ԿԱԹՈՒԱԾԱՀԱՐ ՎԻՃԱԿ

Պատ­րիար­քա­կան Ա­թո­ռին շուրջ ստեղ­ծուած ճգնա­ժա­մա­յին կա­ցու­թիւ­նը կը մնայ առ­կայ՝ ամ­բողջ պղտո­րու­թիւ­նով եւ ծնունդ տուած հար­ցա­կան­նե­րով հան­դերձ։ Տե­ղա­պա­հի ընտ­րու­թե­նէն շա­բաթ մը անց թրքա­հայ ազ­գա­յին-ե­կե­ղե­ցա­կան կեան­քէն հար­ցա­կան­նե­րը ոչ թէ կը պակ­սին, այլ ընդ­հա­կա­ռակն՝ կ՚ա­ւել­նան մտա­հո­գիչ ձե­ւով։ Ե­կե­ղե­ցա­կան հա­մա­գու­մա­րը ընտ­րած է տե­ղա­պահ մը, որ չէ կրցած կա­տա­րել իր եր­դու­մը՝ քա­նի որ գրե­թէ նոյ­նա­ժա­մա­նակ Պատ­րիար­քա­րան հա­սած է կու­սա­կա­լու­թե­նէն ու­ղար­կուած ծա­նօթ պաշ­տօ­նա­գի­րը։ Ընտ­րեալ-տե­ղա­պահ Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան առ­կայ բարդ ի­րա­վի­ճա­կին մէջ կը բա­ցա­կա­յի Իս­թան­պու­լէն, իր վե­րա­դար­ձի պա­րա­գա­յին յստակ թուա­կան մը յայ­տա­րա­րուած չէ, սա­կայն լսում­ներ կան, թէ կրնայ վե­րա­դառ­նալ շու­տով։ Պատ­րիար­քա­կան Ընդ­հա­նուր Փո­խա­նորդ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեան կը շա­րու­նա­կէ մնալ նոյն դիր­քին վրայ, սա­կայն այս պա­րա­գա­յին ալ կան ա­նո­րո­շու­թիւն­ներ եւ ա­պա­գա­յի վե­րա­բե­րեալ հար­ցա­կան­ներ։ Ընտ­րեալ-տե­ղա­պա­հին կող­մէ Քէօլ­նէն փո­խա­նոր­դու­թեան պաշ­տօ­նի կո­չուած է Կրօ­նա­կան Ժո­ղո­վի Ա­տե­նա­պետ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեան, ո­րուն կող­մէ առ­նուած քայ­լերն ալ վեր­ջին օ­րե­րուն լուծ­ման յոյս մը չեն ստեղ­ծած առ­կայ փա­կու­ղիի յաղ­թա­հար­ման տե­սան­կիւ­նէն։

Հա­մայն­քա­յին կեան­քը դար­ձած է կա­թուա­ծա­հար։ Աշ­խար­հա­կան վա­րիչ­ներն ալ, բնա­կա­նա­բար, շուա­րու­մի մէջ են։ Բո­լո­րը կը հե­տե­ւին ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րու ըն­թաց­քին ու կը ջա­նան են­թադ­րու­թիւն մը ը­նել դէպ­քե­րու շա­րու­նա­կու­թեան տե­սա­կէ­տէ։ Ա­ռայժմ դժուար թէ կա­րե­լի ըլ­լայ ազ­դան­շան մը ու­նե­նալ այս ուղ­ղու­թեամբ։ Պատ­րիար­քա­րա­նի կող­մէ ժա­մադ­րու­թեան հա­մար դի­մում ներ­կա­յա­ցուած է Իս­թան­պու­լի կու­սա­կա­լու­թեան եւ այդ դի­մու­մի ար­դիւնքն ալ տա­կա­ւին յայտ­նի չէ։ Հե­տե­ւա­բար, ներ­կայ շա­բաթն ալ կ՚եզ­րա­փա­կուի ա­ռանց ո­րե­ւէ շօ­շա­փե­լի ար­դիւն­քի կամ յոյ­սի նշոյ­լի՝ առ­կայ ճգնա­ժա­մի յաղ­թա­հար­ման տե­սա­կէ­տէ։

Կու­սա­կա­լու­թեան մօտ կա­տա­րուած ժա­մադ­րու­թեան դի­մու­մին մա­սին ե­րէկ շօ­շա­փե­ցինք Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեա­նի կար­ծի­քը։ Ան տե­ղե­կա­ցուց, թէ կու­սա­կա­լու­թե­նէն տա­կա­ւին ո­րե­ւէ պա­տաս­խան չէ հա­սած Պատ­րիար­քա­րան։ Իր խօս­քե­րով, յու­սա­լից սպա­սու­մը կը շա­րու­նա­կուի։ Ան հա­մո­զուած է, որ առ­կայ գոր­ծըն­թա­ցին մէջ պաշ­տօ­նա­կան մար­մին­նե­րու հետ ա­ռողջ մի­ջա­վայ­րի մը մէջ շփուե­լու հնա­րա­ւո­րու­թիւ­նը պի­տի ստեղ­ծուի։ «Մենք հա­կա­դիր կող­մեր չենք։ Պատ­րիար­քա­րա­նը Թուր­քիոյ կա­ռոյց­նե­րէն մին է եւ ա­ռար­կայ՝ մեր պե­տու­թեան վստա­հու­թեան», ը­սաւ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեան։

Նո­րին Սրբազ­նու­թեան կար­ծի­քը շօ­շա­փե­ցինք նաեւ այն մա­սին, որ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեան նա­խըն­թաց օր Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­միա­ծին ու­ղար­կած նա­մա­կով խնդրած էր Ա­մե­նայն Հա­յոց Տ.Տ. Գա­րե­գին Բ. Կա­թո­ղի­կո­սի օգ­նու­թիւ­նը եւ զին­քը հրա­ւի­րած՝ մի­ջամ­տու­թեան։ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեան այս հար­ցը մեկ­նա­բա­նեց ընդ­հան­րա­պէս վեր­ջին շա­բաթ­նե­րուն Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­միած­նի ա­ռանց­քին շուրջ ար­ձա­նագ­րուած զար­գա­ցում­նե­րուն լոյ­սին տակ։ «Մենք Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­միած­նի մէջ ար­դիւ­նա­ւէտ ժո­ղով­ներ ի­րա­կա­նա­ցու­ցինք։ Իս­թան­պու­լի մէջ իր աղմ­կա­րար հրա­ժա­րա­կա­նէն վերջ, մեր հո­գե­ւոր եղ­բայ­րը՝ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեան փա­փա­քե­ցաւ, որ Վե­հա­փառ Հայ­րա­պե­տը մի­ջամ­տէ այս հար­ցին։ Մեր յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը խա­փա­նուած էին։ Սուրբ Հոգ­ւոյ ա­ռաջ­նոր­դու­թեան անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը կը զգա­յինք՝ մեր մի­ջեւ ներ­դաշ­նա­կու­թեան եւ հա­մա­ձայ­նու­թեան վե­րա­հաս­տատ­ման հա­մար։ Վե­հա­փառ Հայ­րա­պե­տը, ա­ռա­ւե­լա­գոյն նա­խան­ձախնդրու­թիւ­նը ցու­ցա­բե­րե­լով մեր պատ­րիար­քու­թեան ինք­նա­վա­րու­թեան նկատ­մամբ՝ մեզ հրա­ւի­րեց ա­ղօթ­քի։ Բա­րո­յա­կան վե­րա­կանգ­նու­մի մը կա­րի­քը կը զգա­յինք՝ մեր եղ­բայ­րու­թիւ­նը վե­րա­հաս­տա­տե­լու հա­մար։ Այս նպա­տա­կով ա­ղօ­թե­ցինք եւ ո­րո­նում­նե­րու ձեռ­նար­կե­ցինք։ Այդ բո­լո­րը հո­վա­նա­ւո­րած ըլ­լա­լուն հա­մար խո­րա­պէս ե­րախ­տա­պարտ ենք Վե­հա­փառ Հայ­րա­պե­տին։ Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­միած­նի մէջ իր օրհ­նու­թեամբ մեր հա­սած հա­մա­ձայ­նու­թիւ­նը ծա­նօթ է բո­լո­րին։ Բայց եւ այն­պէս, Վե­հա­փառ Հայ­րա­պե­տէն հրա­ժեշտ առ­նե­լէ ան­մի­ջա­պէս վերջ, մեր սրբա­զան եղ­բայր­նե­րը հե­ռա­ցան այդ հա­մա­ձայ­նու­թեան ո­գիէն ու տար­րէն։ Այս բո­լո­րը ցա­ւով դի­տար­կե­ցինք, սա­կայն ո­րե­ւէ հա­կազ­դե­ցու­թիւն ցոյց չտուինք՝ որ­պէս­զի մեր տե­ղա­կան խնդիր­նե­րուն շուրջ վէ­ճե­րու ա­ռար­կայ չդարձ­նենք Վե­հա­փառ Հայ­րա­պե­տը», ը­սաւ ան։

Սոյն մօ­տեց­ման լոյ­սին տակ՝ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեան հա­ման­ման վե­րա­բեր­մունք ու­նի նաեւ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեա­նի կող­մէ Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­միա­ծին ու­ղար­կուած վեր­ջին նա­մա­կին ա­ռըն­չու­թեամբ։ Ան ը­սաւ. «Պատ­րիար­քա­կան Ա­թո­ռը մեզ­մէ ոե­ւէ մէ­կուն անձ­նա­կան ապ­րան­քը կամ ժա­ռան­գը չէ։ Հե­տե­ւա­բար, խնդիր­նե­րու քննար­կու­մը զերծ պէտք է պա­հենք այս մա­կե­րե­սայ­նու­թե­նէն։ Որ­պէս ընդ­հա­նուր փո­խա­նորդ՝ կը պաշ­տօ­նա­վա­րեմ 2010 թուա­կա­նին ձե­ւա­ւո­րուած նուրբ հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թիւն­նե­րու հի­ման վրայ։ Սա բա­զում չա­փում­նե­րով հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թիւն մըն է։ Ան­ցու­մա­յին շրջա­նի մէջ ձե­ւա­ւո­րուած են այդ հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թիւն­նե­րը եւ մին­չեւ ա­նոնց նուա­զա­գոյն պայ­ման­նե­րով վե­րա­ձե­ւա­ւո­րու­մը, ըստ ե­րե­ւոյ­թին, գործ­նա­կա­նօ­րէն դժուար թէ փո­խուի առ­կայ կա­ցու­թիւ­նը։ Այս­տեղ իմ կող­մէս ո­րե­ւէ յա­մա­ռու­թիւն կամ դի­մադ­րու­թիւն գո­յու­թիւն չու­նի։ Երբ որ պայ­ման­նե­րը հա­սուն­նան, գոր­ծըն­թա­ցը ինք­նա­բե­րա­բար թափ պի­տի ստա­նայ։ Բո­լո­րին ծա­նօթ է, որ ընտ­րեալ-տե­ղա­պա­հը չէ կրցած կա­տա­րել իր ուխ­տը։ Վե­հա­փառ Հայ­րա­պե­տը տե­ղեակ է բո­լոր ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րուն ու գի­տենք, թէ կ՚ա­ղօ­թէ մեր դժուա­րու­թիւն­նե­րու յաղ­թա­հար­ման հա­մար։ Երբ գոր­ծըն­թա­ցին մէջ ընդ­հա­նուր յստա­կու­թիւն մը ըլ­լայ, ա­պա Գում­գա­բուի մեր Պատ­րիար­քա­րա­նը պաշ­տօ­նա­պէս անհ­րա­ժեշտ ձե­ւով պի­տի ի­րա­զե­կէ Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­միա­ծի­նը։ Անձ­նա­կան մի­ջոց­նե­րով փո­խան­ցուած ան­պաշ­տօն տե­ղե­կու­թիւն­նե­րէն եւ մամ­լոյ հրա­պա­րա­կում­նե­րէն ան­դին, ա­ռանց շօ­շա­փե­լի ար­դիւնք մը ու­նե­նա­լու՝ ո­րե­ւէ ի­մաստ չի ներ­կա­յաց­ներ պաշ­տօ­նա­կան ի­րա­զե­կում կա­տա­րել։ Մեր Պատ­րիար­քու­թիւ­նը Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­միած­նի հետ աշ­խա­տան­քա­յին խոր նա­խըն­թաց­ներ ու­նի եւ այդ նա­խըն­թաց­նե­րը նման նիւ­թե­րու շուրջ ո­րե­ւէ տա­տամ­սու­մի տեղ չեն թո­ղուր»։

Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեան ա­ւել­ցուց նաեւ, որ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեա­նի կող­մէ Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­միա­ծին ու­ղար­կուած նա­մա­կը Պատ­րիար­քա­րա­նի ար­խի­ւին մէջ գո­յու­թիւն չու­նի, չէ հա­մա­րա­կա­լուած, իբր այդ պաշ­տօ­նա­կան բնոյթ չի կրեր։

Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեան մեկ­նա­բա­նեց նաեւ Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեա­նին կող­մէ ի­րեն գրուած վեր­ջին նա­մա­կը։ Իր խօս­քե­րով, ընտ­րեալ-տե­ղա­պա­հը փոր­ձա­ռու հո­գե­ւո­րա­կան մըն է։ «Իս­թան­պու­լի մեր Պատ­րիար­քա­րա­նին վե­րա­բե­րեալ Քէօլ­նէն ամ­բո­խա­վար քայ­լեր առ­նե­լը ո­րե­ւէ նպաստ չի բե­րեր առ­կայ փա­կու­ղիի յաղ­թա­հար­ման։ Ան լիու­լի կրնայ գնա­հա­տել այս հան­գա­ման­քը։ Հա­մո­զուած եմ, որ մեր խնդիր­նե­րը պի­տի լու­ծենք ոչ թէ ի­րա­րու նկատ­մամբ ուժ ցոյց տա­լով, իշ­խա­նու­թիւն ա­պա­ցու­ցե­լով, այլ զո­հո­ղու­թեան ո­գիով», նշեց ան։