ԲՈՂԲՈՋ Է, ԲՈՂԲՈ՜Ջ…

Ամբողջ շաբթուան ընթացքին, մէկը դպրոցէն, միւսը՝ գործէն, տարբեր ժամերու տուն կը հասնէինք, բայց կիրակի օրերը անպայման քիչ մը ուշ, քիչ մը կանուխ իրարու կը սպասէինք, ընտանիքով ճաշի նստիլը պարտադիր էր։ Շատ յաճախ հօրաքրոջս ընտանիքն ալ կը միանար… Ընդհանրապէս շատխօսիկը ես էի, այնքան նիւթեր կ՚ունենայի պատմելու, մանաւանդ հայոց պատմութեան եւ հայ գրականութեան դասերուս մասին։ Պէտք էր անպայման տեղեակ պահէի, թէ ո՞ւր հասած ենք, ո՞ր գրողին սիրահարուած եմ այդ շաբաթ, մեր պատմութեան ո՞ր հերոսին նման երիտասարդ մը կ՚ուզեմ ընտրել կեանքիս ընկեր։ Տարուած էի Զապէլ Եսայեանով եւ Սիլվա Կապուտիկեանին խօսք տուած էի պահել իր պատգամը։ Օր մը եղբայրս, որ ամէն գիշեր քնանալէ առաջ ստիպուած էր մտիկ ընելու պատմութիւններս, երբեմն ալ արդէն քնացած կ՚ըլլար, կամ կը ձեւացնէր, թէ քնացած է, վերջապէս լռեցնելու համար զիս ըսաւ. «Գիտես որ Վարդան Մամիկոնեանը վաթսունէն վեր էր երբ նահատակուեցաւ», «Կարեւոր չէ, ըսի, ինծի երիտասարդութեանը պիտի հանդիպէր»։ Երբեմն երբ շատ խանդավառուէի, մայրս կը յիշեցնէր, որ ճաշի ժամանակ շատ չեն խօսիր՝ հրեշտակները կը փախին…

Կիրակի էր նորէն, սովորականին նման կը սպասէինք կիրակնօրեայ ընտանեկան ճաշին, որ այդ կիրակի շատ ուշացաւ։ Հայրս Յորդանան ճամբորդած էր, ուշացաւ, եւ կէսօրէ ետք ժամը չորսին նոր նստանք սեղան։

Ոչ միայն այդքան ուշ ճաշելնուս համար տարբեր էր այդ կիրակին, այլեւ…

Դպրոցական աւարտական տարիս էր։ Հերոսներս արդէն գիրքերէն դուրս գալ սկսած էին… Չնայած անոնք անպայման պէտք էր հայեցի դաստիարակութիւն ունենային, մէկ խօսքով լաւ հայեր ըլլային եւ ամենակարեւորը չձանձրանային իմ անհատնում պատմութիւններէս։

Ես տասնեւեօթի շուրջը, ինք՝ քսանչորսի՝ հանդիպեցանք, աւելի ճիշդը ոչ թէ նոր հանդիպեցանք, այլ ինք ուրիշ երկիր կ՚ուսանէր, ես պզտիկ էի, երբ Երուսաղէմը ձգած էր, բայց այդ այցելութեան արդէն որպէս օրիորդ նայեցաւ ինծի։ Եւ մեր աչքերը յատուկ նայուածքով մը երկար նայեցան իրարու… Քանի մը օրէն Նոր տարի էր, խրախճանքին պարի հրաւիրեց, «Patisserie Joseph» թէյ խմելու գացինք, սիրտերը տակնուվրայ եղան, եւ թէեւ դեռ շատ շուտ էր, բայց… Դարձանք նիւթը գաղութին, կուսակցութիւնները իրար անցան (նոյն կուսակցութեան չէինք պատկանիր)։ Փեսացու սպասող մայրեր երես ծռեցին, բամբասեցին, լուրեր տարին բերին։ Ընդամէնը աղջիկ մը ու տղայ մը զիրար սիրեցին, բայց… փեսացուն բժշկականը պիտի աւարտէր այդ տարին, ինչո՞ւ իրենց աղջիկը չ՚ըլլար այդ բախտաւոր հարսնացուն… Բարեկամը ոչ բարեկամէն զանազանուեցաւ, մէկ խօսքով մարդոց երեսները բացուեցան։

Անկեղծ ըլլալու համար այս նիւթը չէ հետաքրքրականը, բոլոր ժամանակներուն ալ սիրահարուողներ եղած են, բարեկամներ իրար անցած են, նախանձողներ եղած են, բամբասանքը առաջին տեղ գրաւած է, ուզող-չուզողներ մէջտեղ ինկած են… Ասոնք միշտ պատահող բաներ են, մանաւանդ փոքր գաղութներու մէջ։ Մենք ոչ միայն փոքր գաղութ ենք, այլեւ վանքին մէջ կ՚ապրինք, իրարու ուղն ու ծուծը գիտենք։ Ոչ միայն ծննդեան տարին ու ամիսը գիտենք, այլեւ մօրը յղի մնացած օրը գիտենք։ Մենք ուրի՜շ ենք…

-Մեղայ՜, Ռամկավարի աղջ՞իկ պիտի առնեն… Մենք աղջիկ չունի՞նք… Կը բամաբասէր իրենց կուսակցութեան պատկանող աղջիկ ունեցողներու յուսախաբ խումբէն մէկը։

-Հրանդը մէկ հատիկ աղջիկը արագ մը պիտի տա՞յ, ըլլալիք բան չէ, հիմա պիտի երթայ անոնց բեմը զարդարէ։ Կարծիք կը յայտնէր յուսախաբներու միւս խումբէն մէկը, որ մեզի գաղափարակիցներ էին եւ բնականաբար իրենց տղաներէն մէկուն կը յուսային։

Այս բոլոր խօսակցութիւնները եղած են երբ դեռ մէջտեղ բան չկար։

Բայց զիս մղողը այս պատմութիւնը գրելու՝ երկու հայրերուն հետաքրքրական խօսակցութիւնն էր։ Միայն այդ դասական խօսակցութեան համար է, որ այնքան անուշ արձանագրուած է յիշողութեանս մէջ՝ կ՚արժէր այս բոլորը։ Հազիւ սեղան նստած էինք՝ տան զանգը հնչեց։ Բարեբախտաբար առատ եւ ճոխ են մեր սեղանները եւ հիւրերը մասնակցեցան ճաշին։

Օտարներ չէինք իրարու, ընդհակառակը իրարու համակրող բարեկամ ընտանիքներ։

Իսկ մեր մայրերը այնքան նման էին իրարու, երկուքն ալ սիրուած ուսուցչուհիներ, յաճախ մամա ըսելով վազած եմ իր մօր ետեւէն, ինքն ալ քանիցս մայրս իր մայրը կարծած էր…

Յամենայնդէպս…

Մենք միշտ մեծ ճաշասեղան ունեցած ենք, անմիջապէս աթոռներ, պնակներ աւելցուեցան եւ ճաշին հետ հաճելի, ուրախ խօսակցութիւն մը սկսաւ, կարծես տարիներ չէինք տեսած զիրար։

Միայն իմ սիրտս քառապատիկ կը տրոփէր… Ո՞ւր պիտի յանգէր այս անակնկալ այցելութիւնը, երբ վերջապէս իրենց տան հայրը խօսեցաւ.

-Հրանդ, մեր տղան ձեր պարտէզին մէջ վարդ մը տեսած է ու հմայուած, եկած ենք այդ վարդը քաղելու…

Քար լռութիւն…

Պահ մը դադարէ ետք, հայրս գիտնալով հանդերձ, որ իրեն համար մի՛շտ փոքրիկ աղջիկը մեծցեր է արդէն, բայց դարձեալ անակնկալի եկած հանդարտ ըսաւ.

-Մեր պարտէզին վարդը դեռ չէ բացուած, բարեկամ, կոկոն է… Երկու ամիսէն դպրոց պիտի աւարտէ, համալսարան պիտի երթայ։

-Աւելի լաւ, մեր պարտէզին մէջ կը բացուի… Յետոյ թող երթան միասին սորվին…

Դարձեալ քար լռութիւն…

Եւ առանց առիթ տալու, որ հայրս խօսակցութիւնը շարունակէ՝ գաւաթը զարկաւ հօրս գաւաթին, լռութիւնը խզուեցաւ, շրխկոցը բարձրացաւ, բոլորը ուրախ իրարու ժպտացին, միայն ես չհասկցայ տո՞ւին թէ չտուին, գացի՞ թէ մնացի, ուրախանայի՞ թէ տխրէի… Վերջապէս վարդ դառնալու ճամբո՞ւն էի, թէ՞ դեռ կոկոն պիտի մնայի…

Ճաշը աւարտուած էր։ Իրարանցումէս եւ շուարած վիճակէս այնպիսի բան մը ըրի՝ աղցանին պարպուած ամանը առի եւ թացանը գլուխս քաշեցի… Ետեւէն ալ այդ մթնոլորտի անուշութեանը մէջ գինովցած՝ գոհացած աղցանին ջուրին աղէն ու թթույէն՝ երկա՜ր «օ՜խ» մը ըրի…

Բոլորը խօսք մէկ ըրած դարձան ինծի…

-Հրանդ, ձեր վարդը դեռ կոկոն ալ չէ, բողբոջ է, բողբո՜ջ…

ԱՆՈՒՇ ՆԱԳԳԱՇԵԱՆ

Երուսաղէմ