա­փել բա­րե­գոր­ծու­թեան ար­դիւ­նա­ւէ­տու­թիւ­նը, ա­տոր հա­մար հար­կա­ւոր են տաս­նա­մեակ­ներ: Զգա­ցա­կան մղու­մը մեծ բան է, սա­կայն բա­րե­գոր­ծու­թիւ­նը հա­մա­կար­գուած աշ­խա­տան­քի վե­րա­ծե­լու հա­մար հսկա­յա­կան ջան­քեր կը պա­հան­ջուին: Բա­րե­գոր­ծա­կան ո­լոր­տի ծա­ւալ­նե­րը կ՚ա­ճին քա­նի մը ան­գամ, ե­թէ մենք կա­րե­նանք վե­րա­կանգ­նիլ եւ ստեղ­ծել մաս­նա­գի­տա­ցուած կա­ռոյց­նե­րու հան­դէպ վստա­հու­թիւ­նը:

Բա­րե­գոր­ծու­թիւնն ու ո­րե­ւէ գոր­ծու­նէու­թիւ­նը, որ կա­պուած է յոյ­զե­րու հետ, նոյ­նա­տիպ կազ­մա­կեր­պուա­ծու­թիւն ու ար­դիւ­նա­ւէ­տու­թիւն կը պա­հան­ջեն, ինչ­պէս՝ գոր­ծա­րա­րու­թիւ­նը: Շատ կա­րե­ւոր է, որ բա­րե­գոր­ծու­թեան ո­լոր­տին մէջ աշ­խա­տին մաս­նա­գէտ­ներ, ո­րոնք ար­ժա­նա­պա­տիւ վար­ձատ­րու­թիւն կը ստա­նան:

Մենք կ՚ապ­րինք մի­ջազ­գա­յին հա­սա­րա­կու­թեան զար­գաց­ման շատ հե­տաքրք­րա­կան փու­լի մը մէջ, երբ ար­դէն ան­ցած ենք վայ­րի դրա­մա­տի­րու­թեան շրջա­նը: Այ­սօր ե­կա­մուտ ստա­նա­լը հե­րիք չէ սե­փա­կան գոր­ծու­նէու­թեամբ բա­ւա­րա­րուած ըլ­լա­լու հա­մար: Ա­րեւ­մուտ­քի մէջ ի յայտ ե­կած է social impact investment շար­ժու­մը, ո­րուն կողմ­նա­կից­նե­րը կը ձգտին ոչ միայն ե­կա­մուտ­ներ ու­նե­նա­լու, այլ նաեւ աշ­խար­հը փո­խե­լու դէ­պի լա­ւը: Նման մօ­տե­ցու­մը ռազ­մա­վա­րա­կան նշա­նա­կու­թիւն ու­նի աշ­խար­հի հե­տա­գայ կա­յու­նու­թեան հա­մար:

21-ՐԴ ԴԱ­ՐՈՒ ՄԱ­ՍԻՆ

Ես խո­րա­պէս հա­մո­զուած եմ, որ 21-րդ դա­րը մար­դու դարն է: Տե­ղե­կա­տուա­կան հա­սա­րա­կու­թեան մէջ, ուր կ՚ապ­րինք, գլխա­ւոր դրա­մագ­լու­խը հո­ղը կամ բնա­կան պա­շար­նե­րը չեն, այլ մարդն է: Զար­գաց­ման եւ կրթու­թեան մա­կար­դա­կը, սե­փա­կան գա­ղա­փար­նե­րը ի­րա­կա­նաց­նե­լու հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րը, ա­ռող­ջու­թիւ­նը մար­դու գլխա­ւոր մրցակ­ցա­յին ա­ռա­ւե­լու­թիւն­ներն են: Այդ իսկ պատ­ճա­ռով կրթու­թիւ­նը այն հիմ­նա­կան ուղ­ղու­թիւն­նե­րէն է, ո­րոնք կը գտնուին մեր գոր­ծու­նէու­թեան կեդ­րո­նին:

ՄՕ­ՏԻԿ ԸՆ­ԿԵՐ­ՆԵՐ

Յայտ­նի գոր­ծա­րար, մե­ծա­հա­րուստ, Դի­լի­ջա­նի Մի­ջազ­գա­յին դպրո­ցի եւ մի­ջազ­գա­յին այ­լե­ւայլ ծրա­գիր­նե­րու հե­ղի­նակ Ռու­բէն Վար­դա­նեա­նի որ­դին կը ծա­ռա­յէ Ղա­րա­բա­ղի՝ Հադ­րու­թի մէջ, ի դէպ՝ այն նոյն զօ­րա­մա­սին մէջ, ուր կը ծա­ռա­յէ Բա­կօ Սա­հա­կեա­նի որ­դին: Ա­նոնք, ինչ­պէս կը տե­ղե­կաց­նեն զի­նուոր­նե­րուն, մօ­տիկ ըն­կեր­ներ են:

ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ