Կաթողիկոսներ տուած վիրահայոց թեմը

Հայ Ա­ռա­քե­լա­կան Ուղ­ղա­փառ Սուրբ Ե­կե­ղեց­ւոյ Վի­րա­հա­յոց Թե­մը ան­բա­ժան մասն է Հայ Ա­ռա­քե­լա­կան Սուրբ Ե­կե­ղեց­ւոյ:

Կ՚են­թադ­րուի, որ թե­մը հիմ­նուած է 12-րդ դա­րուն։ Ա­ռաջ­նոր­դա­նիս­տը ե­ղած է Տփղիս (Թիֆ­լիզ) քա­ղա­քի Ս. Գէորգ ե­կե­ղե­ցին (13-րդ դա­րէն)։ Թե­մա­կալ ա­ռաջ­նորդ­նե­րու մա­սին ա­մե­նէն հին յի­շա­տա­կու­թիւ­նը կը վե­րա­բե­րի 12-րդ դա­րու 70-ա­կան թուա­կան­նե­րուն: Կը յի­շուի Բար­սեղ (Բա­սի­լիոս) Ար­քե­պիս­կո­պո­սը, ով 1178 թուա­կա­նին մաս­նակ­ցած է Հռոմկ­լա­յի ե­կե­ղե­ցա­կան ժո­ղո­վին։ Նախ­քան թե­մի հիմ­նուի­լը` տա­կա­ւին 7-րդ դա­րուն վի­րա­հայ հա­մայն­քը ղե­կա­վա­րած են հայ ե­պիս­կո­պոս­ներն ու քա­հա­նա­նե­րը, հա­յե­րը ու­նե­ցած են ի­րենց ե­կե­ղե­ցի­ներն ու մա­տուռ­նե­րը։ 754 թուա­կա­նին Տփղի­սի մէջ կա­ռու­ցուած է հայ­կա­կան Հրեշ­տա­կա­պե­տաց ե­կե­ղե­ցին (1593 թուա­կա­նին ա­ւե­րուած է, հիմ­նո­վին վե­րա­կա­ռու­ցուած է 1781 թուա­կա­նին եւ վերջ­նա­կա­նա­պէս քան­դուած է 1937 թուա­կա­նին)։ Պատ­միչ Ուխ­տա­նէ­սի վկա­յու­թեամբ, 850-ա­կան թուա­կան­նե­րուն Տփղի­սի մէջ քա­հա­նա­յա­գոր­ծած է հայ Կի­րա­կոս Քա­հա­նան, որ գե­րա­զանց տի­րա­պե­տած է վրաց գի­րին ու գի­տու­թեա­ն։ 931 թուա­կա­նին կա­ռու­ցուած է Հա­րանց վան­քը (վե­րա­նո­րո­գուած է 1430 եւ 1715 թուա­կան­նե­րուն, իսկ 1900 թուա­կա­նին՝ հայ մե­ծա­հա­րուստ բա­րե­րար Ա­լեք­սանտր Ման­թա­շո­վի մի­ջոց­նե­րով)։ Ե­կե­ղե­ցիին կից ե­ղած է հայ­կա­կան գե­րեզ­մա­նա­տուն:

Հե­տա­գայ դա­րե­րուն Տփղի­սի մէջ կա­ռու­ցուած են բազ­մա­թիւ ե­կե­ղե­ցի­ներ:

1804 թուա­կա­նին Թիֆ­լի­զի մէջ կար շուրջ ե­րե­սուն­հինգ հայ­կա­կան ե­կե­ղե­ցի եւ մէկ մե­նաս­տան։ Վի­րա­հա­յոց Թե­մի ա­ռաջ­նորդ­նե­րէն շա­տեր ե­ղած են ա­կա­նա­ւոր հո­գե­ւո­րա­կան­ներ, մտա­ւո­րա­կան­ներ, հա­սա­րա­կա­կան-քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­ներ, ո­րոնք ազ­գա­նուէր աշ­խա­տանք կա­տա­րած են ո՛չ միայն Վրաս­տա­նի, այ­լեւ՝ հա­մայն հա­յու­թեան կեան­քին մէջ։ Ա­նոնց­մէ վե­ցը՝ Սար­գիս Դ. Վ­­րաս­տան­ցին, Յով­հան­նէս Ը. Կար­պե­ցին, Ներ­սէս Ե. Աշ­տա­րա­կե­ցին, Մա­կար Ա. Թե­ղուտ­ցին, Գէորգ Ե. Սու­րե­նեան­ցը, Գէորգ Զ. Չէօ­րէք­ճեա­նը հե­տա­գա­յին օ­ծուած են Ա­մե­նայն Հա­յոց Կա­թո­ղի­կոս, Գա­րե­գին Ա. Յով­սէ­փեա­նը՝ Մե­ծի Տանն Կի­լի­կիոյ կա­թո­ղի­կոս։ Վի­րա­հա­յոց Թե­մի ա­ռաջ­նորդ­ներ ե­ղած են բա­նաս­տեղծ, ման­կա­վարժ, հա­սա­րա­կա­կան-քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ. Յա­րու­թիւն Վրդ. Ա­լամ­դա­րեա­նը, Ստե­փա­նոս Արք. Ար­ղու­թեա­նը, ո­րու օ­րօք Թիֆ­լի­զի մէջ կա­ռու­ցուած է թե­մի ե­ռա­յարկ ա­ռաջ­նոր­դա­րա­նը։ 1824 թուա­կա­նին Ներ­սէս Արք. Աշ­տա­րա­կե­ցին հիմ­նած է Ներ­սի­սեան դպրո­ցը, ո­ր ն­շա­նա­կա­լի դեր խաղ­ա­ցած է հա­յոց կրթա­կան, հո­գե­ւոր եւ մշա­կու­թա­յին կեան­քին մէջ։

1826-28 թուա­կան­նե­րուն ռուս-պարս­կա­կան պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ Թիֆ­լի­զի մէջ Ներ­սէս Արք. Աշ­տա­րա­կե­ցիի եւ Յա­րու­թիւն Վրդ. Ա­լամ­դա­րեա­նի նա­խա­ձեռ­նու­թեամբ ստեղ­ծուած են հայ­կա­կան կա­մա­ւո­րա­կան գու­մար­տակ­ներ՝ ռու­սա­կան բա­նա­կի կով­կա­սեան հա­տուա­ծի ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րուն ա­ջակ­ցե­լու նպա­տա­կով։ 1827 թուա­կա­նի 15 Մա­յի­սին Ս. Գէորգ ե­կե­ղեց­ւոյ գաւ­ի­թի ա­ռա­ջին գու­մար­տա­կին յանձ­նուած է յա­տուկ զի­նադ­րօշ։ Ա­ռա­ջին աշ­խար­հա­մար­տի ժա­մա­նակ Վի­րա­հա­յոց Թե­մի ե­ռան­դուն ա­ջակ­ցու­թեամբ հայ­կա­կան կա­մա­ւո­րա­կան ջո­կատ­ներ ստեղ­ծուած են կով­կա­սեան ռազ­մա­ճա­կա­տին մէջ գոր­ծող ռու­սա­կան բա­նա­կը հա­մալ­րե­լու եւ Հա­յաս­տա­նը թր­­քա­կան լու­ծէն ա­զա­տագ­րե­լու նպա­տա­կաւ։

Վի­րա­հա­յոց Թե­մին մէջ իր գոր­ծու­նէու­թեամբ աչ­քի զար­կած է մա­նա­ւանդ Կա­րա­պետ Արք. Բագ­րա­տու­նին։ Ա­նոր ա­ռաջ­նոր­դու­թեան քսան տա­րի­նե­րուն ըն­թաց­քին կա­ռու­ցուած են շուրջ վաթ­սուն ե­կե­ղե­ցի, բազ­մա­թիւ հայ­կա­կան դպրոց­ներ, ո­րոնց­մէ նշա­նա­ւոր են նոր Կա­րա­պե­տեան վար­ժա­րա­նը (հիմ­նուած՝ 1842-44 թուա­կան­նե­րուն) Ա­խալց­խա­յի եւ Մես­րո­պեան ա­րա­կան դպրո­ցը՝ Ա­խալ­քա­լա­քի մէջ։ 1837 թուա­կա­նին Վրաս­տա­նի մէջ կը համ­րուէին 198 հայ­կա­կան ե­կե­ղե­ցի, վանք ու մա­տուռ, իսկ 1903 թուա­կա­նին, նե­րա­ռեալ Արդ­ուին-Ար­տա­նուշ շրջա­նը, ե­կե­ղե­ցի­նե­րուն թի­ւը հա­սած է 256-ի։ Խորհր­դա­յին իշ­խա­նու­թեան տա­րի­նե­րուն ծա­ւա­լուած բռնու­թիւն­նե­րու եւ հա­լա­ծանք­նե­րու հե­տե­ւան­քով գո­ցուած են թե­մի տա­րած­քին գոր­ծող գրե­թէ բո­լոր ե­կե­ղե­ցի­ներն ու վան­քե­րը։ Թիֆ­լի­զի մէջ քան­դուած են Կու­կիա­յի Ս. Գրի­գոր (կա­ռու­ցուած է 1789 թուա­կա­նին), Հաւ­լա­պա­րի Ս. Կա­րա­պետ (կա­ռու­ցուած է 1400 թուա­կա­նին, վե­րա­կա­ռու­ցուած է 1790 թուա­կա­նին), Ս. Գրի­գոր Լու­սա­ւո­րիչ (կա­ռու­ցուած է 1894 թուա­կա­նին), Խար­փու­խի Ս. Սար­գիս (կա­ռու­ցուած է 1716 թուա­կա­նին), Հա­րանց վանք, Հրեշ­տա­կա­պե­տաց, Մե­տե­խիի Ս. Վար­դան (կա­ռու­ցուած է 1893 թուա­կա­նին), Ջիգ­րա­շէ­նի Ա­ւե­տեաց Ս. Աս­տուա­ծա­ծին (կա­ռու­ցուած է 1704 թուա­կա­նին), Նաւթ­լու­ղի Ս. Գէորգ (կա­ռու­ցուած է 1897 թուա­կա­նին), Խո­ջի­վան­քի եւ այլ ե­կե­ղե­ցի­ներ ու վան­քեր։ Վրաս­տա­նի մէջ 7-20-րդ դա­րե­րուն կա­ռու­ցուած է շուրջ 650 հայ­կա­կան ե­կե­ղե­ցի, ո­րոնց­մէ կան­գուն են շուրջ 320-ը։

Այ­սօր Վի­րա­հա­յոց Թե­մը կը հա­մախմ­բէ եւ կը գլխա­ւո­րէ Վրաս­տա­նի տա­րած­քին գոր­ծող հայ­կա­կան ե­կե­ղե­ցի­նե­րը, կ՚ա­ռաջ­նոր­դէ հայ քրիս­տո­նեայ հա­մայն­քը, կը ներ­կա­յա­նայ Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­միած­նի են­թա­կա­յու­թեան ներ­քոյ: Հա­յոց հնա­գոյն այս թե­մի կազ­մին մէջ կը մտնեն Թիֆ­լի­զի, Ջա­ւախ­քի, Ա­ճա­րիոյ, Քվե­մօ Քարթ­լիի տա­րա­ծքաշր­ջան­նե­րու մէջ գտնուող հա­մայնք­նե­րը, գոր­ծող եւ չգոր­ծող ե­կե­ղե­ցի­նե­րը: Թիֆ­լի­զի մէջ ներ­կա­յիս կը գոր­ծեն Կա­թո­ղի­կէ Ս. Գէորգ եւ Հաւ­լա­պա­րի Էջ­միած­նե­ցոց Ս. Գէորգ, Ա­խալ­քա­լա­քի մէջ՝ Ս. Խաչ, Նի­նոծ­մին­տա­յի մէջ՝ Ս. Սար­գիս, Ա­խալց­խա­յի մէջ՝ Ս. Գրի­գոր Լու­սա­ւո­րիչ ե­կե­ղե­ցի­նե­րը։ Ա­խալց­խա­յի Ծուղ­րութ գիւ­ղին մէջ ցայ­սօր կը պա­հուին միջ­նա­դա­րեան ա­րուես­տի եւ ման­րան­կար­չու­թեան ար­ժէ­քա­ւոր ձե­ռա­գիր մա­տեան­ներ «Ծուղ­րու­թի Ա­ւե­տա­րա­նը» (10-րդ դար) եւ «Գի­նո­սենց Ա­ւե­տա­րա­նը» (10-րդ դա­րու ա­ռա­ջին կէս)։ Վե­րա­կանգ­նո­ղա­կան աշ­խա­տանք­նե­րէ ետք սկսած են գոր­ծել նաեւ չորս ե­կե­ղե­ցի եւս Ա­խալց­խա­յի շրջա­նին մէջ, Սուրբ Փրկի­չը՝ Պա­թու­մի մէջ, Ս. Աս­տուա­ծա­ծի­նը՝ Մառ­նէու­լի շրջա­նը:

2013 թուա­կա­նի դրու­թեամբ Հայ Ա­ռա­քե­լա­կան Ուղ­ղա­փառ Սուրբ Ե­կե­ղե­ցւոյ Վի­րա­հա­յոց Թե­մը ու­նի տասն­վեց հո­գե­ւո­րա­կան­ներ, գոր­ծող յի­սուն ե­կե­ղե­ցի­ներ:

2011 թուա­կա­նի Յու­լի­սին Վրաս­տա­նի խորհր­դա­րա­նը ըն­դու­նած է օ­րէնք մը, ըստ ո­րու Վրաս­տա­նի մէջ գոր­ծող կրօ­նա­կան հա­մայնք­նե­րը կրնան ստա­նալ կար­գա­վի­ճակ: Այդ օ­րէն­քի հի­ման վրայ ալ, 2012 թուա­կա­նին Վի­րա­հա­յոց Թե­մը Վրաս­տա­նի Ար­դա­րա­դա­տու­թեան նա­խա­րա­րու­թեան Հան­րա­յին ցու­ցա­կին մէջ գրան­ցուած է որ­պէս Հան­րա­յին ի­րա­ւուն­քի ի­րա­ւա­բա­նա­կան անձ:

Ներ­կա­յիս Վի­րա­հա­յոց Թե­մը վրաց իշ­խա­նու­թիւն­նե­րէն կը պա­հան­ջէ վե­րա­դարձ­նել մին­չեւ խորհր­դա­յին իշ­խա­նու­թեան հաս­տա­տուի­լը Վրաս­տա­նի տա­րած­քին ե­ղած 442 հա­յոց ե­կե­ղե­ցի­նե­րը, ո­րոնք այ­սօր ա­ւե­րուած ու փլա­տակ­նե­րու վե­րա­ծուած են, ո­րոնց տա­րած­քի վրայ այլ շէն­քեր կա­ռու­ցուած են, ո­րոնք վրա­ցա­կա­նա­ցուած են եւ կը գոր­ծեն որ­պէս Վրաց Ուղ­ղա­փառ Ե­կե­ղեց­ւոյ տա­ճար­ներ: Վի­րա­հա­յոց Թե­մը կը պա­հան­ջէ վե­րա­դարձ­նել խորհր­դա­յին իշ­խա­նու­թեան տա­րի­նե­րուն բռնագ­րա­ւուած Թիֆ­լի­զի Ս. Նո­րա­շէն Աս­տուա­ծա­ծին, Ս. Նշան, Մուղ­նե­ցոց Ս. Գէորգ, Ե­րե­ւան­ցոց Ս. Մի­նաս, Շամ­խո­րե­ցոց Կար­միր Ա­ւե­տա­րան ե­կե­ղե­ցի­նե­րը, Ա­խալ­ցի­խէի Ս. Նշան ե­կե­ղե­ցին։ Վրաց իշ­խա­նու­թիւն­նե­րը տա­կա­ւին չեն ըն­դա­ռա­ջած այդ ամ­բող­ջա­կան պա­հան­ջին: Վեր­ջին ա­ռու­մով մեծ ձեռք­բե­րում կը նկատ­ւուի Ս. Գէորգ տա­ճա­րի ամ­բող­ջա­կան վե­րա­նո­րո­գու­մը, ին­չ որ նաեւ վրաց իշ­խա­նու­թիւն­նե­րու ա­ջակ­ցու­թիւ­նը ստա­ցած է:

Ս. ԳԷՈՐԳ ԵԿԵՂԵՑՒՈՅ ՄԷՋ ԱՌԱՋԻՆ Ս. ՊՍԱԿԸ

2015 թուա­կա­նի 30 Հոկ­տեմ­բե­րը վի­րա­հա­յու­թեան կեան­քէն ներս դար­ձաւ յի­րա­ւի պատ­մա­կան: Հա­կա­ռակ անձ­րե­ւա­յին ե­ղա­նա­կին, հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րով լե­ցուն էր ե­կե­ղեց­ւոյ բա­կը: Եր­կա­մեայ վե­րա­նո­րոգ­չա­կան աշ­խա­տանք­նե­րէն յե­տոյ, Ա­մե­նայն Հա­յոց Տ.Տ. Գա­րե­գին Բ. Կա­թո­ղի­կո­սի բարձր նա­խա­գա­հու­թեամբ Վրաս­տա­նի մայ­րա­քա­ղա­քը՝ Թիֆ­լի­զի մէջ հան­դի­սա­ւոր ա­րա­րո­ղու­թիւ­նով մը օ­ծուե­ցաւ ու վե­րա­բա­ցուե­ցաւ Ս. Գէորգ Ա­ռաջ­նոր­դա­նիստ ե­կե­ղե­ցին` իր վե­րա­նո­րո­գուած ա­ռաջ­նոր­դա­րա­նով, բա­րե­կար­գուած բա­կով ու ըն­դար­ձա­կուած տա­րած­քով: Վի­րա­հա­յե­րը հնա­գոյն այս ե­կե­ղե­ցին կը կո­չեն նաեւ Բեր­դի Մեծ ե­կե­ղե­ցի, ո­ր Թիֆ­լի­զի հնա­գոյն սրբա­վայ­րե­րէն մին է եւ կը թուագ­րուի 13-րդ դա­րուն: Մինչ նո­րո­գումն ու օ­ծու­մը, հա­յոց հնա­գոյն այս տա­ճա­րը բա­ւա­կան անմ­խի­թար վի­ճակ մը ու­նէր: Թիֆ­լի­զի կեդ­րո­նը գտնուող կա­ռոյ­ցի պա­տե­րը խո­շոր ճեղ­քե­րով ակ­նա­ռու էին, հիմ­քը ա­մուր չէր, իսկ ներ­սի պա­տե­րու որմ­նան­կար­նե­րը պա­տուած էին կի­րով: Գմբէ­թը նոյն­պէս այլ տեսք մը ու­նէր՝ ան մե­տա­ղեայ ծած­կով մը պա­տուած էր: Հիմ­նա­նոր­ո­գու­մի ար­դիւն­քին ամ­րա­ցուած են Ս. Գէոր­գի հիմ­քը, պա­տե­րը, եւ մաս­նա­գէտ­նե­րու հա­մոզ­մամբ՝ ե­կե­ղե­ցին ար­դէն քա­նի մը հա­րիւր տա­րի կրնայ ապ­րիլ:

Մեծ ու ա­ռանձ­նա­յա­տուկ ու­շադ­րու­թիւն դար­ձուած է Ս. Գէոր­գի որմ­նան­կար­նե­րուն եւ սրբա­պատ­կեր­նե­րուն: Տա­ճա­րը զար­դա­րուած է հայ կեր­պա­րուես­տի նշա­նա­ւոր վար­պետ­նե­րու՝ Յով­նա­թա­նեան­նե­րու, Գէորգ Բա­շին­ջա­ղեա­նի եւ ան­յայտ հե­ղի­նակ­նե­րու աշ­խա­տանք­նե­րով, ո­րոնք վե­րա­կանգ­նուած են ամ­բող­ջո­վին: Ե­կե­ղեց­ւոյ վե­րա­կանգ­ման աշ­խա­տանք­նե­րուն մէջ ներգ­րա­ւուած են ինչ­պէս հայ, այն­պէս ալ՝ վրա­ցի մաս­նա­գէտ­ներ՝ ճար­տա­րա­պետ­ներ, պատ­մա­բան­ներ, շի­նա­րար­ներ, փոր­ձա­գէտ­ներ:

 Այս բա­ցա­ռիկ վե­րա­կանգ­նո­ղա­կան աշ­խա­տանք­նե­րու հիմ­նա­կան մա­սը բա­ժին հա­սած է Հա­յաս­տա­նի Մ­­շա­կոյ­թի նա­խա­րա­րու­թեան գլխա­ւոր վե­րա­կանգ­նող, Կո­թո­ղա­յին գե­ղան­կար­չու­թեան վե­րա­կանգ­ման գի­տա­հե­տա­զօ­տա­կան կեդ­րո­նի ղե­կա­վար Ար­ժա­նիք Յով­հան­նի­սեա­նին, ո­րուն խորհր­դա­տուա­կան կար­գով ա­ջակ­ցած է ի­տա­լա­ցի մաս­նա­գէտ, Ֆլո­րան­սա­յի Մշա­կու­թա­յին ժա­ռան­գու­թեան պահ­պան­ման եւ վե­րա­կանգն­ման կեդ­րո­նի ղե­կա­վար Ֆապ­րի­ցիօ Եա­գո­պի­նին:

Ա­ՋԱ­ԿԻՑ­ՆԵՐ

Ս. Գէորգ տա­ճա­րի վե­րա­կանգն­ման նա­խա­գի­ծը ու­նի բազ­մա­թիւ ա­ջա­կից­ներ: 2012 թուա­կա­նին մեկ­նար­կած ծրագ­րի նա­խա­ձեռ­նո­ղը «Հա­յաս­տա­նի զար­գաց­ման նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­նե­ր» (IDeA) հիմ­նադ­րամն էր, ո­ր սոյն մե­ծա­ծա­ւալ բա­րե­րա­րու­թեամբ նպա­տակ ու­նէր Վի­րա­հա­յոց Թե­մի ա­ռաջ­նոր­դա­նիստ ե­կե­ղե­ցին վե­րա­դարձ­նել տա­ճա­րի եր­բեմ­նի կար­գա­վի­ճա­կին, մշա­կու­թա­յին կեդ­րոն մը ստեղ­ծել տա­ճա­րին կից, ո­ր կը նպաս­տէ հայ­կա­կան հա­մայն­քի հա­մախմ­բու­մին, եւ վեր­ջա­պէս բարձ­րաց­նել հա­յոց տա­ճա­րի գրաւ­չու­թիւ­նը՝ Հայ Ա­ռա­քե­լա­կան Ե­կե­ղեց­ւոյ հե­տե­ւորդ­նե­րուն եւ օ­տա­րերկ­րեայ զբօ­սաշր­ջիկ­նե­րուն հա­մար։ Ստա­նա­լով Ա­մե­նայն Հա­յոց Տ.Տ. Գա­րե­գին Բ. Կա­թո­ղի­կո­սի օրհ­նու­թիւնն ու Վրաս­տա­նի իշ­խա­նու­թիւն­նե­րուն ա­ջակ­ցու­թիւ­նը՝ ստեղ­ծուած է Ս. Գէորգ ե­կե­ղեց­ւոյ հիմ­նադ­րամ եւ նուի­րա­տու­թիւն­նե­րու մի­ջո­ցաւ կեան­քի կո­չուած է ծրա­գի­րը՝ 3.5 մի­լիոն տո­լար ընդ­հա­նուր ար­ժէ­քով: Այս ծրագ­րի հիմ­նա­կան նուի­րա­տու­ներն են բա­րե­րար­ներ Ռու­բէն Վար­դա­նեան, Ալ­պերթ Աւ­տո­լեան, Սէր­կէյ Սար­գի­սո­վ, Դա­նիէլ Խա­չա­տու­րով, ինչ­պէս նաեւ վրաց բա­րե­րար­ներ Ռու­սու­տան Մա­խա­շվի­լի եւ Պի­ծի­նա Ի­վա­նի­շվի­լի:

Ա­ՌԱ­ՋԻՆ ՊԱ­ՏԱ­ՐԱԳ 

 1 Նո­յեմ­բե­րին Թիֆ­լի­զի վե­րաօ­ծուած ե­կե­ղե­ցւոյ մէջ մա­տու­ցե­ցաւ նո­րո­գու­մէն ետք ա­ռա­ջին Ս. եւ ան­մահ Պա­տա­րա­գը, զո­ր մա­տոյց Վի­րա­հա­յոց Թե­մի Ա­ռաջ­նորդ Տ. Վազ­գէն Ե­պիս­կո­պոս Միր­զա­խա­նեա­ն: Ե­կե­ղե­ցին լե­ցուած էր հոծ բա­զ­մու­թեամբ:

Ինչ­պէս կը տե­ղե­կա­նանք Վի­րա­հա­յոց Թե­մէն, ու­շագ­րաւ էր Ս. Պա­տա­րա­գի մաս­նա­կից­նե­րուն ան­թա­քոյց հիաց­մուն­քը` վե­րա­կա­ռու­ցուած ե­կե­ղե­ցւոյ անկրկ­նե­լի գե­ղեց­կու­թեամբ եւ խորհր­դա­ւո­րու­թեամբ: Ա­նոնք բո­լո­րը ա­կա­նա­տես ե­ղան, թէ հա­յոց մե­ծե­րու շուն­չը իր վրայ կրող տա­ճա­րը վե­րագ­տած է իր եր­բեմ­նի շքե­ղու­թիւ­նը:

Յըն­թացս Ս. Պա­տա­րա­գի, Թե­մա­կալ Ա­ռաջ­նոր­դը իր քա­րո­զին մէջ անդ­րա­դարձ կա­տա­րած է 30-31 Հոկ­տեմ­բե­րին Ս. Գէորգ ե­կե­ղե­ցւոյ վե­րաօծ­ման եւ բաց­ման մի­ջո­ցա­ռում­նե­րուն, պատ­շա­ճօ­րէն խօ­սած է այն բարդ, աշ­խա­տա­տար ու տքնա­ջան աշ­խա­տանք­նե­րուն շուրջ, զորս վե­րա­նո­րոգ­ման տա­րի­նե­րուն ի­րա­կա­նա­ցու­ցած են նա­խագ­ծող­ներն ու կազ­մա­կեր­պիչ­նե­րը, բա­նուոր­ներն ու վար­պետ­նե­րը, շի­նա­րար­ներն ու վե­րա­կանգ­նող­նե­րը: Սրբա­զան Հայ­րը գնա­հա­տան­քի խօս­քեր ուղ­ղած է Ս. Գէորգ ե­կե­ղեց­ւոյ երգ­չա­խում­բի կա­տա­րո­ղա­կան վար­պե­տու­թեա­ն՝ խմ­բա­վար Սվետ­լա­նա Տա­տոե­ւա­յի գլխա­ւո­րու­թեամբ, թե­մի շուր­ջը հա­մախմ­բուած ե­րի­տա­սարդ կա­մա­ւոր­նե­րուն, թե­մի աշ­խա­տա­կազ­մին, պաշ­տօ­նէու­թեա­ն, հո­գե­ւոր դա­սուն, ո­րոնք մեծ պա­տաս­խա­նա­տուու­թեամբ ու պատ­րաս­տա­կա­մու­թեամբ կը կա­տա­րէին ի­րենց պար­տա­կա­նու­թիւն­նե­րը:

Թե­մա­կալ ա­ռաջ­նոր­դը հոր­դո­րած է հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րուն՝ շա­րու­նա­կել յա­ճա­խել Թիֆ­լի­զի եր­կու գոր­ծող ե­կե­ղե­ցի­նե­րը, քան­զի ա­նոնք եր­կուքն ալ այն խնդրա­կա­տար եւ ա­ղօ­թա­կա­տար սրբա­վայ­րերն են, ո­րոնք ար­դէն բա­զում տա­րի­ներ հո­գե­ւոր սնունդ տուած են, մայ­րա­կան հո­գա­տա­րու­թեամբ ի­րենց շուր­ջը կը հա­մախմ­բեն վի­րա­հա­յու­թիւ­նը:

Կի­րա­կի օր հա­ւա­տա­ցեալ հան­րու­թիւ­նը Ս. Գէորգ ե­կե­ղե­ցւոյ մէջ մաս­նա­կից ե­ղած է յու­զիչ եւ ու­րա­խա­լի ի­րա­դար­ձու­թեան մը՝ յա­ւարտ Սրբա­զան Պա­տա­րա­գի, ե­կե­ղե­ցիին մէջ կա­տա­րուած է ա­ռա­ջին պսա­կադ­րու­թիւ­նը: Նա­խախ­նա­մու­թեան կամ­քով Ս. Գէորգ ե­կե­ղե­ցւոյ որմ­նան­կար­նե­րու վե­րա­կանգն­ման վրայ աշ­խա­տող եր­կու ե­րի­տա­սարդ վե­րա­կանգ­նող­ներ՝ Դա­ւիթ Յով­հան­նի­սեան եւ Աշ­խէն Պա­պեա­ն, միա­սին աշ­խա­տե­լու տա­րի­նե­րուն սէր կա­պած եւ ո­րո­շած են Ս. Գէորգ ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ աշ­խա­տանք­նե­րը ա­ւար­տե­լէ յե­տոյ կազ­մել ի­րենց ըն­տա­նի­քը՝ ուխ­տե­լով պսա­կադ­րուիլ վե­րա­բա­ցուած սուրբ տա­ճա­րին մէջ: Ե­րի­տա­սարդ ա­մուս­նա­ցեալ զոյ­գի՝ Դա­ւի­թի ու Աշ­խէ­նի սէրն ու հա­մա­տեղ կեան­քի մեկ­նար­կը օրհ­նուած եւ ամ­րագ­րուած է Տ. Վազ­գէն Ե­պիս­կո­պոս Միր­զա­խա­նեա­նի ձե­ռամբ կա­տա­րուած պսա­կադ­րու­թեան ա­րա­րո­ղու­թեամբ, ե­րի­տա­սարդ­նե­րու ձեռ­քով վե­րա­կանգ­նուած որմ­նան­կար­նե­րու վկա­յու­թեամբ:

ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ​