ԱՊՐԻԼ ԱՌԱՔԵԼՈՒԹԵԱՆ ՄԷՋ…
Հայաստանի մէջ Սփիւռքի նախարարութեան կազմակերպութեամբ, երրորդ անգամ ըլլալով, տեղի կ՚ունենայ «Իմ Հայաստան» արուեստի փառատօնը, որուն իրենց մասնակցութիւնը կը բերեն Սփիւռքի զանազան համայնքներէն հայ մշակոյթի նուիրեալներ, երգիչներ, երաժշտական խումբեր ու նուագիչներ: Փառատօնի նպատակն է՝ ընդլայնել Հայաստան-Արցախ-Սփիւռք կապերու եւ համագործակցութեան կարելիութիւնները, նաեւ նպաստել հայ մշակոյթի եւ մշակութային ինքնութեան պահպանման ու զարգացման, աջակցիլ համագործակցութեան նոր ձեւաչափերու ձեւաւորման, Հայաստանի եւ Սփիւռքի երիտասարդ ստեղծագործողներու միջեւ մշակութային կապերու խորացման, սատարել համատեղ ծրագիրներու մշակման եւ իրականացման, օժանդակել ժամանակակից հայ արուեստի զարգացման ու գովազդման, նպաստել մշակոյթի մարզին մէջ համահայկական մասնագիտական ներուժի յայտնաբերման ու համախմբման:
Ամէն անգամ փառատօնին ի յայտ կու գան նոր անուններ, որոնք, փառատօնի օրերուն սկիզբ առած զգացական կապը կը շարունակեն մշակութային եւ այլ համագործակցութեանց տեսքով:
Այս տարի «Իմ Հայաստան» փառատօնը նուիրուած էր Հայաստանի եւ Արցախի 25-ամեակներուն եւ տեղի կ՚ունենար Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ Սերժ Սարգսեանի բարձր հովանիին տակ:
Տակաւին ամիսներ առաջ սկիզբ առած փառատօնը կազմակերպած էր զանազան ձեռնարկներ, ինչպէս՝ պարարուեստի օրեր, ասմունքի համահայկական փառատօն, խմբերգային արուեստի օրեր, տուտուկի եւ հայկական այլ նուագարաններու փառատօն, «Հայ երգի օր» կոչումով երեկոյ մը:
Պարարուեստի օրերուն մասնակցեցան աշխարհի քսանհինե երկիրներէ ժամանած քառասունութ պարախումբեր:
Տասն օր շարունակ Սփիւռքէն ժամանած պարախումբերը ելոյթներ ունեցան Երեւանի, Շիրակի, Լոռիի, Արագածոտնի, Արարատի, Գեղարքունիքի, Արմաւիրի, Կոտայքի, Վայոց ձորի, Տաւուշի մարզերուն մէջ, ինչպէս նաեւ՝ Արցախի Հանրապետութեան մէջ: Փառատօնի ծիրէն ներս տեղի ունեցան նաեւ մասնագիտական դասեր՝ Սփիւռքէն ժամանած պարուսոյցներուն համար:
Յատկանշական է, որ «Իմ Հայաստան» փառատօնի ծիրէն ներս կազմակերպուող Ասմունքի համահայկական հինգերորդ փառատօնը այս տարի տեղի ունեցաւ Շուշիի մէջ։ Խմբերգային արուեստի օրերուն կը մասնակցէին Ռուսաստանի, Վրաստանի, Լիբանանի, Եգիպտոսի, Էսթոնիոյ, Սուրիոյ, Իրանի, Լեռնային Ղարաբաղի, Հայաստանի երգչախումբեր, որոնք հանդէս եկան հայկական երգերով ու հեղինակային կատարումներով:
Տուտուկի եւ հայկական այլ նուագարաններու փառատօնին մասնակից սփիւռքահայեր եւ հայաստանցիներ ներկայացուցին հնագոյն հայկական նուագարաններ, իրենց ելոյթներով փաստելով, որ այդ նուագարաններու շունչը կը փորձեն պահել նաեւ Սփիւռքի մէջ:
Փառատօնի աւարտական ձեռնարկներէն էր «Հայ երգի օր»ը, որ նուիրուած էր Կոմիտասին. Սեպտեմբեր 26-ին Սենեկային երաժշտութեան տան մէջ համախմբուած էին տասնեակ կատարողներ՝ Թուրքիայէն, Պարսկաստանէն, Լիբանանէն, Շուէտէն, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներէն, Արցախէն եւ այլ երկիներէն ժամանած:
ԺԱՄԱՆԱԿ նոյնպէս ներկայ էր Հայ երգի օրուան եւ կատարեց հարցազրոյցներ մասնակիցներուն հետ: Կը ներկայացնենք մանրամասնութիւններ «Իմ Հայաստան» փառատօնի յատկանշական այս ձեռնարկէն: Ինչպէս ԺԱՄԱՆԱԿ-ին տեղեկացուց Սփիւռքի նախարարութեան մամուլի եւ հասարակայնութեան հետ կապերու վարչութեան պետ Էվելինա Պաղտասարեան, մինչ փառատօնին սկսիլը Սփիւռքի նախարարութեան Սփիւռքէն ժամանած խումբ մը աշխատակիցներ՝ փոխ-նախարար Սերժ Սրապիոնեանի գլխաւորութեամբ այցելած են Կոմիտասի անուան պանթէոն, ուր ծաղիկներ զետեղած են Մեծ Վարդապետի շիրմաքարին:
Սենեկային երաժշտութեան տան փառատօնային համերգին ներկայ էր նաեւ Հայաստանի Սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեան, որ հանդիսութեան աւարտին մետայլներ եւ հաւաստագրեր շնորհեց բոլոր մասնակիցներուն եւ ելոյթ ունենալով, մասնաւորապէս ըսաւ.
«Կը կարծեմ, որ մենք այսօր ականատեսն ու ունկնդիրը եղանք ջերմ, հոգեթաթախ երեկոյի մը. հաճելի հպարտութեամբ լսեցինք, տեսանք մասնակից երիտասարդները: Երեկոն փայլուն էր, երեկոն կայացաւ, երեկոն անմոռաց էր: Շնորհակալութիւն քեզի, սիրելի՛ Կոմիտաս: Շնորհակալութիւն, որ կաս, որ դարձար հայ երգի Մեսրոպ Մաշտոցը: Կոմիտաս ո՛չ միայն վարդապետ էր, ո՛չ միայն երգիչ էր, ո՛չ միայն մեր բանահիւսութեան, խազերու բացայայտողն էր, այլ նաեւ մանկավարժ էր, նկարիչ, բանաստեղծ. այսքան տաղանդ մէկ մարդու մէջ խտացած էր, որպէսզի իրմով հիանանք, զարմանանք ոչ միայն մենք՝ հայերս, այլ աշխարհի շատ ու շատ ժողովուրդներ: Կոմիտասը համաշխարհային մե-ծութիւն է: Կոմիտասը նուաճեց աշխարհը. վկան այսօր բեմին վրայ շուէտացի երգիչի կոմիտասեան կատարումն է: Հրանոյշ Յակոբեան մի առ մի յիշեց փառատօնին մասնակից բոլոր երգիչներուն մասին, նշելով անոնց կատարած հայրենանուէր աշխատանքը՝ իրենց ապրած երկիրներուն մէջ»:
Համերգէն ետք ԺԱՄԱՆԱԿ հարցազրոյց մը ունեցաւ համերգին մասնակից պոլսահայ երգիչ, պարիթոն՝ Արթուր Պաղտասարեանին հետ:
Արթուր Պաղտասարեան ծնած է 1983 թուականին, Իսթանպուլ։ Նախնական կրթութիւնը ստացած է Գարակէօզեան, Տատեան եւ ապա՝ Սահակեան-Նունեան վարժարաններուն մէջ։ Եօթ տարեկանին սկսած է երգել եկեղեցական երգչախումբերու մէջ։ 1996 թուականին Սիրվարդ Գարամանուկի անուան մրցոյթին առաջին հանդիսացած է։ Անոր առաջին ուսուցչուհին եղած է երգահան-դաշնակահարուհի Տիկին Սիրվարդ Գարամանուկ։ 2001 թուականին Գարամանուկի խորհուրդով ընդունուած է Երեւանի Կոմիտասի անուան պետական երաժշտանոցի երգեցողութեան բաժին՝ Վալերի Յարութիւնեանի դասարանը։ 2006 թուականին աւարտած է երաժշտանոցը՝ մագիստրոսի, ուսուցիչի, համերգային երգիչի եւ մեներգիչի կոչումներով, եւ նոյն թուականին ընդունուած է ասպիրանտուրայի մասնագիտական բաժին։
2006 թուականին մասնակցած է Տաթեւիկ Սազանդարեանի անուան մրցոյթին եւ ստացած՝ յատուկ մրցանակ, իսկ 2007 թուականին՝ Կոմիտասի անուան համահայկական մրցոյթին՝ արժանանալով առաջին մրցանակին։ 2007 թուականին ստացած է մեներգիչի կոչում եւ վերադարձած է Իսթանպուլ։ Երեք տարի ղեկավարած է մանկական երգչախումբ ու դասաւանդած է դաշնամուրի անհատական դասեր։ 2010-2012 թուականներուն Գերմանիոյ Առաջնորդարանին հրաւէրով ղեկավարած է Հեսսէնի Հայ համայքներու երգչախումբերը եւ եղած է հայկական եկեղեցիներու երաժիշտը։ 2010 թուականին հրատարակած է իր առաջին գիրքը՝ «Սոլֆէժի դաս»ը։
Արթուր Պաղտասարեան բազմաթիւ համերգներ ունեցած է դաշնակահարներ՝ Մարգարիտ Սարգսեանի եւ Էտվին Կալիպեանի հետ՝ Հայաստան, Թուրքիա եւ Գերմանիա։ 2013 թուականի 9 Դեկտեմբերին Իսթանպուլի Սեն թ՚Անթուան եկեղեցւոյ մէջ կազմակերպած է հոգեւոր համերգ՝ նուիրուած երջանկայիշատակ Շնորհք Պատրիարք Գալուստեանի ծննդեան 100-ամեակին:
«Իմ Հայաստան» փառատօնին ան արդէն կը մասնակցի երկրորդ անգամ:
-Ի՞նչ են Ձեր զգացումները՝ այս փառատօնին մասնակցելու առթիւ:
-Սփիւռքի եւ Հայաստանի կապը իրարու հետ հաստատող փառատօն մըն է ասիկա եւ Կոմիտասի ծննդեան օրուան հետ կապելով՝ նախարարութիւնը «Հայ երգի օր» կոչեց զայն: Շատ ուրախ եմ, որ մասնակից եմ, որովհետեւ Կոմիտասը պէտք է բարձր պահենք, ոչ միայն Հայաստանի մէջ, այլ նաեւ՝ ամբողջ աշխարհի տարածքին:
-Զանազան երկիրներէն եկած երգիչներու հետ հաղորդակցութիւնը ի՞նչ տուաւ Ձեզի:
-Անցեալ տարի Տուտուկի փառատօնին մասնակցեցայ եւ հոն ծանօթացայ Չինաստանէն եւ Ռուսաստանէն եկած տուտուկահարներու հետ, շատ ուրախ էի, կապը պահպանուած է անոնց հետ, կը տեղեկանամ իրենց գործունէութիւններուն մասին, իրենք ալ իմ գործերէս տեղեակ են: Քիչ առաջ ալ Իրանէն հրաւէր մը ստացանք, այսպիսի կապեր կը հաստատուին նախարարութեան շնորհիւ:
Անցեալ շաբաթ այս փառատօնի ծիրէն ներս տեղի ունեցաւ մենահամերգս, որու ընթացքին երգեհոնով ներկայացուցի հոգեւոր եւ աշխարհիկ երաժշտութիւն, իսկ 16 Սեպտեմբերին Փրոֆ. Մարգարիտ Սար-գըսեանի կազմակերպած համերգին, որ Նիկոլ Գալանտերեանի երգերուն նուիրուած էր, իբրեւ մենակատար մասնակցած եմ, իսկ համերգն ալ կը կոչուէր «Անյայտ ու յայտնի երգեր Նիկոլ Գալանտերեանէն»:
-Համերգները ինչպիսի՞ ընդունելութիւն գտան:
-Իմ մենահամերգը, որ երգեհոնով էր, շատ տարբեր էր: Հայ եկեղեցական երա-ժըշտութիւն հնչեց, լեցուն էր սրահը, իսկ Գալանտերեանի երգերու համերգին օրը տեղատարափ անձրեւ տեղաց, ճամբաները փակ էին, բայց սրահը լի էր եւ ուրախ եմ ատոր համար, որ Գալանտերեանին նուիր-ւած Մարգարիտ Սարգսեանի ծրագիրը, որքան գիտեմ, հինգերորդ տարին ըլլալով, կը կայանայ: Կարեւոր աշխատանք մըն է, որպէսզի բոլորը ծանօթանան Գալանտերեանի երգերուն եւ այդ առումով մեծ աշխատանք տարուած է, ուրախ եմ, որ մասնակցեցայ:
-Ի՞նչ կ՚ըսէք Հայաստանի հանդիսատեսին մասին:
-Շատոնց ծանօթ եմ Հայաստանի հանդիսատեսին, քանի որ հոս ուսանած եմ, եօթ տարի հոս բնակած եմ: Սփիւռքին նայելով մակարդակի շատ մեծ տարբերութիւն կայ, բայց դժբախտաբար այդ ալ արդէն, կը տեսնեմ, որ յետընթացի մէջ է:
-Իսկ Պոլսոյ մէջ որո՞նք են Ձեր երգերու ունկնդիրները, երիտասարդնե՞րը, թէ՞ աւագ սերունդը:
-Քիչ են ունկնդիրներս, որովհետեւ դասական երաժշտութիւնը՝ իմ կատարած երաժշտութիւնը, ժողովուրդի ընդհանուր ճաշակէն քիչ մը տարբեր է:
-Իսկ չի՞ յուսահատեցներ այդ մէկը:
-Ոչ, ընդհակառակը, կ՚ուզեմ, որ մեր երաժշտութիւնը տարածուի եւ մնամ այդ առաքելութեան մէջ: Տարիներէ ի վեր Կոմիտասի մահուան օրը՝ 22 Հոկտեմբերին, մթութեան մէջ Կոմիտասի մասին կը պատմեմ ժողովուրդին, մարդիկ կը մտնեն սրահ եւ մթութեան մէջ կ՚ունկնդրեն Կոմիտասի հայկական, քրդական եւ թրքական երգերուն, որոնք կը հնչեն զանազան ազգերու երաժիշտներու կատարումով: Այո՛, ժողովուրդը քիչ մը պարելու եւ զուարճանալու երաժշտութիւն կ՚ուզէ, բայց պէտք է մենք մեր բարձր արուեստը՝ մեր Կոմիտասը, Սայաթ Նովան, Կարա Մուրզան, Գալանտերեանը պահենք, որ մեր մշակոյթը բարձր մնայ ուրիշ ազգերէ, պէտք չէ անոնց մակարդակին հասնի:
-Իսկ ի՞նչ ծրագիրներ ունիք յառաջիկային:
-Յառաջիկային, ինչպէս ըսի՝ Հոկտեմբերին Կոմիտասին նուիրուած ձեռնարկը տեղի պիտի ունենայ։ Գալանտերեանի համերգը թերեւս կայանայ Իրանի մէջ։ Երգեհոնահար Էտվին Կալիպեանի հետ կ՚իրականացնենք այդ ծրագիրը, որ կը փափաքինք նաեւ Միացեալ Նահանգներ տանիլ: Եւրոպա արդէն տարած ենք, կ՚ուզենք նաեւ Ամերիկայի մէջ մեր երգեհոնային երաժշտութիւնը տարածել, որպէսզի մարդիկ տեղեկանան հայ երգեհոնային երաժշտութեան բարձր մակարդակին մասին: Օտարներ տեսնեն, որ ոչ միայն Պախն ու Հենտելը կայ, մենք ալ կանք, այդ պատճառով պէտք է մտածել աւելի շատ տարածելու մասին:
-Իսկ չէ՞ք մտածեր փոխադրուիլ որեւէ երկիր, ուր հանդիսատեսը աւելի արհեստավարժ է, ուր աւելի մեծ դաշտ կ՚ունենաք գործելու, ի վերջոյ, երգիչը միշտ մեծ բեմերու կը ձգտի:
-Ես Երեւան ուսանած եմ, բայց վերադարձած, որովհետեւ եթէ մեզի նման երաժիշտները լքեն Սփիւռքի հայ համայնքները, երթան, արդէն կրնաք պատկերացնել, որ սակաւաթիւ դասական երգիչներ ունեցող համայքներու մէջ ի՞նչ կը տիրէ այդ առումով, այսպիսի փառատօններուն ո՞վ պիտի գայ:
Թուրքիան ես Սփիւռք չեմ նկատեր, ան հայերու կեդրոնն է, Կոմիտասը այնտեղ ստեղծագործած է, եւ եթէ ես ձգեմ եւ իմ հաճոյքին համար գամ եւ երգեմ Հայաստանի մէջ, իմ կարծիքով սխալած կ՚ըլլամ:
-Յառաջիկայ տարիներուն ալ պիտի մասնակցի՞ք այս փառատօնին:
-Այո, պատրաստ եմ, բայց լաւ կ՚ըլլար, որ այդ մասնակցութեան ընթացքին արհեստավարժի եւ սիրողականի միջեւ քիչ մը տարբերութիւն դրուի եւ իսկապէս արհեստավարժներ հրաւիրուին՝ նոյն բեմին վրայ արհեստավարժն ու սկսնակը միասին չյայտնուին:
ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ