ԴԻՄԱԴՐՈՒԹԵԱՆ ՔԱՅԼԵՐ

Պատ­րիար­քա­կան Ընդ­հա­նուր Փո­խա­նորդ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեան ե­րէկ Գում­գա­բուի մէջ Կեդ­րո­նա­կա­նի սի­րոյ սե­ղա­նի հուսկ բան­քին ըն­թաց­քին անդ­րա­դար­ձաւ հա­մայն­քա­յին շարք մը կա­րե­ւոր հար­ցե­րու։ Նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ հա­ւա­քոյ­թի ըն­թաց­քին իս­թան­պու­լա­հայ կրթա­կան կեան­քի վեր­ջին տաս­նա­մեակ­նե­րու վի­ճա­կագ­րա­կան տուեալ­նե­րը մատ­նան­շուած էին՝ Նո­րին Սրբազ­նու­թիւ­նը դի­տել տուաւ, թէ այ­սօր մեր հա­մայն­քը ու­նի միայն տասն­վեց վար­ժա­րան եւ ե­րեք հա­զար ա­շա­կեր­տու­թիւն։ Ե­թէ ա­մէն ինչ այս վեր­ջին տաս­նա­մեակ­նե­րու թա­փով եւ հու­նով շա­րու­նա­կուի, ա­պա դժուար չէ կան­խա­տե­սել, թէ տասն տա­րի վերջ մեր վար­ժա­րան­նե­րուն թի­ւը պի­տի ըլ­լայ ա­ւե­լի նուազ, նոյն­պէս նաեւ ա­շա­կեր­տու­թեան քա­նա­կու­թիւ­նը։ «Այս ըն­թաց­քով պի­տի պար­տա­ւո­րուինք փա­կել մեր կարգ մը վար­ժա­րան­նե­րը, որ­պէս հա­մայնք՝ պի­տի հար­կադ­րուինք փոք­րա­նալ, ամ­փո­փուիլ», ը­սաւ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեան եւ ա­ւել­ցուց, թէ Պատ­րիար­քա­կան Ա­թո­ռի պիւտ­ճէն ալ վեր­ջին տա­րի­նե­րուն կը հա­ւա­սա­րակշ­ռուի բա­ւա­կա­նին դժուար պայ­ման­նե­րու ներ­քեւ։

Այս ընդ­հա­նուր դժուա­րին հո­սան­քի պայ­ման­նե­րուն ներ­քեւ Պատ­րիար­քա­կան Ա­թո­ռը կը ջա­նայ ձեռք առ­նել նա­խազ­գու­շա­կան մի­ջոց­ներ, կը փոր­ձէ դի­մել նոր նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­նե­րու՝ որ­պէս­զի կա­րե­նայ հնա­րա­ւո­րինս հա­կադրուիլ այն պայ­ման­նե­րուն, ո­րոնք այ­սօր լուրջ յո­ռե­տե­սու­թեան մը ծնունդ կու տան մեր ի­րա­կա­նու­թեան մօտ։ Այս ամ­բող­ջին մէջ ան տե­ղե­կա­ցուց, թէ «Յո­վա­կիմ 1461» հիմ­նար­կը այ­լեւս վերջ­նա­կա­նօ­րէն հիմ­նուած է ու հաս­տա­տուած՝ պաշ­տօ­նա­պէս նա­խա­տե­սուած բո­լոր ըն­թա­ցա­կար­գե­րով։ Ծա­նօթ է, որ այս հիմ­նար­կին ստեղ­ծու­մը մի­ջո­ցէ մը ի վեր կը զբա­ղեց­նէ հա­մայն­քին օ­րա­կար­գը։ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեա­նի գլխա­ւո­րու­թեամբ Պատ­րիար­քա­կան Ա­թո­ռը այս նա­խա­ձեռ­նու­թիւ­նով հան­դէս ե­կած է՝ յաղ­թա­հա­րե­լու հա­մար այն գո­նէ նիւ­թա­կան դժուա­րու­թիւն­նե­րը, ո­րոնք կը ծա­գին իր պատ­շօ­նա­կան կար­գա­վի­ճա­կէ մը զուրկ ըլ­լա­լու հե­տե­ւան­քով։ Ան­շուշտ մաս­նա­կի լու­ծում մըն է այս մէ­կը, ո­րով­հե­տեւ նման վա­քըֆ մը ամ­բող­ջու­թեամբ չի կրնար փո­խա­րի­նել Պատ­րիար­քա­կան Ա­թո­ռը, սա­կայն առ­կայ ան­կա­րե­լիու­թիւն­նե­րուն դէմ առնուած քայլ մըն է այս վա­գը­ֆը, ո­րու ընդ­հա­նուր ժո­ղո­վը պի­տի բաղ­կա­նայ թրքա­հայ հո­գե­ւո­րա­կա­նաց դա­սու ան­դամ­նե­րէն։ Ցայ­սօր բազ­մա­թիւ վի­ճե­լի հան­գա­մանք­ներ օ­րա­կար­գի վրայ բե­րուած են այս նո­րաս­տեղծ հիմ­նար­կի պա­րա­գա­յին, սա­կայն ա­ռար­կա­յա­կան ի­րո­ղու­թիւ­նը այն է, որ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեան հե­տե­ւո­ղա­կան ջան­քե­րով ի­րա­կա­նա­ցու­ցած է «Յո­վա­կիմ 1461»ի հիմ­նադ­րու­թիւ­նը։ Նո­րին Սրբազ­նու­թիւ­նը հա­մայն­քա­յին շրջա­նակ­նե­րուն ներ­կա­յու­թեամբ ե­րէկ պաշ­տօ­նա­պէս տե­ղե­կա­ցուց, որ որ­պէս անհրա­ժեշտ դրա­մագ­լուխ ու ե­րաշ­խիք ինք իր անձ­նա­կան կա­լուա­ծը փոխ տուած է այս հիմ­նար­կին հիմ­նադ­րուի­լը ա­պա­հո­վե­լու նպա­տա­կով։ Ա­ռա­ջին իսկ օ­րէն «Յո­վա­կիմ 1461»ի պա­րա­գա­յին ա­ռա­ւել կա­րե­ւո­րու­թիւն կը վե­րագ­րուի այն հե­ռան­կա­րին, որ այս հիմ­նար­կը հնա­րա­ւո­րու­թիւն պի­տի ըն­ձե­ռէ, որ­պէս­զի Պատ­րիար­քա­րա­նը կա­րե­նայ ըն­դու­նիլ կտակ­ներ։ Ար­դա­րեւ, այ­սօր ար­տա­սահ­մա­նաբ­նակ բազ­-մա­թիւ հա­յեր Թուր­քիոյ դա­տա­կան իշ­խա­նու­թիւն­նե­րուն դի­մած են՝ ան­ցեա­լի մէջ ի­րենց կամ ի­րենց նախ­նի­նե­րուն պատ­կա­նած կա­լուած­նե­րու սե­փա­կա­նու­թեան ի­րա­ւուն­քը վե­րա­ձեռք­բե­րե­լու նպա­տա­կով։ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեան ե­րէ­կուան սի­րոյ սե­ղա­նին ըն­թաց­քին յայտ­նեց, թէ այդ դա­տե­րուն հե­տա­մուտ ե­ղած բազ­մա­թիւ հա­յեր պատ­րաս­տա­կամ են յա­ջո­ղու­թեան հաս­նե­լու պա­րա­գա­յին ի­րենց կալ-ւած­նե­րը կտա­կե­լու Պատ­րիար­քա­կան Ա­թո­ռին։ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեան յայտ­նեց, թէ ա­նոնց պատ­րաս­տա­կա­մու­թիւ­նը լուրջ հե­ռան­կար­ներ կրնայ ստեղ­ծել Պատ­րիար­քա­կան Ա­թո­ռի ա­ռա­քե­լու­թեան վե­րար­ժե­ւոր­ման եւ գոր­ծու­նէու­թեան ա­ռա­ւել աշ­խու­ժաց­ման տե­սան­կիւ­նէն։ Այժմ Նո­րին Սրբազ­նու­թիւ­նը կը յու­սայ, որ այդ դա­տե­րը փու­թով հաս­նին ի­րենց ա­ւար­տին եւ կտա­կի խոս­տում­նե­րու ի­րա­կա­նաց­ման զու­գա­հեռ՝ «Յո­վա­կիմ 1461»ի գոր­ծու­նէու­թիւնն ալ ժամ ա­ռաջ մտնէ կա­յուն հու­նի մը մէջ։

Ընդ­հա­նուր Փո­խա­նոր­դին խօս­քե­րով, եւ որ Պատ­րիար­քա­րա­նը հնա­րա­ւո­րու­թիւն ու­նե­նայ աս­տի­ճա­նա­բար բա­րե­լա­ւե­լու իր դիր­քը, ա­պա «Յո­վա­կիմ 1461»ի գոր­ծու­նէու­թեան ո­րոշ չա­փով հա­սուն­նա­լուն զու­գա­հեռ՝ Ա­թո­ռը կը նա­խա­տե­սէ ուղ­ղա­կի օ­ժան­դա­կու­թիւն­ներ յատ­կաց­նե­լու մեր հա­մայն­քին հա­մար։ Ա­ռա­ջին հեր­թին այդ օ­ժան­դա­կու­թիւն­նե­րը պի­տի ի­րա­կա­նա­ցուին կրթա­թո­շակ­նե­րու ձե­ւա­չա­փին մէջ։ Ար­դա­րեւ, այ­սօր մեր հա­մայն­քի դպրո­ցա­հա­սակ պա­տա­նի­նե­րը կամ ե­րի­տա­սարդ­նե­րը կը յա­ճա­խեն ոչ-հա­մայն­քա­յին վար­ժա­րան­ներ։ Սա մար­դու­ժի լուրջ կո­րուստ մըն է մեր հա­մայն­քի տե­սան­կիւ­նէն։ Թրքա­հայ ըն­տա­նիք­նե­րուն զա­ւակ­նե­րը մե­ծաւ մա­սամբ սկսած են յա­ճա­խել վճա­րո­վի գո­լէճ­ներ։ Պա­րա­գա­նե­րը ինչ որ ալ ըլ­լան, Պատ­րիար­քա­կան Ա­թո­ռը վեր­ջին հա­շուով պար­տա­ւոր է ու­շադ­րու­թիւն կեդ­րո­նաց­նե­լու մեր հա­մայն­քա­յին կրթօ­ճախ­նե­րու ցան­ցի ա­պա­գա­յին վրայ։ Ար­դա­րեւ գո­լէճ­նե­րու կող­մէ ե­րաշ­խա­ւո­րուած ամ­բողջ ո­րա­կը կը մա­տու­ցուի գու­մար­նե­րու փո­խա­րէն։ Իսկ մեր հա­մայն­քա­յին վար­ժա­րան­նե­րը կը փոր­ձեն ա­ռա­ւե­լա­գոյ­նը ա­պա­հո­վել թրքա­հայ հա­մայն­քի ա­մե­նա­հա­մեստ խա­ւե­րէ ըն­տա­նիք­նե­րու զա­ւակ­նե­րուն հա­մար։ Հե­տե­ւա­բար, այդ եր­կու ե­րե­ւոյթ­նե­րուն մի­ջեւ յա­ռա­ջա­ցած տար­բե­րու­թիւ­նը հա­ւա­սա­րակշ­ռե­լու տե­սան­կիւ­նէն Պատ­րիար­քա­կան Ա­թո­ռը կը ձգտի կրթա­թո­շակ­ներ յատ­կաց­նել՝ ե­թէ այ­սօր մշա­կուած ծրագ­րե­րը ըն­թա­նան նա­խա­տե­սուած հու­նին մէջ ու հաս­նին ի­րենց տրա­մա­բա­նա­կան ա­ւար­տին։

Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեան ե­րէ­կուան իր ե­լոյ­թին մէջ անդ­րա­դար­ձաւ նաեւ խորհր­դա­կա­տա­րու­թիւն­նե­րու վե­րա­բե­րեալ ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րու։ Ար­դա­րեւ, Պատ­րիար­քա­րա­նը ո­րո­շած է յետ այ­սու մէկ քա­հա­նա­յով կա­տա­րուե­լիք յու­ղար­կա­ւո­րու­թիւն­նե­րը եւ մկրտու­թեան խորհր­դա­կա­տա­րու­թիւն­նե­րը զերծ պա­հել ա­մէն տե­սակ նուի­րա­տուու­թեան անհ­րա­ժեշ­տու­թե­նէ։ Այ­սինքն, յետ այ­սու լրիւ անվճար պի­տի կա­տա­րուին մէկ քա­հա­նա­յով յու­ղար­կա­ւո­րու­թիւն­նե­րը եւ մկրտու­թիւն­նե­րը։ Նուի­րա­տուու­թիւն­նե­րու սա­կա­գի­նը գոր­ծադ­րուիլ պի­տի սկսի եր­կու քա­հա­նա­յի մաս­նակ­ցու­թեան աս­տի­ճա­նէն սկսեալ։ Այս ծի­րին մէջ բա­ցա­ռու­թիւն պի­տի կազ­մեն պսա­կի խորհր­դա­կա­տա­րու­թիւն­նե­րը։ Ըստ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեա­նի, Պատ­րիար­քա­րա­նը ար­դէն կա­րի­քա­ւոր­նե­րու պա­րա­գա­յին լրիւ ձրի կը կազ­մա­կեր­պէր յու­ղար­կա­ւո­րու­թիւն­նե­րը։ Հի­մա ալ նոյն նա­խըն­թա­ցը պի­տի շա­րու­նա­կուի, սա­կայն այդ մէ­կուն ծի­րը ընդ­լայնուած է ու պի­տի նե­րառ­նէ մէկ քա­հա­նա­յով կա­տա­րուե­լիք բո­լոր յու­ղար­կա­ւո­րու­թիւն­նե­րը։ Մէկ քա­հա­նա­յով կա­տա­րուե­լիք մկրտու­թիւն­ներն ալ այս նոյն ծի­րին մէջ ընդգր­կուած են, ո­րով­հե­տեւ Պատ­րիար­քա­կան Ա­թո­ռը կը ձգտի խրա­խու­սել այն ե­րի­տա­սարդ ծնող­նե­րը, ո­րոնք մտադ­րու­թիւն ու­նին ի­րենց զա­ւակ­նե­րը հասց­նել որ­պէս հայ-քրիս­տո­նեա­ներ։