Արեւմտահայերէնի Պաշտպանութեան Ի Խնդիր

Սու­րիա­կան պա­տե­րազ­մը մե­զի՝ հա­յե­րուս հա­մար, տար­բեր-տար­բեր մա­կար­դակ­նե­րու վրայ կոր­ծա­նիչ ու անս­պա­սե­լի հե­տե­ւանք­նե­րու դուռ բա­ցաւ: Սու­րիա­հայ գա­ղու­թը վեր­ջին ա­ւե­լի քան 40-50 տա­րի­նե­րու ը­նթաց­քին դար­ձած էր ու էր սփիւռ­քին ող­նա­յա­րը, սփիւռ­քին ա­րիւն նե­րար­կո­ղը, գրե­թէ բո­լոր ո­լորտ­նե­րուն վրայ կրօ­նա­կան, ազ­գա­յին, մշա­կու­թա­յին, լե­զուա­կան, եւ այն բո­լոր ո­րո­լորտ­նե­րը, ո­րոնք սերտ ա­ռըն­չու­թիւն ու­նին հա­յու­թեան եւ նա­մա­նա­ւանդ հա­յա­պահ­պա­նու­թեան հետ: Ար­դա­րեւ, սու­րիա­կան պա­տե­րազ­մով այդ բո­լոր ո­լորտ­նե­րը տու­ժե­ցին, իսկ տոյ­ժը իր ա­հա­ւոր հե­տե­ւանք­նե­րը պի­տի ու­նե­նայ ո՛չ միայն սու­րիա­հայ գա­ղու­թիւն վրայ, այ­լեւ՝ ամ­բո՛ղջ սփիւռ­քին: Սու­րիա­հայ գա­ղու­թը այ­սօր գրե­թէ դա­տար­կուած է, չնա­յած որ հո­գե­ւոր, մշա­կու­թա­յին եւ ազ­գա­յին կեան­քը տա­կա­ւին կը շա­րու­նա­կէ բա­բա­խել գա­ղու­թէն ներս, սա­կայն եր­բեմ­նի փայլքն ու պեր­ճան­քը առ­յա­ւէտ չքա­ցած են: Շա­տեր կրնան հա­կա­ռա­կիլ, իւ­րա­քան­չիւր մարդ ա­զատ է իր մօ­տե­ցու­մին մէջ, սա­կայն ի­րա­պաշ­տու­թիւ­նը ա՛յս կ­­՚ը­սէ մե­զի, ա՛յս կը թե­լադ­րէ մե­զի, ինչ­քան ալ փոր­ձենք մենք մեզ խա­բել եւ ըստ մեր «բա­րի» սո­վո­րու­թեան գու­նա­ւոր ե­րազ­նե­րով պա­րու­րել մեր միտ­քը, ի­րա­կա­նու­թիւ­նը սա­կայն չի՛ դադ­րիր ի­րա­կա­նու­թիւն մնա­լէ:

Սու­րիա­հայ գա­ղու­թէն այս վեր­ջին տա­րի­նե­րուն դուրս ե­կան նաեւ զգա­լի թի­ւով լե­զուա­գէտ­ներ ու մտա­ւո­րա­կան­ներ, ո­րոնց­մէ մի քա­նին Հա­յաս­տան հանգ­րուա­նե­ցին կամ հաս­տա­տուե­ցան, իսկ միւս­նե­րը ցի­րու­ցան ե­ղան սփիւռ­քի տար­բեր գաղ­թօ­ճախ­նե­րու մէջ: Այս­տեղ հարց մը կը ծա­գի. վեր­ջին տա­րի­նե­րուն յա­ճախ կը լսուի ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը պա­հե­լու անհ­րա­ժեշտ ու էա­կան խնդ­­րի մա­սին. այս մէ­կը պէտք չէ՞ ըլ­լար այն ա­ռի­թը, ուր սփիւռ­քի ղե­կա­վա­րու­թիւնն ու Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թիւն­նե­րը միաս­նա­բար ծրա­գիր մը մշա­կէին, եւ փո­խա­նակ սու­րիա­հայ լե­զու­ա­գէտ­ներն ու մտա­ւո­րա­կան­նե­րը այս ու այն կողմ ցրուէին, Հա­յաս­տա­նի մէջ ա­նոնց հա­մար ան­կիւն մը ստեղ­ծուէր, ա­պա­հո­վուէր ա­նոնց կե­ցու­թիւնն ու ապ­րուս­տը, որ­պէս­զի ա­նոնք ստեղ­ծա­գոր­ծէին ի խնդիր ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի պաշտ­պա­նու­թեան: Հա­յաս­տա­նէն ա­ւե­լի լաւ տեղ կա­րե­լի՞ է պատ­կե­րաց­նել այդ նուի­րա­կան ա­ռա­քե­լու­թեան հա­մար:

Շա­տեր հա­զա­րու­մէկ պատ­ճա­ռա­բա­նու­թիւն կամ ար­դա­րա­ցում­ներ կրնան տալ այս նիւ­թին վե­րա­բե­րեալ: Յար­գանքս բո­լո­րին: Բայց միւս կող­մէ ե­կէք բո­լորս ալ բա­ցա­յայտ կեր­պով ըն­դու­նինք, որ ե­թէ այ­սօ­րուան մեր մեծ սե­րուն­դի ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի մտա­ւո­րա­կան­ներն ու լե­զուա­գէտ­նե­րը չկա­րե­նանք պա­հել եւ ա­նոնց պա­շա­րէն ճիշդ կեր­պով չկա­րե­նանք օգ­տուիլ, ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը ո՛չ թէ պի­տի կանգ­նի ի­րա­պէս լուրջ տագ­նա­պի դի­մաց, այլ՝ դէմ առ դէմ պի­տի ապ­րի զայն: Այ­սօր, ե­թէ պահ մը ու­շադ­րու­թեամբ կար­դանք կամ թեր­թա­տենք սփիւռ­քի մէջ լոյս տես­նող հրա­տա­րա­կու­թիւն­նե­րը, պար­զա­պէս կա­րե­լի է դողդ­ղալ ի տես ա՜յն անփ­թու­թեան ու ան­տար­բե­րու­թեան, ո­րով լոյ­սի կու գան այդ հրա­տա­րա­կու­թիւն­նե­րը: Ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ­նը տի­րա­կա­նօ­րէն ազ­դե­ցու­թիւն գոր­ծած է յատ­կա­պէս մա­մու­լի օ­րա­թեր­թե­րուն ու պար­բե­րա­կան­նե­րուն վրայ, տա­կա­ւին չեմ խօ­սիր լե­զուա­կան, շա­րա­հիւ­սա­կան, քե­րա­կա­նա­կան եւ ուղ­ղագ­րա­կան սխալ­նե­րուն մա­սին, ո­րոնք ուղ­ղա­կիօ­րէն ա­մօթ են, թէ՛ տպող­նե­րուն եւ թէ ալ ամ­բողջ սփիւռ­քին:

Այս բո­լո­րին լոյ­սին տակ, ուշ չէ տա­կա­ւին սու­րիա­կան պա­տե­րազ­մի չա­րի­քը բա­րի­քի վե­րա­ծել ի խնդիր ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի պաշտ­պա­նու­թեան: Մել­գո­նեա­նը ու­նէր սփիւռ­քը, ո­ր դժ­բախ­տա­բար փա­կուե­ցաւ, ա­նոր հետ նաեւ փա­կուե­ցան ինչ-ինչ կա­րե­լիու­թիւն­ներ: Այ­սօր ա­ռի­թը ըն­ծա­յուած է թէ՛ Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թիւն­նե­րուն եւ թէ ալ սփիւռ­քի ղե­կա­վա­րու­թեան, նո՛ր Մել­գո­նեա­նի մը հաս­տա­տու­մին, բայց այս ան­գամ ո՛չ թէ օ­տար հո­ղե­րու վրայ, այ­լեւ՝ Մայր Հա­յաս­տա­նի՝ Մայր Հայ­րե­նի­քին մէջ:

ՅԱ­ԿՈԲ ՔՈՐԹ­ՄՈ­ՍԵԱՆ

Յ.Գ. Ըն­թեր­ցող­նե­րու ու­շադ­րու­թեան կ­­՚ու­զեմ յանձ­նել, որ ո՛չ լե­զուա­գէտ եմ եւ ոչ ալ մտա­ւո­րա­կան, ուղ­ղա­կի ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի հա­մար տա­ռա­պող ա­րեւմ­տա­հայ մը: