ՆՈՐ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ՇՐՋԱՆ

Սուրբ Փրկիչ Ազ­գա­յին հի­ւան­դա­նո­ցի «Պի­լէք» հանգս­տա­րա­նի սրա­հին մէջ, ե­րէկ ե­րե­կո­յեան տե­ղի ու­նե­ցաւ Հա­մայն­քա­յին վա­քըֆ­նե­րու հար­թա­կի (VADİP) 2016-2017 շրջա­նի ա­ռա­ջին ժո­ղո­վը։ Նոր ե­ղա­նա­կի ա­ռա­ջին նիս­տը գլխա­ւո­րեց Սուրբ Փրկիչ Ազ­գա­յին հի­ւան­դա­նո­ցի հո­գա­բար­ձու­թեան ա­տե­նա­պետ Պետ­րոս Շի­րի­նօղ­լու։ Մեր հաս­տա­տու­թիւն­նե­րու վա­րիչ­նե­րը քննար­կե­ցին հա­մայն­քա­յին հրա­տապ օ­րա­կար­գի խնդիր­նե­րը։ Ամ­րան ար­ձա­կուր­դի ա­ւար­տին, նոր ե­ղա­նա­կի ա­ռա­ջին մա­տա­ղօրհ­նու­թեան ըն­դա­ռաջ՝ հա­մայն­քա­յին վա­րիչ­նե­րը նոր սկիզբ մը տուին ի­րենց գոր­ծու­նէու­թեան ու պար­բե­րա­կան խորհր­դակ­ցու­թիւն­նե­րուն։

Ա­տե­նա­պետ Պետ­րոս Շի­րի­նօղ­լու ժո­ղո­վի սկիզ­բին, ըստ ըն­կա­լեալ սո­վո­րու­թեան, հան­դէս ե­կաւ ող­ջոյ­նի խօս­քով մը։ Աշ­խա­տան­քա­յին նոր շրջա­նի մը սե­մին, խոր­քին մէջ, սա նաեւ նե­րա­ծա­կան մըն էր։ Շի­րի­նօղ­լու կանգ ա­ռաւ մեր հա­մայն­քա­յին կեան­քէն ներս ե­կե­ղե­ցի-դպրոց-մա­մուլ ա­ռանց­քին վրայ յա­ռա­ջա­ցած շարք մը բար­դու­թիւն­նե­րուն վրայ։ Ո­րոշ կէ­տե­րու շուրջ իր վրդով­մուն­քը ար­տա­յայ­տե­լով՝ Պետ­րոս Շի­րի­նօղ­լու անդ­րա­դար­ձաւ այդ ա­ռանց­քի յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն մէջ ծա­գած խցա­նում­նե­րուն։ Ան քննա­դա­տեց նաեւ այն ան­ձերն ու շրջա­նակ­նե­րը, ո­րոնք օ­գուտ կը քա­ղեն հա­մայն­քին մի­ջո­ցաւ։ Իր խօս­քե­րով, այ­սօր այ­լեւս պէտք է հա­մախմ­բուիլ, ըլ­լալ միաս­նա­կան ու տէր կանգ­նիլ մեր հա­մայն­քին, ա­նոր ա­պա­գա­յին։ Շի­րի­նօղ­լու մատ­նան­շեց, որ հա­մայն­քա­պատ­կան կա­լուած­նե­րու ար­ժե­ւոր­ման ճա­նա­պար­հին վրայ մեր հաս­տա­տու­թիւն­նե­րը վեր­ջին շրջա­նին դար­ձեալ դէմ յան­դի­ման կը մնան ար­գելք­նե­րու կամ խո­չըն­դոտ­նե­րու։ Տնտե­սա­կան կեան­քի դժուա­րու­թիւն­նե­րուն հե­տե­ւան­քով՝ ներ­կա­յիս մեր հաս­տա­տու­թիւն­նե­րուն կա­լուած­նե­րէն ու­նե­ցած հա­սոյ­թը կը նուա­զի։ Շի­րի­նօղ­լու հրա­տապ հա­մա­րեց նաեւ հա­մայն­քա­յին շարք մը վար­ժա­րան­նե­րու միաց­ման հար­ցը։ Ան հա­մո­զուած է, որ հա­մայն­քի ներ­կայ վա­րիչ­նե­րը պէտք է անհ­րա­ժեշտ գե­տի­նը պատ­րաս­տեն՝ ա­պա­գան վստա­հե­լու կամ փո­խան­ցե­լու հա­մար ե­րի­տա­սարդ­նե­րուն։ Շի­րի­նօղ­լու մատ­նան­շեց նաեւ, որ պե­տու­թիւ­նը դրա­կան վե­րա­բեր­մունք ու­նի մեր հա­մայն­քին նկատ­մամբ եւ կ՚ա­ջակ­ցի ա­նոր։ Հե­տե­ւա­բար, հա­մայնքն ալ այդ վե­րա­բեր­մուն­քին պէտք է փո­խա­դար­ձէ պատ­շա­ճօ­րէն ու շրջա­հա­յեա­ցու­թեամբ։

Ժո­ղո­վի տե­ւո­ղու­թեան ար­ծար­ծուած հիմ­նա­կան հար­ցե­րէն մին էր հա­մայն­քա­յին առ­կա­խեալ ընտ­րու­թիւն­նե­րը։ Ըստ Շի­րի­նօղ­լուի, այ­սօր մեր հա­մայն­քա­յին ընտ­րու­թիւն­նե­րը ի­րա­կա­նաց­նել կա­րե­լի չ՚ըլ­լար ա­ռա­ւել չա­փով չորս հաս­տա­տու­թիւն­նե­րու վե­րա­բե­րեալ հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թիւն­նե­րուն բե­րու­մով։ Այդ հաս­տա­տու­թիւն­ներն են՝ Սուրբ Փրկիչ Ազ­գա­յին հի­ւան­դա­նո­ցը, Գա­րա­կէօ­զեան տու­նը, Օր­թա­գիւ­ղի Սուրբ Աս­տուա­ծա­ծին ե­կե­ղե­ցին եւ Պէ­յօղ­լուի ե­կե­ղե­ցի­նե­րը։ Թէ ինչ­պի­սի՞ նոր հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թիւն­ներ կրնան ստեղ­ծուիլ այդ կա­ռոյց­նե­րու ղե­կա­վա­րու­թեանց վե­րա­ձե­ւա­ւոր­ման փու­լին։ Այս հարց­ման պա­տաս­խա­նը պղտոր է։ Տրա­մա­բա­նա­կան սահ­ման­նե­րէ դուրս մրցակ­ցու­թիւն­ներ առ­կայ են։ Այդ վար­չա­կան խոր­հուրդ­նե­րը կը տնօ­րի­նեն հսկա­յա­կան հա­մայն­քա­յին հարս­տու­թիւն։ Հե­տե­ւա­բար, ա­նոնց վե­րա­բե­րեալ հե­ռան­կար­նե­րուն այս աս­տի­ճան յստա­կու­թե­նէ հե­ռու մնա­լը, ըստ Շի­րի­նօղ­լուի, կը դժուա­րաց­նէ ընտ­րա­կան թոյլ­տուու­թեան հաս­նի­լը։ «Ե­թէ այս չորս կա­ռոյց­նե­րը մնան դուր­սը, ա­պա միւս­նե­րը շու­տով կ՚ու­նե­նան ար­տօ­նու­թիւն», ը­սաւ ա­տե­նա­պե­տը։

Այս նիւ­թին շուրջ ար­տա­յայ­տուե­ցաւ նաեւ Պո­յա­ճը­գիւ­ղի Սուրբ Ե­րից Ման­կանց ե­կե­ղեց­ւոյ թա­ղա­յին խոր­հուր­դի ա­տե­նա­պետ Նա­զա­րէթ Էօզ­սա­հա­կեան՝ յի­շեց­նե­լով, որ ընտ­րու­թեան հար­ցը չ՚ա­ռըն­չուիր միայն մեր հաս­տա­տու­թիւն­նե­րու մա­տա­կա­րար մար­մին­նե­րուն։ Ար­դա­րեւ, հա­մայն­քը ու­նի նաեւ պատ­րիար­քա­կան ընտ­րու­թեան խնդիր։ Ա­ւե­լի՛ն, հա­մայն­քը ու­նի նաեւ Կրօ­նա­կան ժո­ղո­վի ընտ­րու­թեան խնդիր։ Ան մատ­նան­շեց, որ մեր նա­խըն­թաց­նե­րով՝ պատ­րիար­քա­կան ընտ­րու­թեան հա­մար երբ գու­մա­րուի Ազ­գա­յին պատ­գա­մա­ւո­րա­կան ժո­ղո­վը, պատ­րիար­քին ա­ռըն­թեր կ՚ընտ­րէ նաեւ Կրօ­նա­կան ժո­ղո­վը։ Էօզ­սա­հա­կեան պնդեց, որ ներ­կա­յիս Կրօ­նա­կան ժո­ղո­վը օ­րի­նա­կան չէ, ուս­տի ան­վա­ւեր են նաեւ իր ո­րո­շում­նե­րը, ո­րով­հե­տեւ Կրօ­նա­կան ժո­ղո­վին բո­լոր ան­դամ­նե­րը նշա­նա­կուած են։ Նշա­նա­կեալ ան­դամ­նե­րով Կրօ­նա­կան ժո­ղով մը չի կրնար ու­նե­նալ վա­ւե­րա­կան ուժ։ Նա­զա­րէթ Էօզ­սա­հա­կեան ա­ւել­ցուց, որ դար­ձեալ շփման մէջ պէտք է անց­նիլ Իս­թան­պու­լի կու­սա­կա­լու­թեան հետ, միեւ­նոյն ժա­մա­նակ հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րու գոր­ծե­լաո­ճը պէտք է ըն­դօ­րի­նա­կել՝ պե­տա­կան պատ­կան լծակ­նե­րը շարժ­ման ան­ցը­նե­լու հա­մար։

Այս դի­տար­կում­նե­րուն եւ խորհր­դա­ծու­թիւն­նե­րուն լոյ­սին տակ Պետ­րոս Շի­րի­նօղ­լու ը­սաւ. «Յան­ցան­քը պէտք է մեր մէջ փնտռենք։ Մեր հա­մայն­քը այ­սօր լրիւ պա­ռակ­տուած հա­ւա­քա­կա­նու­թեան մը տպա­ւո­րու­թիւ­նը կու տայ բո­լո­րին։ Ա­ւե­լի քան եօթ տա­րի ժա­մա­նակ ան­ցած է այս խնդրին վրա­յէն։ Ժա­մա­նա­կը ար­ժէք կը ներ­կա­յաց­նէ բո­լո­րիս հա­մար, սա­կայն մենք ո­չինչ կ՚ը­նենք»:

Ընտ­րու­թիւն­նե­րու հար­ցին շուրջ ար­տա­յայ­տուե­ցաւ նաեւ Վա­քըֆ­նե­րու խոր­հուր­դի մօտ փոք­րա­մաս­նու­թեանց ներ­կա­յա­ցու­ցիչ եւ Սուրբ Խաչ Դպրե­վան­քի խնա­մա­կա­լու­թեան ա­տե­նա­պետ Թո­րոս Ալ­ճան։ Իր բա­ցատ­րու­թիւն­նե­րը հա­մայն­քա­յին հաս­տա­տու­թիւն­նե­րու առ­կա­խեալ ընտ­րու­թիւն­նե­րու հար­ցի վեր­ջին փու­լին շուրջ նո­րու­թիւն­ներ կը պար­փա­կէին։ Ար­դա­րեւ, վեր­ջին տա­րի­նե­րուն բո­լոր ոչ-իս­լամ փոք­րա­մաս­նա­կան հա­մայնք­նե­րը այս հար­ցը յաղ­թա­հա­րե­լու հա­մար որ­դեգ­րած էին միաս­նա­կան ըն­թացք մը։ Այդ դիր­քո­րո­շու­մը հասկ­նա­լի էր, ո­րով­հե­տեւ բո­լո­րին հա­մար հա­սա­րա­կաց հարց մըն է այս մէ­կը։ Ա­տե­նա­պետ­նե­րու մա­կար­դա­կով առ­նուած ո­րոշ­ման մը հի­ման վրայ ըն­դու­նուած էր ճա­նա­պար­հա­յին քար­տէս մը, ո­րու շրջագ­ծով նա­խա­տե­սուած քայ­լե­րը յա­ռաջ կը տա­րուէին աս­տի­ճա­նա­բար։ Յե­տոյ, սա­կայն, դժբախ­տա­բար, երկ­րէն ներս ար­տա­սո­վոր պայ­ման­ներ ծա­գե­ցան։ Ա­հա­բեկ­չա­կան ա­րարք­նե­րը ա­հագ­նա­ցան։ Ալ­ճան յի­շե­ցուց, որ բո­լո­րո­վին վեր­ջերս ալ տե­ղի ու­նե­ցաւ պե­տա­կան հա­րուա­ծի դա­ւա­դիր փոր­ձը։ Ու­րեմն, ներ­կա­յիս մթնո­լոր­տը յար­մար չէ այս հար­ցի լուծ­ման ուղ­ղու­թեամբ զար­գա­ցում ար­ձա­նագ­րե­լու տե­սա­կէ­տէ։ Յա­մե­նայն­դէպս, Ալ­ճան ա­ւել­ցուց, որ պե­տու­թեան պա­րա­գա­յին հե­տե­ւո­ղա­կա­նու­թիւ­նը հիմ­նա­կան կը հա­մա­րուի եւ փոք­րա­մաս­նա­կան հա­մայնք­նե­րուն բո­լոր հար­ցե­րուն լուծ­ման հե­տապն­դու­մը պի­տի շա­րու­նա­կուի, երբ վերս­տին բա­րեն­պաստ կլի­մայ մը ստեղ­ծուի։

Այս բո­լո­րէն վերջ, Թո­րոս Ալ­ճան խօ­սե­ցաւ բո­լո­րո­վին նոր ու կա­րե­ւոր ի­րա­դար­ձու­թեան մը մա­սին։ Ար­դա­րեւ, հրեայ հա­մայ­քը ո­րո­շած է դուրս գալ բո­լոր փոք­րա­մաս­նա­կան հա­մայնք­նե­րու հա­սա­րա­կաց պայ­քա­րի հար­թա­կէն։ Հրէից վար­չա­կան խոր­հուր­դը վեր­ջերս միա­ձայ­նու­թեամբ ա­ռած է հա­մա­պա­տաս­խան ո­րո­շում մը։ Այս մա­սին Թուր­քիոյ հրեայ հա­մայն­քի նա­խա­գահ Իս­հակ Իպ­րա­հիմ­զա­տէհ տե­ղեակ պա­հած է Թո­րոս Ալ­ճա­նը։ Ըստ իր փո­խան­ցած տե­ղե­կու­թիւն­նե­րուն, հրեայ հա­մայն­քը պե­տու­թեան պի­տի դի­մէ՝ ընտ­րու­թեան ար­տօ­նու­թիւն ստա­նա­լու նպա­տա­կով, մէկ ան­գա­մուան հա­մար ըստ ջնջուած կա­նո­նադ­րու­թեան տրա­մադ­րու­թիւն­նե­րուն։ Պատ­ճա­ռա­բա­նու­թիւ­նը այն է, որ հրեայ հա­մայն­քը կը դի­մագ­րա­ւէ դժուա­րու­թիւն­ներ։ Գաղ­թի լուրջ ա­լի­քի մը հե­տե­ւան­քով հա­մայն­քի ան­դամ­նե­րուն թի­ւը ի­ջած է մին­չեւ տաս­ներ­կու հա­զա­րի մա­կար­դա­կին։ Հա­մայն­քին ան­դամ­նե­րը չեն փա­փա­քիր դառ­նալ վա­րիչ­ներ, նոյ­նիսկ ներ­կայ վա­րիչ­նե­րը կը հրա­ժա­րին հա­ւա­քա­բար։ Հրեայ հա­մայն­քը, նոյ­նիսկ, յոյ­նե­րուն նման, կը ծրագ­րէ մէ­կէ ա­ւե­լի հաս­տա­տու­թիւն­նե­րու հա­մար հա­սա­րա­կաց ղե­կա­վա­րու­թիւն­ներ ստեղ­ծել։

Մինչ Ալ­ճան ներ­կա­յա­ցուց հրեայ հա­մայն­քին այս հիմ­նա­ւո­րում­նե­րը, VADİP-ի ժո­ղո­վա­կան­նե­րուն մօտ ստեղ­ծուե­ցաւ այն տպա­ւո­րու­թիւ­նը, թէ հին կա­նո­նադ­րու­թեան հի­ման վրայ ընտ­րու­թիւն մը կազ­մա­կեր­պե­լու հա­մար հրեայ հա­մայն­քը ար­դէն ու­նե­ցած է կա­նաչ լոյս մը՝ պատ­կան մար­մին­նե­րէն։

Թո­րոս Ալ­ճան խօ­սե­ցաւ նաեւ Պատ­րիար­քա­րա­նի վե­րա­բե­րեալ հար­ցե­րուն շուրջ եւ այս ծի­րին մէջ քննա­դա­տեց ամ­րան ա­միս­նե­րուն թո­ղուած սեւ ծաղ­կեպ­սա­կը։ Մեր վար­ժա­րան­նե­րէն ո­մանց միաց­ման նիւ­թին շուրջ ալ խորհր­դա­ծե­լով՝ Ալ­ճան ընդգ­ծեց, որ խնդի­րը միայն ելմ­տա­կան չէ։ Ա­ռա­ջին հեր­թին հար­ցը կը վե­րա­բե­րի մեր վար­ժա­րան­նե­րու ար­դիւ­նա­ւէ­տու­թեան։ «Նոր վի­ճակ­նե­րու հա­մա­հունչ նոր լու­ծում­ներ պէտք է գտնենք», ը­սաւ ան։

ԹԵԿ­ՆԱ­ԾՈՒ­ՆԵՐ

Ե­րէ­կուան ժո­ղո­վին ըն­թաց­քին տե­ղե­կա­ցուե­ցաւ, որ Պատ­րիար­քա­րա­նը աշ­խա­տան­քի ձեռ­նար­կած է՝ խորհր­դակ­ցա­կան մար­մին մը ստեղ­ծե­լու հա­մար։ Մին­չեւ Հոկ­տեմ­բե­րի 10-ը VADİP պի­տի ներ­կա­յաց­նէ իր կող­մէ թեկ­նա­ծու­նե­ր։