ՏԱՒՈՒՇԻ ՀԱՄԱՐ ՋԱՆՔԵՐ

Ան­ցեալ շա­բաթ եր­կու զա­նա­զան ա­ռիթ­նե­րով այ­ցե­լե­ցինք Հա­յաս­տա­նի հիւ­սի­սա­յին մար­զե­րէն Տա­ւու­շ: Հա­յաս­տա­նի հիւ­սիս-ա­րե­ւե­լեան սահ­մա­նա­մերձ այս մար­զը մշտա­պէս ար­ժա­նա­ցած է հա­յու­թեան ու­շադ­րու­թեան, նախ սահ­մա­նա­յին ըլ­լա­լուն հա­մար, ա­պա՝ Հա­յաս­տա­նի մար­զե­րու մէջ աղ­քատ բնակ­չու­թեան բարձ­րա­գոյն ցու­ցա­նի­շի պատ­ճա­ռաւ, որ Տա­ւու­շի մար­զին բա­ժին կը հաս­նի: Հա­կա­ռակ ա­նոր, որ օ­ժան­դա­կու­թիւն­նե­րը, հիմ­նադ­րամ­նե­րու յատ­կա­ցում­նե­րը, պե­տա­կան ճի­գե­րը մե­ծա­պէս կը նպաս­տեն այս մար­զի բա­րե­լաւ­ման, բայց եւ այն­պէս, աղ­քա­տու­թիւ­նը, ոչ հա­ւա­սա­րա­չափ զար­գա­ցու­մը, կտրուա­ծու­թիւ­նը՝ մայ­րա­քա­ղա­քէն, նկա­տե­լի է հա­մայնք­նե­րու մէջ:

Ա­մէ­նօ­րեայ կրա­կոց­նե­րը, հրա­դա­դա­րի պայ­մա­նա­ւո­րուա­ծու­թեան խախ­տում­նե­րը սո­վո­րա­կան են այս մար­զի բնա­կիչ­նե­րուն հա­մար: Պա­տե­րազ­մի մշտա­կան վտան­գը տե­սակ մը թա­խի­ծի ու սպա­սու­մի մէջ կը պա­հէ բնա­կիչ­նե­րը:

Մար­զի կեն­սա­պայ­ման­նե­րու բա­րե­լաւ­ման հա­մար ի­րա­կա­նա­ցուող ծրագ­րե­րէն է Դի­լի­ջա­նի Մի­ջազ­գա­յին դպրո­ցը, «Այ­բ» դպրո­ցի դի­լի­ջա­նեան մաս­նա­ճիւ­ղը, ո­րոնց բա­րե­րար­նե­րը, գոր­ծա­րար­նե­րը, Հա­յաս­տա­նի գիւ­ղա­կան կեան­քի վրայ ու­շադ­րու­թիւն դարձ­նե­լու հա­մար միշտ կը ջա­նան ի­րենց ներդ­րում­նե­րուն մէկ մա­սը կրկին յատ­կաց­նել Տա­ւու­շի մար­զին:

Նման ա­ռա­քե­լու­թեամբ մը, վեր­ջերս Տա­ւուշ ժա­մա­նած էր գա­նա­տաբ­նակ բա­րե­րար՝ Լե­ւոն Ա­ֆէ­յեա­ն իր տիկ­նոջ՝ Ան­նա Ա­ֆէ­յեան-Փա­փա­զեա­նի հետ: Ծնած ըլ­լա­լով Լի­բա­նա­նի մէջ, ա­պա բնա­կու­թիւն հաս­տա­տած Գա­նա­տա, նաեւ Ար­ժան­թին, Լե­ւոն Ա­ֆէ­յեան ոչ միայն չէ կորսն­ցու­ցած հա­յու­թեան հետ իր կա­պը, այ­լեւ իր բա­րե­գոր­ծու­թիւն­նե­րով մշտա­պէս օգ­նած է հայ­րե­նի­քին: Ան այլ բա­րե­րա­րի մը՝ 100 lives նա­խա­ձեռ­նու­թեան հե­ղի­նակ­նե­րէն՝ Նու­պար Ա­ֆէ­յեա­նի եղ­բայրն է, միշտ նե­ցուկ կանգ­նած է իր եղ­բօր բա­րե­սի­րա­կան ծրա­գիր­նե­րուն: Գա­նա­տա­յի մէջ հիմ­նե­լով գոր­ծա­րան եւ ար­տադ­րու­թիւն՝ Լե­ւոն Ա­ֆէ­յեան իր հա­սոյ­թին մեծ մա­սը տրա­մադ­րած է բա­րե­գոր­ծու­թիւն­նե­րու թէ՛ սփիւռ­քա­հայ հա­մայնք­նե­րէն ներս եւ թէ Հա­յաս­տա­նի մէջ:

Տա­ւու­շի Դի­լի­ջան քա­ղա­քի մէջ բա­րե­րար­նե­րը ներ­կայ ե­ղած են ի­րենց ա­նու­նը կրող «Լե­ւոն եւ Ան­նա Ա­ֆէ­յեա­ն» կի­րակ­նօ­րեայ դպրո­ցի բաց­մա­ն: Ժա­մա­նա­կա­կից կա­հա­ւոր­մամբ դպրո­ցը պի­տի գոր­ծէ Տա­ւու­շի Թե­մին կից եւ հո­գե­ւոր դաս­տիար­ա­կու­թիւն պի­տի ջամ­բէ մար­զի ե­րա­խա­նե­րուն:

Տէր եւ Տի­կին Ա­ֆէ­յեան­նե­րը Տա­ւու­շի մար­զին մէջ այ­ցե­լած են նաեւ ա­ռաջ­նագ­ծի զի­նուոր­նե­րուն, մաս­նակ­ցած են զի­ն-ւոր­նե­րու ձեռ­քով կա­ռու­ցուած մա­տու­ռի օծ­ման ա­րա­րո­ղու­թեան: Մա­տու­ռը կը գտնուի եր­կու սահ­մա­նա­մերձ գիւ­ղե­րուն ճիշդ մէջ­տե­ղը եւ այդ զօ­րա­մա­սե­րուն մէջ ծա­ռա­յող զի­նուոր­նե­րը կա­ռու­ցած են զայն:

Ա­ֆէ­յեան­նե­րու այ­ցի օ­րե­րուն Հա­յաս­տա­նի մէջ դպրո­ցա­կան ա­ւար­տա­կան մի­ջո­ցա­ռում­նե­րը տե­ղի կ­­՚ու­նե­նա­յին, ա­հա­ւա­սիկ, ա­նոնք ա­ռի­թն ու­նե­ցան նաեւ սահ­մա­նա­յին Մով­սէս գիւ­ղին մէջ մաս­նակ­ցե­լու գիւ­ղի միայն վեց շրջա­նա­ւարտ­նե­րու մկրտու­թեան ա­րա­րո­ղու­թեա­ն։ Ա­նոնք քա­նի մը օր ետք պի­տի ա­ւար­տէին դպրո­ցը եւ փա­փա­քած էին մկրտուած ա­ւար­տել:

Լե­ւոն եւ Ան­նա Ա­ֆէ­յեան­նե­րը մաս­նակ­ցե­ցան նաեւ Պա­ռա­ւա­քար գիւ­ղի «Սրբոց Թարգ­ման­չա­ց» կի­րակ­նօ­րեայ դպրո­ցի բաց­ման ա­րա­րո­ղու­թեան:

Ա­ֆէ­յեան­նե­րը այս բո­լոր յայ­տա­գիր­նե­րուն ըն­թաց­քին բե­րին ի­րենց մեծ կամ փոքր մաս­նակ­ցու­թիւ­նը եւ խոս­տա­ցան շա­րու­նա­կա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւն ցու­ցա­բե­րել Տա­ւու­շի մար­զի յա­ռա­ջըն­թա­ցին հա­մար:

Ա­ֆէ­յեան­նե­րը վեր­ջին շրջա­նին Գա­նա­տա­յի մէջ մեծ աշ­խա­տանք տա­րած են նաեւ Սու­րիա­յէն Լի­բա­նա­նի ճամ­բով Գա­նա­տա փո­խադ­րուած սու­րիա­հա­յե­րուն հետ։ Ա­նոնց­մէ ո­մանց աշ­խա­տանք տրա­մադ­րե­լով Ա­ֆէ­յեա­նի հիմ­նած գոր­ծա­րա­նին մէջ:

ԽՈ­ՇՈՐ Օ­ԺԱՆ­ԴԱ­ԿՈՒ­ԹԻՒՆ

Նոյն օ­րե­րուն Տա­ւու­շի մար­զը ու­նե­ցաւ նաեւ այլ պա­տուի­րա­կու­թեան մը այ­ցե­լու­թիւ­նը: Ֆրան­սա­յի Օ-տը-Սեն նա­հան­գի բա­ժա­նմուն­քի (départment) խոր­հուր­դի նա­խա­գահ եւ ե­րես­փո­խան, ֆրան­սա­հայ նշա­նա­ւոր ի­րա­ւա­բան, քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ Փաթ­րիկ Տե­ւե­ճեա­նի գլխա­ւո­րած պա­տուի­րա­կու­թիւ­նը այ­ցե­լեց ծա­նօ­թա­նա­լու հա­մար Օ-տը-Սեն նա­հան­գի եւ Տա­ւու­շի մար­զի մի­ջեւ շուրջ վեց տա­րիէ ի վեր շա­րու­նա­կուող հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան ար­դիւնք­նե­րուն: Օ-տը-Սեն նա­հան­գը մի­ջազ­գա­յին հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան ծրա­գիր­ներ կ՚ի­րա­կա­նաց­նէ հինգ եր­կիր­նե­րու մէջ՝ Քամ­պո­տիա, Հաի­թի, Մա­լի, Հա­յաս­տան, Պե­նին: Մա­լիի մէջ, մեկ­նե­լով անվ­տան­գու­թեան նկա­տա­ռում­նե­րէն այժմ ծրա­գի­րը սա­ռե­ցուած է՝ նա­խա­պէս ա­ւար­տին հասց­նե­լով ար­դէն ձեռ­նար­կուած մի­ջո­ցա­ռում­նե­րը, իսկ միւս եր­կիր­նե­րուն մէջ Օ-տը-Սեն նա­հան­գը կը շա­րու­նա­կէ նպաս­տել աղ­քա­տու­թեան մեղ­մաց­մա­ն, ժո­ղո­վուրդ­նե­րու կեն­սա­կան պայ­ման­նե­րու եւ պա­րէ­նա­յին անվ­տան­գու­թեան մա­կար­դա­կի բարձ­րաց­մա­ն: Հա­յաս­տա­նի մէջ ընտ­րուած է Տա­ւու­շի մար­զը: Հոս անց­նող վեց տա­րի­նե­րու ըն­թաց­քին մար­զին մէջ կա­ռու­ցուած են ջրա­կա­յան­ներ, գիւ­ղա­ցի­նե­րուն բաժ­նուած են տնկի­ներ, օ­ժան­դա­կած են ա­նոնց գիւ­ղատն­տե­սա­կան, ա­նաս­նա­պա­հա­կան եւ այլ հար­ցե­րու մէջ: Ֆրան­սա­կան նա­հան­գի այս ծրագ­րին Հա­յաս­տա­նի պա­րա­գա­յին միա­ցած է նաեւ «Հա­յաս­տա­ն» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մի Ֆրան­սա­յի գրա­սե­նեա­կը եւ իր կող­մէ տա­րե­կան 300 (եր­բեմն՝ 350 հա­զար) եւ­րօ տրա­մադ­րած է Օ-տը-Սեն նա­հան­գի՝ 500 հա­զար եւ­րօ դէ­պի Տա­ւուշ ա­ռա­քուած օ­ժան­դա­կու­թեան վրայ: Այժմ մար­զի հիւ­սի­սա­յին տա­րա­ծքաշր­ջա­նը լաւ կ՚ո­ռո­գուի մօ­տա­ւո­րա­պէս 25 քի­լօ­մեթր կա­ռու­ցուած կամ նո­րո­գուած ջրանցք­նե­րու շնոր­հիւ, նաեւ՝ հա­զա­րա­ւոր ծա­ռե­րէ կազ­մուած տնկաս­տան­ներ հիմ­նուած են ար­ձակ դաշ­տե­րու մէջ:

Տա­ւու­շի մար­զի այ­ցե­լու­թեան ըն­թաց­քին կա­յա­ցած հա­մա­ձայ­նու­թեան շնոր­հիւ ձեռք բե­րուե­ցաւ չորս տա­րի եւս ծրա­գի­րը շա­րու­նա­կե­լու ո­րո­շում: Մին­չեւ 2020 թուա­կա­նը Օ-տը-Սեն նա­հան­գա­յին բա­ժան­մուն­քը «Հա­յաս­տա­ն» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մի Ֆրան­սա­յի բաժ­նին հետ տա­րե­կան 800 հա­զար եւ­րօ պի­տի տրա­մադ­րէ Տա­ւու­շի մար­զի զար­գաց­ման հա­մար: Աս­կէ ետք սոյն գու­մար­նե­րը մե­ծ մա­սամբ պի­տի օգ­տա­գոր­ծուին ա­նաս­նա­պա­հու­թեան զար­գաց­ման, մա­նա­ւանդ կաթ­նար­տադ­րու­թեան հա­մար: Նպա­տակ կայ զար­գաց­նել խո­շոր եղ­ջե­րա­ւոր ա­նա­սուն­նե­րու ո­րա­կեալ հօտ՝ Տա­ւու­շի մար­զին մէջ եւ հիմ­նել կաթ ար­տադ­րող­նե­րու ցանց:

Տա­ւու­շի մարզ­պե­տա­րա­նին մէջ, մարզ­պե­տի եւ միւս պաշ­տօ­նեա­նե­րու հետ պա­տուի­րա­կու­թիւ­նը քննար­կեց նա­խորդ տա­րի­նե­րու աշ­խա­տան­քի ար­դիւնք­նե­րը, նշե­լով, որ առ­հա­սա­րակ, գո­հա­ցու­ցիչ ե­ղած է հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւ­նը, եւ նոյն վայ­րին մէջ ալ ստո­րագ­րուե­ցաւ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւ­նը եւս չորս տա­րիով նո­րո­գե­լու երկ­րորդ յու­շա­գի­րը:

Ֆրան­սա­ցի հիւ­րե­րը նշե­ցին, որ այս օ­ժան­դա­կու­թիւ­նը ձե­ւով մը մի­ջոց է՝ գիւ­ղա­ցին պա­հե­լու հո­ղին վրայ, որ­պէս­զի ան չար­տա­գաղ­թէ, չլքէ իր հո­ղը, ին­չ որ կրնայ վտան­գա­ւոր հե­տե­ւանք­ներ ու­նե­նալ սահ­մա­նա­յին շրջա­նի հա­մար: Տա­ւու­շի մար­զի վաթ­սու­նե­րեք հա­մայնք­նե­րէն քսան­չոր­սը սահ­մա­նա­մերձ են, ին­չ որ բարձր թիւ մըն է Հա­յաս­տա­նի հիւ­սի­սա­յին սահ­մա­նին հա­մար, եւ այդ դար­պա­սը յա­տուկ ամ­րագր­ման կա­րիք ու­նի, անհ­րա­ժեշտ է ա­մէն գնով գիւ­ղա­ցին պա­հել իր հո­ղին վրայ, ա­ջակ­ցիլ, որ­պէս­զի ան ոչ միայն մնայ, այլ նաեւ քիչ թէ շատ լաւ պայ­ման­նե­րու մէջ ապ­րի:

2008 թուա­կա­նէն մինչ այ­սօր ար­դէն ա­ւե­լի քան 4.2 մի­լիոն եւ­րօ ներդ­րում­ներ ի­րա­կա­նա­ցուած են Տա­ւու­շի մար­զի քսան հա­մայն­քի մէջ, ծրագ­րին մէջ ներգ­րա­ւուած է 25 հա­զար շա­հա­ռու, ո­րոնք օգ­տուած են ա­ջակ­ցու­թե­նէն, եւ ո­րոնց կեան­քը անց­նող տա­րի­նե­րուն ձե­ւով մը բա­րե­լա­ւուած է:

Փաթ­րիկ Տե­ւե­ճեա­նի գլխա­ւո­րած պա­տուի­րա­կու­թիւ­նը Տա­ւու­շի մար­զի Լու­սա­ձոր հա­մայն­քին մէջ մաս­նակ­ցե­ցաւ պան­րա­գոր­ծա­րա­նի ընդ­լայ­նուած մա­սի բաց­ման ա­րա­րո­ղու­թեա­ն, այ­ցե­լեց նա­հան­գա­յին բա­ժան­մուն­քի ա­ջակ­ցու­թիւ­նը ստա­ցած եր­կու փոք­րիկ ա­գա­րակ, եւ ա­ռիթ ու­նե­ցաւ շփուե­լու գոր­ծակ­ցա­կան խում­բե­րու (cooperative) մէջ միա­ւո­րուած գիւ­ղա­ցի­նե­րուն հետ: Այդ գոր­ծակ­ցա­կան խում­բե­րուն նուի­րած են կո­վեր՝ յա­տուկ ներ­մու­ծուած Եւ­րո­պա­յէն, ո­րոնք բարձր մսա­տու եւ կաթ­նա­տու տե­սակ են (ճեր­սի եւ սի­մե­տալ տե­սա­կի): Ա­մէն մէկ խում­բի տրուած է ո­րո­շա­կի քա­նա­կու­թեամբ կո­վեր, ո­րոնց հա­մար կա­ռու­ցուած են յար­մա­րա­ւէտ գո­մեր եւ ա­խոռ­ներ։ Սկզբնա­կան շրջա­նին գիւ­ղա­ցի­նե­րը ա­ջակ­ցու­թիւն ստա­ցած են ա­նաս­նա­կե­րի մէկ մա­սը, ե­լեկտ­րա­կա­նու­թեան վճա­րում­նե­րը կա­տա­րուած է հո­վա­նա­ւոր­նե­րու կող­մէ։ Յոյս կայ, որ շրջան մը վերջ գիւ­ղա­ցի­նե­րը ար­դէն կը դառ­նան ան­կախ եւ ինք­նու­րոյն ոտ­քի կը կանգ­նին: Կո­վե­րէն ստա­ցուած կա­թը Լու­սա­ձո­րի պան­րա­գոր­ծա­րա­նին մէջ կը դառ­նայ պա­նիր, որ կը վա­ճա­ռուի Ի­ջե­ւա­նի եւ Ե­րե­ւա­նի մէջ, ինչ­պէս նաեւ՝ ա­գա­րա­կէն իսկ կրնան գնել զայն: Նպա­տակ կայ նաեւ ար­տա­սահ­ման հասց­նե­լու: Այդ պան­րա­տե­սա­կը ստա­ցուած է հայ եւ ֆրան­սա­ցի մաս­նա­գէտ­նե­րու հա­մա­տեղ ու­ժե­րով եւ բնա­պահ­պա­նա­կան բարձր ո­րակ ու­նի: Պա­տուի­րա­կու­թիւ­նը Տա­ւուշ ժա­մա­նա­լէ ա­ռաջ Ե­րե­ւա­նի մէջ այ­ցե­լած է նաեւ այն հան­րա­խա­նու­թը, ուր կը վա­ճա­ռուի Լու­սա­ձո­րի պան­րա­գոր­ծա­րա­նի ըն­տիր պա­նի­րը՝ «Տա­ւու­շ» ա­նու­նով:

Օ-տը-Սեն նա­հան­գի, Հա­յաս­տան հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մի Ֆրան­սա­յի գրա­սե­նեա­կի եւ Տա­ւու­շի մար­զի մի­ջեւ ի­րա­կա­նա­ցուող հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւ­նը տեղ­ւոյն վրայ ի­րա­գոր­ծե­լու հա­մար ստեղ­ծուած է «Հիմ­նա­Տա­ւու­շ» հիմ­նադ­րա­մը, որն ալ տե­ղա­կան գոր­ծըն­կերն է այս կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րուն:

«Հա­յաս­տա­ն» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մի Ֆրան­սա­յի տե­ղա­կան մարմ­նի պա­տաս­խա­նա­տու Պետ­րոս Թեր­զեան, նոյն­պէս մաս կը կազ­մէր Տա­ւուշ այ­ցե­լած պա­տուի­րա­կու­թեա­ն: Ան ման­րա­մասն տե­ղեակ էր ա­մէն մէկ հա­մայն­քի մէջ ի­րա­կա­նա­ցուող ծրագ­րե­րուն։ Պետ­րոս Թեր­զեան նշեց, որ մօ­տէն կը հե­տե­ւին եւ ընդ­հան­րա­պէս գոհ են ար­դիւնք­նե­րէն: Ան տե­ղե­կա­ցուց, որ բա­ցի տնկի­նե­րու ձեռք­բեր­ման, ջրանցք­նե­րու ստեղծ­ման, ո­ռոգ­ման խո­ղո­վա­կա­շա­րե­րու ընդ­լայն­ման եւ ա­նան­սա­պա­հա­կան ծրագ­րե­րէն, այս հա­մա­գոր­ծա­կցու­թիւ­նը ու­նի նաեւ չոր­րորդ բա­ժին մը, որ գի­տե­լիք­նե­րու տրա­մադ­րումն է՝ գիւ­ղա­ցի­նե­րուն: Ա­նոնց հա­մար ի­րա­կա­նա­ցուող յա­տուկ դա­սըն­թացք­նե­րու մի­ջո­ցաւ ժա­մա­նա­կա­կից ա­նաս­նա­բու­ժա­կան, հո­ղա­գոր­ծա­կան, հա­շուա­պա­հա­կան եւ այլ գի­տե­լիք­ներ կը տրա­մադ­րուին, որ­պէս­զի նոր պայ­ման­նե­րուն հա­մա­պա­տաս­խան գիւ­ղա­ցին կա­րե­նայ ի­րա­կա­նաց­նել իր ար­տադ­րան­քը, եւ կա­րե­նայ ճիշդ հա­շուարկ­նե­րու շնոր­հիւ բարձր ե­կա­մուտ ստա­նալ:

Ե­րե­ւան վե­րա­դառ­նա­լէ յե­տոյ Ֆրան­սա­յէն ժա­մա­նած պա­տուի­րա­կու­թիւ­նը Ե­րե­ւա­նի մօտ Ֆրան­սա­յի դես­պա­նա­տա­ն մէջ հան­դի­պում մը ու­նե­ցաւ Հա­յաս­տա­նի մէջ բնա­կող ֆրան­սա­կան հա­մայն­քին հետ, իսկ մինչ Տա­ւուշ մեկ­նիլն ալ հան­դի­պում մը ար­դէն ու­նե­ցած էր Հա­յաս­տա­նի մօտ Ֆրան­սա­յի դես­պա­նին հետ:

Տե­ւե­ճեա­նի գլխա­ւո­րած պա­տուի­րա­կու­թեան կազ­մին մէջ էին նաեւ Օ-տը-Սե­նի նա­հան­գի բա­ժան­մուն­քի մի­ջազ­գա­յին կա­պե­րու, հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան եւ եւ­րո­պա­կան հար­ցե­րու գի­ծով փոխ-­նա­խա­գահ Ի­զա­պէլ Կոլ­լե­րի, բա­ժան­մուն­քի փոխ­-նա­խա­գահ Ժորժ Սիֆ­րե­տի եւ բա­ժան­մուն­քի խոր­հուր­դի ան­դամ Փիէռ Ու­զու­լեան:

Տա­ւուշ­ցի­նե­րը՝ թէ՛ մարզ­պե­տա­րա­նը եւ հա­մայն­քա­յին պաշ­տօ­նեա­նե­րը եւ թէ՛ ծրագ­րի շա­հա­ռու­նե­րը գոհ էին այս խիստ նպաս­տա­ւոր ծրագ­րի շա­րու­նա­կա­կու­թեան կա­պակ­ցու­թեամբ եւ ու­րախ տրա­մադ­րու­թեամբ ալ ճա­նա­պար­հե­ցին մարզ այ­ցե­լած ֆրան­սա­կան բարձ­րաս­տի­ճան պա­տուի­րա­կու­թիւ­նը:

ՓԱԹՐԻԿ ՏԵՒԵՃԵԱՆԻ ԽՕՍՔԸ

Տա­ւու­շի մար­զի Լու­սա­ձոր հա­մայն­քին մէջ ֆրան­սա­հայ նշա­նա­ւոր քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ Փաթ­րիկ Տե­ւե­ճա­ն, ե­լոյթ մը ու­նե­նա­լով՝ նշեց, որ եր­ջա­նիկ է վեց տա­րի յե­տոյ վե­րա­դառ­նա­լով Տա­ւուշ եւ տես­նել գո­հա­ցու­ցիչ ար­դիւնք­ներ:

«Կ՚ու­զէի նախ ը­սել, թէ որ­քա՜ն եր­ջա­նիկ եմ վե­րա­դառ­նալ այս­տեղ՝ Տա­ւուշ։

«Եւ իմ բա­ւա­րա­րուա­ծու­թիւ­նը ա­ւե­լին է, քան ո­րե­ւէ ժա­մա­նակ, նկա­տի առ­նե­լով, որ որ­քա՜ն բա­րե­լա­ւուած է ա­մէն ինչ՝ իմ նա­խորդ՝ 2010 թուա­կա­նի այ­ցե­լու­թե­նէն ի վեր:

«Այս­տեղ ըն­թա­ցող թէ՛ գիւ­ղատն­տե­սա­կան եւ թէ ա­ռեւտ­րա­յին զար­գա­ցում­նե­րը շատ քա­ջա­լե­րող են։

«Այս տա­րա­ծքաշր­ջա­նը կրնայ եւ պէտք է զար­գա­նայ։ Ան կը շա­րու­նա­կէ իր վե­րել­քը եւ կը հաս­նի ինք­նու­րոյ­նու­թեան, իր սե­փա­կան ա­ռա­ւե­լու­թիւն­նե­րու շնոր­հիւ։

«Տա­րա­ծքաշր­ջա­նին մէջ մեր ի­րա­կա­նա­ցու­ցած ծրագ­րե­րու նպա­տա­կը այդ է:

«Երբ աշ­խար­հի խո­ցե­լի բնակ­չու­թեամբ տա­րա­ծքաշր­ջան­նե­րը կը տա­ռա­պին, Ֆրան­սա­յի տե­ղա­կան ինք­նա­կա­ռա­վար­ման մար­մին­նե­րը չեն կրնար ան­տար­բեր մնալ: Հա­մե­րաշ­խու­թիւ­նը պէտք է ար­տա­յայ­տուի մի­ջազ­գայ­նօ­րէն։ Սա­կայն սխալ կ՚ըլ­լար ա­ջակ­ցու­թիւ­նը ար­տա­յայ­տել ուղ­ղա­կիօ­րէն դրա­մա­կան «չե­ք» ստո­րագ­րե­լով, կամ ան­կա­նոն կեր­պով փո­շիաց­նե­լով հան­րա­յին մի­ջոց­նե­րը։

«Ես կը փա­փա­քէի այս ո­լոր­տին մէջ ի­րա­կա­նաց­նել սահ­մա­նա­փակ եր­կիր­նե­րու մէջ թի­րա­խա­ւո­րուած ծրագ­րեր՝ բնակ­չու­թեան հա­մար շօ­շա­փե­լի ար­դիւնք­նե­րու հաս­նե­լու հա­մար։

«Մեր ջան­քե­րը կեն­դո­նա­ցուած են սննդա­յին անվ­տան­գու­թեան եւ ըն­տա­նե­կան գիւ­ղատն­տե­սու­թեան զար­գաց­ման վրայ՝ աշ­խար­հի զա­նա­զան ըն­կե­րա­յին խո­ցե­լի տա­րա­ծքաշր­ջան­նե­րու մէջ:

«Ին­չո՞ւ։ Ո­րով­հե­տեւ ըն­տա­նե­կան գիւ­ղատն­տե­սու­թիւ­նը կը սնէ աշ­խար­հի բնակ­չու­թեան 70 առ հա­րիւ­րը եւ լա­ւա­գոյն պա­տաս­խանն է թերսն­ման դէմ ու սննդա­յին անվ­տան­գու­թեան հա­մար։ Հա­կա­սա­կան է կար­ծես, սա­կայն թերսն­մամբ տա­ռա­պող բնակ­չու­թեան մեծ մա­սը զբա­ղուած է գիւ­ղատն­տե­սու­թեամբ եւ յա­ճախ կը բնա­կի գիւ­ղա­կան վայ­րե­րու մէջ։ Նպա­տակն է զար­գաց­նել տե­ղա­կան գիւ­ղամ­թեր­քի ար­տադ­րու­թիւն­նե­րը ու հասց­նել մին­չեւ սպա­ռո­ղը: Ապ­րիլ սե­փա­կան հո­ղի վրայ, սե­փա­կան աշ­խա­տան­քով՝ ա­հա այն պա­տուա­բեր շրջա­նա­կը, զոր ես կ՚ու­զեմ քա­ջա­լե­րել։

«Այս մի­ջո­ցով հնա­րա­ւոր է ար­դիւ­նա­ւէտ կա­ռա­վա­րել բնա­կան պա­շար­նե­րը, պայ­քա­րիլ աղ­քա­տու­թեան եւ թերսն­ման դէմ, սահ­մա­նա­փա­կել ար­տա­գաղ­թը եւ զար­գաց­նել տե­ղա­կան տնտե­սու­թիւ­նը։

«Ծրա­գի­րը, զո­ր մենք կ՚ի­րա­կա­նաց­նենք, Տա­ւու­շի բնա­կիչ­նե­րուն հա­մար, լաւ հնա­րա­ւո­րու­թիւն է։

«Լաւ ապ­րիլ, կը նշա­նա­կէ ըլ­լալ ա­մուր ո­րե­ւէ մար­տահ­րա­ւէր­նե­րու դի­մաց։ Այդ մէ­կը կա­րե­ւոր է, երբ կը շա­րու­նա­կուի ա­զա­տու­թեան հա­մար պայ­քա­րը»։

ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ