ՄԽԻ­ԹԱ­ՐԵԱՆ ՎԱՐ­ԺԱ­ՐԱ­ՆԻ ՄԷՋ ՏԱ­ՐՈ­ՒԱՆ Ա­ՄԻՍ­ՆԵ­ՐՈՒՆ ԵՒ Ե­ՂԱ­ՆԱԿ­ՆԵ­ՐՈՒՆ ՆՈ­ՒԻ­ՐՈ­ՒԱԾ ՏԱ­ՐԵ­ՎԵՐ­ՋԻ ՓԱՅ­ԼՈՒՆ ՀԱՆ­ԴԷՍ

Մխի­թա­րեան վար­ժա­րա­նի նա­խակր­թու­թեան ա­շա­կերտ­նե­րը տա­րուան չորս ե­ղա­նակ­նե­րուն եւ տաս­ներ­կու ա­միս­նե­րուն նուի­րուած տա­րե­վեր­ջի գե­ղե­ցիկ հան­դէ­սով մը ներ­կա­յա­ցան ի­րենց ու­սու­ցիչ եւ ծ­­նող­նե­րուն: Հան­դի­սու­թեան ներ­կայ էին Մխի­թա­րեան միա­բա­նու­թեան Իս­թան­պու­լի վա­նա­տան հայ­րեր՝ Մագ. Հ. Սար­գիս Ծ. Վրդ. Էր­մէն, Հ. Յա­կով­բոս Ծ. Վրդ. Չօ­փու­րեան, հիւ­րա­բար քա­ղաքս գտնուող Տքթ. Հ. Մես­րոպ Ծ. Վրդ Թո­փա­լեան, Սեւ ծո­վեան տնտե­սա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան կազ­մա­կեր­պու­թեան մօտ Հա­յաս­տա­նի մշտա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Ար­սէն Ա­ւա­գեան եւ իր կո­ղա­կի­ցը, վար­ժա­րա­նի հիմ­նադ­րի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Պերճ Մեն­զիլ­ճիօղ­լու, Մա­տա­կա­րար մարմ­նի ան­դամ­նե­րը՝ գլխա­ւո­րու­թեամբ ա­տե­նա­պետ Ար­ման Գա­մա­ռի, ու­սու­ցիչ­ներ, ա­շա­կերտ­ներ եւ հոծ թի­ւով ծնող­ներ:

Նախ­քան հան­դէ­սին սկսի­լը՝ խօսք ա­ռաւ վար­ժա­րա­նի նա­խակր­թու­թեան տնօ­րէ­նու­հի Գա­թիա Վար­կը, որ ներ­կա­նե­րը ող­ջու­նե­լէ ետք ա­նոնց բա­ցատ­րու­թիւն տուաւ այն մա­սին, թէ ին­չո՞ւ ի­րենք այս տա­րի որ­պէս հան­դի­սու­թեան գլխա­ւոր նիւթ յար­մար նկա­տած էին ձեռք առ­նել տա­րուան ե­ղա­նակ­նե­րը եւ ա­միս­նե­րը, ա­նոնց վե­րա­բե­րեալ յատ­կան­շա­կան դրուագ­նե­րը: Ան ը­սաւ, թէ այս կեր­պով տղա­քը թէ՛ հա­ղորդ պի­տի դառ­նա­յին մեր կրօ­նա­կան եւ աշ­խար­հիկ զա­նա­զան տօ­նե­րուն, ա­ւան­դու­թիւն­նե­րուն եւ թէ՛ ա­ռի­թը պի­տի ու­նե­նա­յին ի­րենք զի­րենք ար­տա­յայ­տե­լու բե­մին վրայ, ինչ որ ան­տա­րա­կոյս նա­խա­պայ­ման­նե­րէն մէկն է տղոց մօտ ան­հա­տա­կա­նու­թիւ­նը զար­գաց­նե­լու եւ ինք­նավըս-տահ դառ­նա­լու:

Վար­կըի այս հա­կիրճ լու­սա­բա­նու­թե­նէն ետք հան­դէ­սը սկիզբ ա­ռաւ Վի­վալ­տիի նշա­նա­ւոր «Չորս ե­ղա­նակ­նե­ր­»ով, ո­րու ըն­կե­րակ­ցու­թեամբ մայր մը եւ իր եր­կու որ­դի­նե­րուն դե­րով ա­շա­կեր­տու­հի մը եւ եր­կու ա­շա­կերտ­ներ մուտք գոր­ծե­ցին բե­մէն ներս: Խա­ղին մէջ տղա­քը կը դժուա­րա­նա­յին սոր­վիլ ա­միս­նե­րուն ա­նուն­նե­րը եւ ա­նոնց կար­գը ու ի­րենց մայ­րի­կէն կը պա­հան­ջէին պատ­մու­թիւն մը իւ­րա­քան­չիւ­րին հա­մար: Իսկ մայ­րը շատ լաւ խա­ղար­կու­թեամբ եւ մեծ համ­բե­րու­թեամբ գո­հա­ցում կու տար ա­նոնց հե­տաքրք­րու­թեան: Այս­պէս՝ տա­րուան տաս-նըեր­կու ա­միս­նե­րը՝ Յու­նուա­րէն մին­չեւ Դեկ­տեմ­բեր սկսան կար­գաւ տո­ղան­ցել բե­մին վրայ: Ա­մէն մէկ ա­միս կը մարմ­նա­ւո­ր-ւէր տար­բեր ա­շա­կեր­տի մը կող­մէ, որ կը ծա­նօ­թաց­նէր այդ ամ­սուան մաս­նա­յատ­կու­թիւն­նե­րը: Մինչ այդ տղա­քը խումբ առ խումբ կը ներ­կա­յա­նա­յին հան­դի­սա­կան­նե­րուն այդ ամ­սուան յա­տուկ յատ­կան­շա­կան դրուա­գով մը:

Յու­նուար ա­մի­սը կը բա­ցուէր Ս. Ծննդեան խորհր­դա­ւոր պատ­կե­րով մը, ուր Ս. Կոյս Մա­րիա­մը եւ Ս. Յով­սէ­փը կը հսկէին մսու­րին մօտ: Նուէր­նե­րով ա­նոնց կ՚այ­ցե­լէին ե­րեք մո­գե­րը, փա­ռա­ւո­րե­լու հա­մար աշ­խար­հին Փրկի­չը:

Փետ­րուար ամ­սուան մէջ եր­կու ա­շա­կերտ­ներ ի­րենց բամբ ձայ­նով ո­գե­կո­չե­ցին Ս. Վար­դա­նան­ցի հե­րո­սա­մար­տը, ո­րուն յա­ջոր­դե­ցին Բա­րե­կեն­դա­նի առ­թիւ ծպտուած մա­նուկ­նե­րուն ինք­նա­բուխ ե­լոյթ­նե­րը:

Իսկ Մարտ ա­մի­սը ու­նէր իւ­րա­յա­տուկ պատ­մու­թիւն մը: Գլխա­ւոր հե­րո­սը՝ ա­նա­ռակ Մար­տի­կը նո­րէն գլու­խը ա­ռած և ան­տառ գա­ցած էր: Եւ դժբախ­տա­բար ան կը բա­ցա­կա­յէր, երբ տա­րուան օ­րե­րը կը բաշ­խուէին մնա­ցեալ ա­միս­նե­րու մի­ջեւ: Ան­տա­ռէն վե­րա­դար­ձին՝ երբ դէմ յան­դի­ման կու գար այս յո­ռի ա­նակն­կա­լին հետ, Մար­տի­կը սոս­կա­լի կը սրտնե­ղէր: Բայց միւս ա­միս­նե­րը այդ­քան ալ ան­խիղճ չէին: Ա­նոնք ի­րենց օ­րե­րէն բա­ժին կը հա­նէին Մար­տի­կին եւ այս­պէս՝ ան ալ կ՚ու­նե­նար իր օ­րե­րը: Այս­պէս՝ գոր­ծը ա­նու­շի կը կա­պուէր: Բայց չէ՞ որ ան օ­րեր փոխ ա­ռած էր այլ ա­միս­նե­րէ, Մարտ ամ­սուան մէջ օ­դը օր մը տաք կ՚ըլ­լար, օր մը սաս­տիկ ցուրտ, օր մը հո­վը մեղմ կը փչէր եւ օր մըն ալ շատ պաղ: Եւ այս­պէս՝ Մար­տը կը մնար միշտ «Խենդ Մար­տ»:

Գա­լով Ապ­րի­լին՝ ան ար­դէն կը բնու­թագ­րուէր Ս. Զա­տի­կով: Գոյնզ­գոյն հաւ­կիթ­նե­րու վե­րա­ծուած տղա­քը հան­դէս ե­կան Զատ­կուան գողտ­րիկ ար­տա­սա­նու­թիւն­նե­րով եւ բարձ­րա­ձայն ա­ղա­ղա­կուած «Քրիս­տոս յա­րեաւ, Քրիս­տոս յա­րեա­ւ» բա­ցա­գան­չու­թիւն­նե­րով:

Մա­յիս ամ­սուան մայր հե­րո­սու­հի­ներն էին ան­շուշտ մայ­րե­րը: Այս առ­թիւ կա­տա­րուե­ցաւ պաս­տա­ռի ցու­ցադ­րու­թիւն մը, ո­րու ըն­թաց­քին ա­շա­կերտ­նե­րը դա­սա­րան առ դա­սա­րան ի­րենց սրտա­գին բա­րե­մաղ­թու­թիւն­նե­րը կը յղէին ի­րենց սի­րե­լի մայ­րիկ­նե­րուն: Երբ այդ սրտա­բուխ ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րուն վրայ ե­կաւ ա­ւել­ցաւ վար­ժա­րա­նի ման­կա­կան երգ­չա­խում­բին կող­մէ մայ­րե­րու ուղ­ղուած յու­զիչ եր­գը, սրա­հին մէջ ստեղ­ծուե­ցաւ զգա­ցա­կան մթնո­լորտ մը, տամ­կաց­նե­լով բո­լո­րին աչ­քե­րը:

Ե­թէ Մա­յի­սը Աս­տուա­ծա­մօր եւ մայ­րե­րուն ձօ­նուած էր, Յու­նիս ա­միսն ալ ձօ­նուած էր Յի­սու­սի սրտին եւ հայ­րե­րուն: Ու­րեմն տղա­քը սի­րուն ո­տա­նա­ւոր­նե­րով սէր ու յար­գանք ար­տա­յայ­տե­ցին ի­րենց սի­րե­լի հայ­րիկ­նե­րուն նկատ­մամբ:

Ա­հա­ւա­սիկ կար­գը ե­կած էր Յու­լի­սին: Ան­շուշտ Վար­դա­վա­ռի տօնն էր, որ իր կնի­քը պի­տի դնէր այս ամ­սուան վրայ: Այս առ­թիւ աղ­ջիկ­ներ ու ման­չեր ներ­կա­յա­ցու­ցին Վար­դա­վա­ռի շատ սի­րուն պար մը: Կար­միր գոգ­նոց­նե­րով եւ կար­միր ծա­ղիկ­նե­րով նա­զե­լա­ճեմ աղ­ջիկ­ներ ջուր կը սրսկէին ի­րա­րու վրայ, վի­ճակ կը քա­շէին: Ա­նոնք ի­րենց մարմ­նի եւ ձեռ­քի ճկուն խա­ղե­րով հիա­ցում պատ­ճա­ռե­ցին բո­լո­րին վրայ: Իսկ ի­րենց մէջ­քին կար­միր գօ­տի­ներ կա­պած ման­չեր հնչեղ ձայ­նե­րով եւ ոտ­քե­րու ուժ­գին գե­տին թա­փա­հա­րում­նե­րով գրա­ւե­ցին բո­լո­րին սիր­տե­րը, սրա­հին մէջ ո­գե­ւո­րու­թիւ­նը հասց­նե­լով գա­գաթ­նա­կէ­տին:

Հարկ է ա­ւելց­նել, թէ բո­լոր այս ներ­կա­յա­ցում­նե­րու մի­ջեւ մերթ ընդ մերթ բեմ կու գա­յին մեր սկիզ­բի մայրն ու իր եր­կու ման­չուկ­նե­րը եւ ա­մէն ան­գա­մուն յայտ­նի կը դառ­նար, թէ տղոց մօտ հետզ­հե­տէ կը զար­գա­նար ա­միս­նե­րու մա­սին ի­րենց ծա­նօ­թու­թիւ­նը:

Խա­ղին մէջ ա­պա ի­րա­րու յա­ջոր­դե­ցին Օ­գոս­տոսն ու Սեպ­տեմ­բե­րը: Այս ա­միս­նե­րը մաս­նա­ւո­րա­բար կը յատ­կան­շուէին Աս­տուա­ծած­նի Վե­րա­փոխ­ման տօ­նին խա­ղո­ղօրհ­նէ­քով, իսկ Ս. Խա­չի տօ­նով դպրո­ցա­կան վե­րա­մու­տը:

Ս. Մես­րոպ Մաշ­տո­ցը, Ս. Սա­հակ Պար­թե­ւը եւ գի­րե­րու գիւ­տը. ա­հա­ւա­սիկ կար­գը ե­կած էր Հոկ­տեմ­բեր ամ­սուան: Խումբ մը տղաք ար­տա­սա­նու­թիւն­նե­րով պան­ծա­ցու­ցին հայ գիրն ու լե­զուն, նաեւ մեր այ­բու­բե­նին կեր­տիչ­նե­րը: Ա­պա Մխի­թա­րեան երգ­չա­խում­բին կող­մէ սկսաւ բարձր հնչել քո­չա­րին, մինչ «Կեց­ցէ՛ հայ լե­զու­ն» վեր­տա­ռու­թեամբ բե­մին մէջ­տե­ղը կանգ­նած տղա­քը կը պար­զէին խիստ տպա­ւո­րիչ տե­սա­րան մը:

Վեր­ջըն­թեր ա­միսն էր Նո­յեմ­բե­րը՝ այ­սինքն ու­սու­ցիչ­նե­րու, մտքի եւ հո­գիի մշակ­նե­րու նուի­րուած ա­մի­սը: Փոք­րիկ ու­սուց­չու­հի մը եւ իր ա­շա­կերտ­նե­րը հան­դէս ե­կան հա­ճե­լի ման­րա­վէ­պե­րով, խնդուք պատ­ճա­ռե­լով հան­դի­սա­տես­նե­րուն մօտ:

Եւ ի վեր­ջոյ ե­կաւ հա­սաւ Դեկ­տեմ­բե­րը՝ ա­միս­նե­րուն վեր­ջի­նը եւ թե­րեւս ա­մե­նէն շատ սպա­սուա­ծը, ա­մե­նէն շատ խան­դա­վա­ռու­թիւն պատ­ճա­ռո­ղը: Փոք­րիկ ու վար­պետ դե­րա­սան­ներ «Կի­րա­կոս ա­ղա» ա­նուն թա­տե­րա­կին ընդ­մէ­ջէն ող­ջու­նե­ցին Նոր տա­րին եւ ա­նոր բա­րիք­նե­րը:

Ա­հա՛ բո­լոր ա­միս­նե­րը կար­գաւ տո­ղան­ցած էին բե­մին վրայ, իւ­րա­քան­չիւ­րը ի­րեն յա­տուկ պատ­մու­թիւ­նով մը եւ այս բո­լո­րին իբր ար­դիւնք մեր եր­կու ման­չուկ­նե­րը վեր­ջա­պէս կա­տա­րե­լա­պէս սոր­ված էին ա­միս­նե­րուն ա­նուն­նե­րը եւ ա­նոնց կար­գը: Ու­րեմն խա­ղը հա­սած էր իր նպա­տա­կին:

Ներ­կա­յաց­ման ա­ւար­տին ներ­կա­նե­րը ո­րո­տըն­դոստ ծա­փե­րով թնդա­ցու­ցին ամ­բողջ սրա­հը: Ա­պա իր սրտի խօս­քը ար­տա­սա­նե­լու հա­մար բեմ բարձ­րա­ցաւ Հ. Յա­կով­բոս Ծ. Վրդ. Չօ­փու­րեան, որ նախ յայտ­նեց, թէ այս­քա՜ն ան­թե­րի ներ­կա­յա­ցու­մէ մը ետք ինք ալ ը­սե­լիք բան չու­նի: Բայց ան­մի­ջա­պէս յե­տոյ ան ու­զեց յոր­դո­րել ծնող­նե­րը բա­ցար­ձա­կա­պէս վստա­հիլ ի­րենց զա­ւակ­նե­րուն, քա­նի որ այս փոք­րիկ տղա­քը նման յա­ջող հան­դէս մը սար­քե­լու ուժն ու կա­րո­ղու­թիւ­նը ու­նէին ի­րենց մէջ: Հ. Յա­կով­բոս Ծ. Վրդ. Չօ­փու­րեա­նը սրտանց շնոր­հա­կա­լու­թիւն յայտ­նեց բո­լոր ա­նոնց, ո­րոնք ի­րենց ներդ­րու­մը բե­րած էին սոյն գե­ղե­ցիկ հան­դի­սու­թեան: Վար­դա­պե­տը սրտանց շնոր­հա­ւո­րեց նաեւ բո­լոր ծնող­նե­րը, ո­րոնք ո՛չ մէկ զո­հո­ղու­թիւն զլա­ցած էին սոյն ձեռ­նար­կին կազ­մա­կերպ­ման փու­լե­րուն եւ ի­րենց թան­կա­գին ներ­կա­յու­թիւ­նը բե­րած էին ե­րե­կոյ­թին: Հան­դի­սու­թեան բե­մադ­րու­թիւ­նը կը պատ­կա­նէր նա­խակր­թու­թեան ու­սուց­չու­հի­ներ Գա­րո­լին Ֆէ­նէր­ճիի, Գա­րին Ա­նի Ար­թու­րի, Ա­լին Ալ­թըն­թո­փու­զի, Ա­նի Փա­քեիւ­զի և տ­րա­մա­յի ու­սուց­չու­հի Թա­լին Կա­րիպ­կիւ­նի: Ե­րաժշ­տա­կան աշ­խա­տանք տա­րած էին վար­ժա­րա­նի ե­րաժշ­տու­թեան ու­սուց­չու­հի­ներ Շու­շան Գա­լա­թաշ եւ Լեռ­նա Պա­լօղ­լու Աք­պու­լութ: Բե­մին ճա­շա­կա­ւոր բե­մա­յար­դա­րու­մը գործն էր գծագ­րու­թեան ու­սուց­չու­հի Հիւ­մէյ­րա Թու­նա­լըի: Իսկ լոյ­սի-ձայ­նի սար­քա­ւո­րու­մէն պա­տաս­խա­նա­տու էր Մխի­թա­րեա­նի սան Ար­ման Ծա­տուր:

Երբ հան­դի­սու­թիւ­նը հա­սաւ իր ա­ւար­տին, բո­լո­րին դէմ­քե­րէն կը ցո­լար մեր տոհ­միկ ար­ժէք­նե­րուն նկատ­մամբ հո­գա­ծու­թիւն ցոյց տուած, ե­րախ­տա­գի­տա­կան տուրք մա­տու­ցած ըլ­լա­լու անն­կա­րագ­րե­լի գո­հու­նա­կու­թիւ­նը: