ՍԵՒԱՆԸ

Գանգուր մազերուն կը քսէ օճառը, կը փրփրին անոնք։

Պաղ ջուրը կը թափի վերէն, կը լուայ ճակատը. քառասունչորս տարեկան ուղեղը կարծես կ՚արթննայ, կը բացուին անոր ներքին գետակները։

Թարմացած՝ դուրս կ՚ելլէ բաղնիքէն, կ՚անցնի կողքի խոշոր սենեակ, կը դառնայ առաստաղէն յատակ ու պատէ պատ քաշուած խոշոր պատուհանին, «բարի լոյս» կ՚ըսէ հայերէնով, ու խորունկ շունչ մը կ՚առնէ նայելով արեւու տակ վառող Լոնտոնեան այգիին։

Ծնած է Լոնտոն. կիպրահայ եւ եգիպտահայ ծնողներէ։ Մեծցած է Լոնտոնի Չելսի թաղամասին մէջ, գրեթէ ամբողջ վաղ երիտասարդութիւնը անցուցած այնտեղ. թէեւ կարճ շրջան մը, մէկուկէս տարի, յաճախած է Վենետիկի Մուրատ Ռափայէլեան հայկական վարժարան, ուր զինք ուղարկեր էին հայերէնի իմացութիւնը բարելաւելու համար։ «Ես զիրենք չսիրեցի, անոնք ալ զիս», ժպտալով ըսեր էր կնոջը տարիներ ետք։ Կնոջը, որ, իր կեանքին մէջ գրեթէ ամէն ինչի պէս, արագ պիտի գար ու երթար, զինք թողելով մինակ, կրկին։

Թրքական սուրճը սկսեր է եռալ. կը դառնայ ետեւ, կը վերցնէ զայն կրակի վրայէն, թգալով կ՚առնէ վրայի փրփուրը ու կը լեցնէ գաւաթիկի ճերմակին, ինչպէս սորված էր Մարալէն, ու կը դնէ զայն դարձեալ կրակին, վերջին հասունացմանն սպասելով։ Քիչ ետք, տակաւին սրբիչները վրան, ու դեռ կաթկթող գանգուրները ուսերուն, կը նստի անկիւնի ճաբոնական բազմոցին, կ՚առնէ դիմացը դրուած երեք գիրքերէն (Օրհան Փամուքի ամենանորը, Չանտարի «Հրանդ Տինք»ը, Չարենցի «Դանթեական առասպել»ը) վերջինը, կը բանայ էջը, ուր հասած էր, որ թրքական առաւօտուայ սուրճի մենութիւնը չզգայ, որ առաջին այս քսան վայրկեանն արագ անցնի։

«Եւ ահա մի օր տաժանքոտ ճամբից - Յոգնաբեկ, անուժ, հանգստի համար - Մենք մտանք Մեռած Քաղաքի շեմքից - Մեռած Քաղաքի փողոցները մառ։ - Սարսափն էր սահում մեր մռայլ դեմքից, - ու տենդում էր մեր սիրտը դիվահար։ - Մեռած քաղաքում ո՛չ մի մարդ չկար։ - Եւ ամայացած շէնքերը աւեր, - Մութ, մահատեսիլ, կոյրերի նման - Փորած աչքերով նայում էին վեր։ - Եւ չէին կարող նրանց հանդիման - Գետին չնայել հայեացքները մեր։»

Երկու անագամ կը կարդայ երկու տունն այդ Չարենցի, երկու ընթերցումները պատուհանէն դուրս դեռ չարթնցած քաղաքին վրայ երկար նայուածքով մը բաժնելով։ Մազերը արեւէն չորցած էին գրեթէ. վեր կը կենայ, արագ կը լուայ բաժակը սուրճի, ակնթարթ մը Մարալի բարակ մատները կը յիշէ - կրակ։ Յետոյ գրեթէ վազելով սենեակ կ՚անցնի, կ՚ընէ ամէն ինչ, որ պէտք է, եւ երեք գիրքերէն երկրորդը առնելով դուրս կու գայ փողոց։

Աննպատակ ու անգործ ե՛ւս մէկ օրուան ականատեսը, հանդիսատեսը պիտի ըլլայ։ Խանութէ խանութ, թաղէ թաղ, յիշատակէ յիշատակ, սրճարանէ սրճարան, պարտէզէ պարտէզ, յուզմունքէ յուզմունք պիտի թափառի դարձեալ ժամերով, եւ, ըստ սովորութեան, վերադարձի ճամբուն վրայ, երեկոյեան արդէն, պիտի մտածէ ինքն իր մասին, իր կեանքի մասին, այն մասին թէ ինչո՞ւ է այսպէս մինակ, ինչո՞ւ է այսպէս ան-նըպատակ։ Երբ մայրը մահացեր էր, կէս մը պարպուեր էր արդէն կեանքը՝ տասնհինգ տարեկանին։ Իսկ յետոյ, ճիշդ տասն տարի վերջ, հայրը զինք հասուն էր հռչակեր, խոշոր հարստութեան կէսն ու Չելսիի այս շքեղ տունը ձգեր էր իրեն, ու գացեր, կեանքդ ապրի՛ր», ըսելով, բայց իրականութեան մէջ՝ ինքն ի՛ր կեանքը ապրելու...

Այսօր ալ, ինչպէս ուրիշ շատ մը անգամներ, տան մօտեցած ատեն պիտի փոխէ ճամբան, սարսափելով անվերջ գիշերէն, պիտի ուղղուի դէպի Թէյմզ, բարձրանայ կամուրջներէն մէկը, ու նայի դանդաղ բայց յամառօրէն անցնող, յամառօրէն ծերացող, յամառօրէն ապրող գետին։ Կէս ժամ կամ ժամ մ՚ամբողջ պիտի անցընէ այդտեղ, յետոյ արագ շարժի դէպի տուն։ Պիտի հրէ դուռը, արագ քայլերով հասնի համակարգչին, եւ ուղղէ երկու նամակ. «Հայր, խօսի՛նք» եւ «Մարա՛լ, խօսի՛նք»։

Անմիջապէս պիտի հասկնայ, որ դարձեալ անպատասխան նամակներ էին գրածները, ինքզինք կրկնող, արդէն բառացիօրէն գրեթէ նոյնը դարձած նամակներ, որոնք կարծես ապակեայ շիշերու մէջ դնելով՝ Թէյմզ գետին մէջ կը նետէր...

Յուսահատ, պիտի փոխէ էջը՝ օդանաւի ընկերութեան կայքէջին. պիտի առնէ տոմս մը, դէպի Երեւան. յաջորդ առաւօտ կանուխ ժամը վեցին թռչելու համար հոսկէ, առաւօտ մը եւս չարթննալու համար այստեղ։ Քիչ մը, մի քանի ժամ, վերջապէս, կտրուելու համար աշխարհէն, թռչելու համար ամպերուն վրայ, յուսալով, որ ա՛յս անգամ, վայրէջքին՝ քիչ մը տարբեր ըլլար աշխարհը գուցէ, քիչ մը աղուոր, քիչ մը կեանքոտ, քիչ մը մարդկային...

ԵՐԱՄ