ԱՆԹԻԼԻԱՍԻ ՄԷՋ ԴԱՍԱԽՕՍՈՒԹԻՒՆ

Պատ­մա­բան Տքթ. Թա­նէր Աք­չամ ե­րէկ ե­րե­կո­յեան դա­սա­խօ­սու­թիւ­նով մը հան­դէս ե­կած է Ան­թի­լիա­սի մէջ։ Մե­ծի Տանն Կի­լի­կիոյ Կա­թո­ղի­կո­սու­թեան աղ­բիւր­նե­րու հա­ղոր­դում­նե­րով, Կա­թո­ղի­կո­սա­րա­նի «Կի­լի­կիա» թան­գա­րա­նի սրա­հին մէջ տե­ղի ու­նե­ցաւ ձեռ­նար­կը՝ նա­խա­գա­հու­թեամբ Տ.Տ. Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կո­սին։ Թա­նէր Աք­չամ անդ­րա­դար­ձաւ Ե­ղեռ­նի ու­սում­նա­սի­րու­թեան պար­զած ներ­կայ ի­րա­վի­ճա­կին եւ դի­մագ­րա­ւած մար­տահ­րա­ւէր­նե­րուն։

Կա­թո­ղի­կո­սու­թեան տե­ղե­կա­տուա­կան բա­ժան­մուն­քը, որ կազ­մա­կեր­պած էր դա­սա­խօ­սու­թիւ­նը, հրա­ւի­րած էր Միացեալ Նա­հանգ­նե­րու «Քլարք» հա­մալ­սա­րա­նէն Փրոֆ. Տքթ. Թա­նէր Աք­չա­մը, ներ­կա­յաց­նե­լու համար օ­րուան նիւ­թը: Հան­դի­սու­թեան նա­խա­գա­հեց Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կոս: Ներ­կայ էին միա­բան հայ­րեր, մտա­ւո­րա­կան­ներ, ու­սու­ցիչ­ներ, ու­սա­նող­ներ եւ պատ­մու­թեամբ ու հայկական հարցի ու­սում­նա­սի­րու­թեամբ հե­տաքրք­րուող­ներ: Փաց­ման խօս­քը կա­տա­րեց Տ. Սի­փան Ծ. Վրդ. Քէ­չէ­ճեան, որ ներ­կա­յա­ցուց Աք­չա­մը իբր մարդ­կա­յին ի­րա­ւանց գոր­ծիչ, ազ­դու հե­ղի­նակ եւ պատ­մա­բան: Ա­պա խօ­սե­ցաւ ա­նոր կեն­սագ­րա­կա­նին եւ մտա­ւո­րա­կան վաս­տա­կին մա­սին ու բեմ հրա­ւի­րեց հիւր դա­սա­խօ­սը:

Աք­չամ իր դա­սա­խօ­սու­թիւ­նը կեդ­րո­նա­ցուց «Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան ու­սում­նա­սի­րու­թեան» վրայ: Ան անդ­րա­դար­ձաւ ա­նոր պատ­մա­կա­նին՝ խօ­սե­լով հայ, թուրք եւ օ­տար կա­րե­ւոր մտա­ւո­րա­կան­նե­րու մա­սին, ո­րոնք ի­րենց ներդ­րու­մը ու­նե­ցած են Եղեռնի դրդա­պատ­ճառ­նե­րուն, ժա­մա­նա­կա­հա­տուա­ծի, եւ տար­բեր ե­րես­նե­րու ու­սում­նա­սի­րու­թեան մէջ: Աք­չամ լու­սար­ձա­կի տակ ա­ռաւ մտա­ւո­րա­կան­նե­րուն զա­նա­զան մօ­տե­ցում­նե­րը եւ հայկական հարցին կա­պուած դէպ­քե­րուն այ­լա­զան վեր­լու­ծում­նե­րը: Դա­սա­խօ­սու­թեան ա­մենէն շա­հե­կան բա­ժի­նը, ա­նոր կա­տա­րած մէջ­բե­րում­ներն էին առ­նուած օս­մա­նեան ար­խիւ­նե­րէն, ո­րոնց հի­ման վրայ ան հաս­տա­տեց իր կար­ծի­քը, թէ Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը կան­խամ­տա­ծուած եւ լա­ւա­պէս կազ­մա­կեր­պուած էր, որ գոր­ծադ­րուե­ցաւ օ­րուան օսմանեան իշ­խա­նու­թիւն­նե­րուն կող­մէ Հա­մաշ­խար­հա­յին Ա. պա­տե­րազ­մի ըն­թաց­քին ստեղ­ծուած ա­ռա­ջին իսկ յար­մար ա­ռի­թին: Դա­սա­խօ­սու­թեան ա­ւար­տին, Աք­չամ մտա­հո­գու­թիւն յայտ­նեց տա­կաւ առ տա­կաւ նուա­զող համապատասխան մաս­նա­գէտ­նե­րու թի­ւին մա­սին եւ հրա­ւի­րեց ե­րի­տա­սարդ ու­սա­նող­նե­րը, որ­պէս­զի նուի­րուին պատ­մու­թեան ու յատ­կա­պէս այս նիւթին ու­սում­նա­սի­րու­թեան: Ա­պա, ա­ռիթ տրուե­ցաւ ներ­կա­նե­րուն, որ ի­րենց հար­ցում­նե­րով յա­ւե­լեալ լու­սա­բա­նու­թիւն­ներ ստա­նան:

Հան­դի­սու­թեան ա­ւար­տին բեմ հրա­ւի­րուե­ցաւ Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կո­ս, որ­պէս­զի եզ­րա­փա­կէ ե­րե­կոն: Նո­րին Սրբու­թիւ­նը գնա­հա­տեց Աք­չա­մի լրջու­թիւ­նը այս ու­սում­նա­սի­րու­թիւններուն մէջ, զինք ո­րա­կե­լով իբր ա­նա­չառ պատ­մա­բան: Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կո­ս, անդ­րա­դար­ձաւ Աք­չա­մի կա­տա­րած ներդրու­մին, Մե­ծի Տանն Կիլ­ի­կիոյ Կա­թո­ղի­կո­սու­թեան բա­ցած Սի­սի երբեմնի կա­թո­ղի­կո­սա­րա­նի վե­րա­դար­ձը պա­հան­ջող դա­տին մէջ: Ան նաեւ ներ­կա­յա­ցուց Կա­թո­ղի­կո­սա­րա­նի դա­տա­կան յանձ­նա­խում­բի ան­դամ փաս­տա­բան Ճէմ Սոֆուօղ­լուն, որ յա­նուն Մե­ծի Տանն Կի­լի­կիոյ Կա­թո­ղի­կո­սու­թեան, 27 Ապ­րիլ 2015-ին, դա­տա­կան թղթած­րա­րը ներ­կա­յա­ցու­ցած էր Թուր­քիոյ Սահ­մա­նադ­րա­կան ա­տեա­­նին: Վեր­ջա­պէս, Նո­րին Սրբու­թիւ­նը բաժ­նե­լով Աք­չա­մի մտա­հո­գու­թիւ­նը կոչ ուղ­ղեց հայ ե­րի­տա­սարդ ու­սա­նող­նե­րուն նուի­րուե­լու այս ճիւ­ղին, եւ իր պատ­րաս­տա­կա­մու­թիւ­նը յայտ­նեց գործ­նա­պէս օ­ժան­դա­կե­լու բո­լոր այն ե­րի­տա­սարդ­նե­րուն, ո­րոնք կ՚ու­զեն մաս­նա­գի­տա­նալ սոյն ու­սում­նա­սի­րու­թեան առըն­չուող մար­զե­րէն ներս: