ՓՈՔ­ՐԻԿՆ ՈՒ ԿՐՕՆ­ՔԸ

Կրօնքն է դաստ­ի­ա­րա­կու­թեան մի­ակ օ­րի­նա­կե­լի եւ բնա­կան հիմ­քը: Ըն­տա­նե­կան յար­կը փոք­րիկ ե­կե­ղե­ցի է եւ ծնող­նե­րը, յատ­կա­պէս մայ­րը, այդ ե­կե­ղեց­ւոյ պաշ­տօն­եան: Քրիս­տո­ն­­է­ա­կան ար­ժէք­նե­րը զա­ւակ­նե­րուն փո­խան­ցե­լու ա­մե­ն­­ա­ազ­դե­ցիկ մի­ջո­ցը այդ բո­լո­րը ապ­րիլն է մեր կեան­քին մէջ: Ծնող­նե­րը ի­րենց ա­րարք­նե­րով կը սոր­վեց­նեն այն բո­լոր ար­ժէք­նե­րը, ո­րոնց կը հա­ւա­տան: Աս­տու­ծոյ սէ­րը ար­տա­յայ­տե­լու մի­ակ ձե­ւը զա­ւա­կը սի­րելն է: Անհ­նար է, որ փոք­րի­կը ըմբռ­նէ Աս­տու­ծոյ սի­րող հայր ըլ­լա­լը, ա­ռանց իր հօր­մէն սէր վա­յե­լած ըլ­լա­լու: Ե­թէ ծնող­նե­րը ցան­կան փոք­րի­կին սոր­վեց­նել ճշ­­մար­տա­խօ­սու­թեան կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը եւ ձաղ­կեն սու­տը, կեղ­ծի­քը, խար­դա­խու­թիւնն ու ան­պար­կեշ­տու­թիւ­նը, ան­պատ­ճառ նախ ի­րե՛նք պէտք է յար­գեն այդ սկզ­­բունք­նե­րը: Ծնո­ղա­կան դերն ու պար­տա­կա­նու­թիւ­նը չա­փա­զանց բարդ է իր բնոյ­թով եւ տա­րո­ղու­թեամբ, կը կրէ տար­բեր ե­րանգ­ներ ու մօ­տե­ցում­ներ զա­ւակ­նե­րու աճ­ման զա­նա­զան հանգր­ուան­նե­րուն:

Քրիս­տոն­եայ փոք­րի­կին հո­գե­կան նե­րաշ­խար­հը կը ձե­ւա­ւոր­ուի այն հի­ման վրայ, որ ան քրիս­տո­ն­­է­ա­կան մի­ջա­վայ­րի մէջ ծնե­լով, այն­տեղ ա­ճե­լով եւ զար­գա­նա­լով, քրիս­տո­ն­­է­ա­կան ո­գի­ով հա­սուն­նա­լով կ՚ըն­տե­լա­նայ քրիս­տո­ն­­է­ա­կան բո­լոր ծէ­սե­րուն եւ սո­վո­րու­թիւն­նե­րուն:

«Մին­չեւ ծնիլս, ո՞ւր էի», «դուք ո՞ւր կ՚եր­թաք մեռ­նե­լէն ետք», «Աստ­ուած բա­րի՞ է, թէ չար». պա­տաս­խա­նե­լով մեր ե­րա­խա­ն ա­նընդ­հատ հե­տաքրք­րող այս հար­ցում­նե­րուն, մենք կ՚օգ­նենք ա­նոր գտ­­նե­լու իր կեան­քի ի­մաս­տը եւ կը նպաս­տենք տագ­նա­պի նուա­զեց­ման:

Շատ մը ծնող­ներ կը փոր­ձեն խու­սա­փիլ այդ դժ­­ուար հար­ցում­նե­րուն պա­տաս­խա­նե­լէ: Սա­կայն շա­րու­նա­կե­լով խու­սա­փիլ անոնցմէ, մենք կը զր­­կենք մեր փոք­րիկ­նե­րը հո­գե­ւոր փոր­ձա­ռու­թիւն ձեռք ձգե­լու հնա­րա­ւո­րու­թե­նէն:

Երբ փոք­րի­կը կ՚ի­մա­նայ, որ գո­յու­թիւն ու­նին տար­բեր կրօն­ներ, ո­րոնց հե­տե­ւող­նե­րը կր­­նան խա­ղաղ գո­յա­տե­ւել կողք կող­քի, ա­նոր ան­հա­տա­կա­նու­թիւ­նը ա­ռա­ւել ներ­դաշ­նակ եւ ամ­բող­ջա­կան կ՚ըլ­լայ: Մշա­կոյ­թին մէջ կրօն­քը իր դրոշ­մը կը ձգէ ա­մէն ին­չի վրայ՝ ե­րաժշ­տու­թեան, գրա­կա­նու­թեան, պատ­մու­թեան: Ե­թէ ան կրօն­քի մա­սին պատ­կե­րա­ցում չու­նի, ա­պա ան չի կր­նար խո­րա­պէս հասկ­նալ ու ըն­կա­լել նա­եւ մշա­կոյ­թը:

Փոք­րի­կին վրայ բա­ցա­սա­կան ազ­դե­ցու­թիւն կր­­նայ ձգել այն, երբ ծնող­քը կը պար­տադ­րէ, կը ստի­պէ փոք­րի­կին հա­ւա­տալ կամ չհա­ւա­տալ Աս­տու­ծոյ: Ե­թէ դուք չէք գի­տեր փոք­րի­կին կող­մէ տըր-ւած հար­ցում­նե­րուն պա­տաս­խան­նե­րը, ան­կեղ­ծօ­րէն ը­սէք անոր այդ մա­սին, փո­խա­նակ ստե­լու եւ կամ նիւ­թը փո­խե­լու, ո­րով­հե­տեւ անոնք շատ լաւ կը զգան, թէ ի­րենց ծնող­քը ան­կե՞ղծ է կամ ոչ: Ե­թէ չէք գի­տեր ո­րե­ւէ հար­ցու­մի պա­տաս­խա­նը, ա­ռա­ջար­կե­ցէք ա­նոր այդ մա­սին փնտ­­ռել գիր­քի մէջ եւ մի­ա­սին քն­­նար­կել: Այդ­պէ­սով դուք կը գո­հաց­նէք ձեր փոք­րի­կին հե­տա­քրք­րու­թիւ­նը, ինչ­պէս նա­եւ կ՚ամ­րապն­դէք ձեր եւ փոք­րի­կին կա­պը: Փոք­րի­կը կը սկ­­սի ա­ւե­լի շատ վս­տա­հիլ ձե­զի:

Պէտք է ան­պայ­ման նկա­տի առ­նել փոք­րի­կին տա­րի­քա­յին ա­ռանձ­նա­յատ­կու­թիւն­նե­րը, ո­րով­հե­տեւ տար­բեր տա­րիք­նե­րու մէջ անոնց մօտ ըն­կալ­ման մա­կար­դա­կը տար­բեր է:

4-5 տա­րե­կան. Այս տա­րի­քին փոք­րի­կը շատ դիւ­րին կը հասկ­նայ ու կ՚ըն­կա­լէ Աս­տու­ծոյ գո­յութ­եան գա­ղա­փա­րը: Ա­նոր կը հե­տաքրք­րէ, թէ ո՛վ է Աստ-ւած, եւ ա­նոր գո­յու­թիւ­նը ի՛նչ կը նշա­նա­կէ ի­րեն հա­մար:

5-7 տա­րե­կան. Այս տա­րի­քի փոք­րի­կը կը հե­տաքրք­րէ ա­ւե­լի բարդ հար­ցեր. «Երբ ես մեռ­նիմ, ո՞ւր պի­տի եր­թամ», «ի՞նչ է հո­գին»… Փոք­րի­կը ար­դէն ըն­դու­նակ է հա­ւա­տա­լու ոչ-շօ­շա­փե­լի եւ ան­տե­սա­նե­լի ե­րե­ւոյթ­նե­րուն, այ­լեւ ըն­դու­նակ է այդ բո­լո­րը պատ­կե­րաց­նե­լու:

7-11 տա­րե­կան. Այս տա­րի­քին փոք­րի­կը ըն­դու­նակ է հասկ­նա­լու կրօ­նա­կան ծի­սա­կա­տա­րու­թիւն­նե­րու ի­մաս­տը:

12-15 տա­րե­կան. Փոք­րի­կին ճա­նա­չո­ղա­կան ըն­կա­լու­մը կը զար­գա­նայ, մե­ծե­րուն հա­մա­պա­տաս­խան: Դե­ռա­հա­սը կը սկ­­սի հաս­կնալ հո­գե­ւոր ի­մաս­տը, որ իւ­րա­քան­չիւր կրօն­քի հիմքն է:

Խօ­սե­լով փոք­րի­կին հետ նմա­նա­տիպ ե­րե­ւոյթ­նե­րու մա­սին, շատ կա­րե­ւոր է նա­եւ նկա­տի առ­նել ա­նոր ան­հա­տա­կան ա­ռանձ­նա­յատ­կու­թիւն­նե­րը: Ա­ռա­ջին հեր-­թին այս ա­մէ­նը պէտք է ըս­ուի հասկ­նա­լի լե­զուով, օ­րի­նակ՝ «Աստ­ուած  միշտ կը սի­րէ մեզ, այս պատ­ճա­ռով մենք ալ զինք կը սի­րենք: ԶԱս­տու­ած չենք կր­­նար տես­նել, սա­կայն, օ­րի­նակ՝ քա­մին ալ չենք տես­ներ, այլ միայն կը զգանք: Աս­տու­ծոյ գո­յու­թիւնն ալ մենք պէտք է զգանք: Ան կը հո­գայ մեզ, ան կը տխ­­րի եւ կ՚ու­րա­խա­նայ մե­զի հետ»:

Փոք­րիկ­նե­րը յա­ճախ կը հարց­նեն, թէ ին­չո՞ւ տար­բեր ազ­գե­րու մօտ Աստ­ուա­ծ տար­բեր է: Պէտք է ը­սել, որ Աստ­ուած մէկ է, ուղ­ղա­կի զԱյն կը հասկ­նան ու կը մեկ­նա­բա­նեն տար­բեր ձե­ւե­րով: Շատ կա­րե­ւոր է այն­պի­սի ժա­մա­նակ ընտ­րել, որ խօ­սակ­ցու­թեան ընթացքին փոք­րի­կը չշե­ղի: Կա­րե­ւոր է նա­եւ չմեր­ժել փոք­րի­կը, ե­թէ ա­նոր ո­րե­ւէ հարց կ՚ան­հանգըս-տաց­նէ եւ դուք պատ­րաստ չէք այդ նիւ­թին շուրջ զրու­ցե­լու. ը­սէք, որ հի­մա չէք կր­­նար այդ մա­սին խօ­սիլ, ա­նոր կ՚անդ­րա­դառ­նաք ա­ւե­լի ուշ:

Փոք­րիկ­նե­րը ըն­դու­նակ են ա­մէն ինչ հաս­կնա­լու, ե­թէ նիւ­թը ներ­կա­յաց­ուի ա­նոնց տա­րի­քին հա­մա­պա­տաս­խան լե­զ-ւով, ճի՛շդ վայ­րին եւ ճիշդ ժա­մա­նա­կին: