2 ԱՍՏԻՃԱՆԻ ՀԱՇՈՒԱՐԿ

ՄԱԿ-ի Կլի­մա­յի փո­փո­խու­թիւն­նե­րու վե­րա­բե­րեալ «COP 21» խորհր­դա­ժո­ղո­վը ե­րէկ Փա­րի­զի մէջ տե­ղի ու­նե­ցաւ աշ­խար­հի հա­րիւր­յի­սուն եր­կիր­նե­րու ղե­կա­վար­նե­րուն մաս­նակ­ցու­թեամբ։ Ֆրան­սա­կան մայ­րա­քա­ղա­քին մեր­ձա­կայ Պուր­ժէի մէջ այս առ­թիւ հա­մախմ­բուե­ցան ՄԱԿ-ի «Կլի­մա­յի փո­փո­խու­թեան մա­սին» շրջա­նա­կա­յին պայ­մա­նագ­րին կողմ հան­դի­սա­ցած պե­տու­թիւն­նե­րու ղե­կա­վար­նե­րը։ Իր նման­նե­րու շար­քին 21-րդ հա­մա­ժո­ղովն էր այս մէ­կը, ո­րու նա­խա­գա­հու­թիւ­նը ստանձ­նած էր Ֆրան­սա։ Բա­ռին բուն ի­մաս­տով երկ­րա­գուն­դի ա­պա­գա­յին վե­րա­բե­րեալ քննար­կում­ներ ծա­ւալ­ւե­ցան այս գա­գա­թա­ժո­ղո­վին ժա­մա­նակ, հա­զա­րա­ւոր պա­տուի­րակ­նե­րու մաս­նակ­ցու­թեամբ։ Ֆրան­սա­յի Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Ֆրան­սուա Օ­լան­տի տան­տի­րու­թեամբ ծա­ւա­լուած քննար­կում­նե­րուն ըն­թաց­քին օ­րա­կագ­րի վրայ ե­կան նաեւ կլի­մա­յի փո­փո­խու­թիւն­նե­րը վե­րահս­կե­լի հու­նի մը մէջ պա­հե­լու ուղ­ղեալ քայ­լե­րուն ա­ռըն­չուած քա­ղա­քա­կան յանձ­նա­ռու­թիւն­նե­րը։ Մաս­նա­գի­տա­կան վիթ­խա­րի աշ­խա­տան­քի մը խո­րա­պատ­կե­րին վրայ տե­ղի ու­նե­ցաւ «COP 21»ը, ո­րու հիմ­նա­կան նպա­տակն է տե­սա­նե­լի ա­պա­գա­յին 2 աս­տի­ճա­նի սահ­մա­նին պա­հել երկ­րա­գուն­դի տա­քա­ցու­մը։ Այս նպա­տա­կին հաս­նե­լու հա­մար մին­չեւ 2030 թուա­կա­նը անհրա­ժեշտ է  տա­րե­կան 100 մի­լիառ տո­լա­րի մա­կար­դա­կով ներդ­րում մը ը­նել՝ ու­ժա­նիւ­թի ար­դիւ­նա­ւէ­տու­թիւ­նը բարձ­րաց­նե­լու եւ քար­պո­նի ցած մա­կար­դա­կով ե­լեկտ­րա­կան ու­ժա­նիւթ ար­տադ­րե­լու հա­մար։

Ե­րէ­կուան գա­գա­թա­ժո­ղո­վին ըն­թաց­քին ե­լոյթ­ներ ու­նե­ցան ՄԱԿ-ի ընդ­հա­նուր քար­տու­ղար Պան Քի Մուն, Ֆրան­սուա Օ­լանտ, Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու Նա­խա­գահ Պա­րաք Օ­պա­մա, Ռու­սաս­տա­նի Նա­խա­գահ Վլա­տի­միր Փու­թին, Գեր­մա­նիոյ Վար­չա­պետ Ան­կե­լա Մեր­քէլ եւ այլ բազ­մա­թիւ ազ­դու ղե­կա­վար­ներ՝ աշ­խար­հի բո­լոր ցա­մա­քա­մա­սե­րէն։

«COP 21»ի մաս­նա­կից­նե­րու շար­քին էին Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Րէ­ճէպ Թայ­յիպ Էր­տո­ղան եւ Հա­յաս­տա­նի Նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեան։ Պաշ­տօ­նա­կան աղ­բիւր­նե­րու հա­ղոր­դում­նե­րով, Սերժ Սարգ­սեան հա­ւա­քի ըն­թաց­քին նշեց, որ կլի­մա­յի փո­փո­խու­թիւ­նը հա­մաշ­խար­հա­յին մար­տահ­րա­ւէր մըն է ու հա­ւա­սա­րա­պէս կը սպառ­նայ բո­լոր պե­տու­թիւն­նե­րուն՝ ան­կախ ա­նոնց չա­փէն ու զար­գաց­ման աս­տի­ճա­նէն։ Ան յի­շե­ցուց, որ Հա­յաս­տա­նի մաս­նա­բա­ժի­նը հա­մա­մո­լո­րա­կա­յին քար­պո­նի ար­տա­նե­տում­նե­րուն մէջ մեծ չէ, չի գե­րա­զան­ցեր եր­կու հա­րիւ­րոր­դա­կան տո­կո­սա­յին միա­ւո­րը, այ­դու­հան­դերձ Հա­յաս­տան կը կա­րե­ւո­րէ այս հար­ցին մէջ բո­լոր եր­կիր­նե­րուն ջան­քե­րը հա­մա­տե­ղե­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը ու որ­պէս զար­գա­ցող եր­կիր՝ յանձ­նա­ռու­թիւն ստանձ­նած է իր ներդ­րու­մը ու­նե­նա­լու հա­մար հա­մա­մո­լո­րա­կա­յին ջան­քե­րուն մէջ։ Սերժ Սարգ­սեան յի­շե­ցուց, որ Հա­յաս­տա­նի ազ­գա­յին դիր­քո­րո­շու­մը ար­տա­յայ­տուած է երկ­րի կա­ռա­վա­րու­թեան կող­մէ հաս­տա­տուած գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու փաս­տա­թուղ­թին մէջ, ո­րու հիմ­քին կը գտնուին հե­տե­ւեալ սկզբունք­նե­րը.

Ա­ռա­ջին՝ ջեր­մո­ցա­յին կա­զե­րու կլո­պալ ար­տա­նե­տում­նե­րը պէտք է այն­պի­սի մա­կար­դա­կի վրայ սահ­մա­նա­փա­կել, որ մթնո­լոր­տի կլո­պալ ջեր­մաս­տի­ճա­նի բարձ­րա­ցու­մը չգե­րա­զան­ցէ 2 աս­տի­ճա­նը։

Երկ­րորդ՝ պէտք է որ­դեգ­րել ընդ­հա­նուր, սա­կայն տար­բե­րա­կուած մօ­տե­ցում՝ հա­շուի առ­նե­լով կլի­մա­յի փո­փո­խու­թեան մէջ եր­կիր­նե­րու ներ­կայ ու պատ­մա­կա­նօ­րէն տար­բեր պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւ­նը։

Եր­րորդ՝ ջեր­մո­ցա­յին կա­զե­րու ար­տա­նե­տում­նե­րու սահ­մա­նա­փակ­ման բե­ռի բաշ­խու­մը պէտք է ի­րա­կա­նաց­նել՝ հա­շուի առ­նե­լով կլի­մա­յա­կան մի­ջոց­նե­րէն օգ­տուե­լու ներ­կայ ու ա­պա­գայ սե­րունդ­նե­րու ի­րա­ւունք­նե­րը։

Չոր­րորդ՝ այն­պէս մը ը­նել, որ գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րը տե­ղի չտան ըն­կե­րատն­տե­սա­կան յե­տըն­թա­ցի զար­գա­ցող եր­կիր­նե­րուն մօտ։

Իր կար­գին, Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Էր­տո­ղանն ալ նշեց, թէ Թուր­քիա այս հար­ցին շուրջ ու­նի ճա­նա­պար­հա­յին քար­տէս մը։ Թրքա­կան կող­մի ջան­քե­րը պի­տի ա­ւել­նան՝ մի­ջազ­գա­յին ա­ջակ­ցու­թեան հետ ու­ղիղ հա­մե­մա­տու­թեան մէջ։ Ան հա­մո­զուած է, որ Փա­րի­զի հա­մա­ձայ­նու­թիւ­նը պէտք է ըլ­լայ ի­րա­տես ու ճկուն։ «COP 21»ի ըն­թաց­քին Օ­լանտ նշեց, որ ո­րե­ւէ եր­կիր պէտք չէ խու­սա­փի պա­տաս­խա­նա­տուու­թե­նէ, իսկ Պա­րաք Օ­պա­մա ընդգ­ծեց, թէ ներ­կայ սե­րուն­դը թափ տուած է կլի­մա­յի փո­փո­խու­թեան։