ՊԱ՛ՀՆ Է ՎԵ­ՐԱԾ­ՆՈՒՆ­ԴԻ Ա­ՐԵ­ՒԱ­ԾԱ­ԳԸ ՈՂ­ՋՈՒ­ՆԵ­ԼՈՒ

Վեր­ջին շա­բաթ­նե­րու ըն­թաց­քին, Մայ­րի­նե­րու եր­կի­րի ե­րի­տա­սար­դու­թիւ­նը ա­ռա­ջին ան­գամ ըլ­լա­լով ոչ թէ հրա­ցան­նե­րու հա­մա­զար­կով, այ­լեւ իր նո­րա­հաս սե­րուն­դին հո­գե­կան ու­ժե­րու ան­սանձ խո­յան­քով ոտ­քի էր ե­լած,  Պէյ­րու­թի Նա­հա­տա­կաց հրա­պա­րա­կին վրայ, լի­բա­նա­նեան քա­ղա­քա­կան հին ու կարծ­րա­ցած մտայ­նու­թիւն­նե­րը կոր­ծա­նե­լու եւ ա­նոր փլա­տակ­նե­րուն  վրայ  նո­րը, մարդ­կա­յինն ու ար­դա­րը կա­ռու­ցե­լու: Բո­վան­դակ Լի­բա­նա­նը՝ հիւ­սի­սէն մին­չեւ հա­րաւ, կ­­՚ապ­րէր յե­ղա­փո­խու­թեան ա­զա­տա­րար շուն­չով: 

Եր­կար ժա­մա­նա­կէ ի վեր սպա­սուած լի­բա­նա­նեան ե­րի­տա­սար­դա­կան յե­ղա­փո­խու­թեան վիթ­խա­րի տա­րերքն ու վե­հու­թիւ­նը այ­սօր կա­մայ թէ ա­կա­մայ ար­ձա­նագ­րուե­ցաւ լի­բա­նա­նեան պատ­մու­թեան է­ջե­րուն մէջ: Եւ այս ի­րա­պաշտ պատ­մու­թիւ­նը ա­կա­մայ նշա­նա­ւո­րեց լի­բա­նա­նեան ար­դի պատ­մու­թեան գա­ղա­փա­րա­կան շրջա­դար­ձը: Ե­թէ հա­մաշ­խար­հա­յին պատ­մու­թեան մէջ յե­ղա­փո­խու­թիւ­նը կը ներ­կա­յա­ցուէր դի­ցա­բա­նա­կան կեր­պար­նե­րու խորհր­դա­պաշ­տա­կան պատ­կեր­նե­րով, ա­պա Պէյ­րութ մայ­րա­քա­ղա­քի կեդ­րո­նա­կան հրա­պա­րա­կին վրայ, «Ան­յայտ զի­նուո­րի» յու­շար­ձա­նը շրջա­պա­տած էին ի­րա­կան մար­դիկ,  ո­րոնք ոչ միայն լու­սա­ւո­րուած էին իս­կա­կան յե­ղա­փո­խու­թեան գա­ղա­փար­նե­րով, այլ ամ­բողջ էու­թեամբ  կը գի­տակ­ցէին ի­րենց մղած պայ­քա­րին ու  յե­տապնդած ազ­գա­յին նպա­տակ­նե­րու պատ­մա­կան բո­վան­դա­կու­թեան: Ա­նոնք ա­մե­նայն գի­տակ­ցու­թեամբ ու ա­ռանց վա­րա­նե­լու ե­կած էին միա­նա­լու ի­րենց  «խե­լա­գա­րած ամ­փո­խ­»ին,  լի­բա­նա­նեան ար­ժա­նա­պա­տիւ պոռթ­կու­մին:

Սոյն յօ­դուա­ծին նպա­տա­կը բա­ցար­ձա­կա­պէս գոր­ծադ­րուած ցոյ­ցե­րու պոռթ­կու­մին չա­փա­նիշ­ներ գտնե­լը չէ, հա­ւա­տա­լով որ դեռ կա­նուխ է առ­նուած սկզբնա­կան քայ­լե­րուն ար­ժե­ւո­րում­ներ կա­տա­րե­լը: Սա­կայն իմ տե­սան­կիւ­նէս դի­տուած մե­ծա­պէս գնա­հա­տե­ցի ե­րի­տա­սարդ ու գի­տա­կից սե­րուն­դին յանդգնու­թիւ­նը, որ նա­խա­կա­րա­պե­տը հան­դի­սա­ցաւ լի­բա­նա­նեան հո­գե­մաշ տագ­նա­պին ա­նուն մը տա­լու ու խի­զա­խօ­րէն հրա­պա­րակ իջ­նե­լու: Այս­պէ­սով ա­նոնք ան­գամ մը եւս հաս­տա­տե­ցին հա­մո­զում­ներս, թէ ցե­ղի մը վե­րա­նո­րո­գիչ ու­ժե­րը ե­րի­տա­սարդ ու դաս­տիա­րա­կուած կո­րով­նե­րէն կը բխին եւ մենք՝ թէ՛ որ­պէս լի­բա­նան­ցի եւ թէ որ­պէս հայ մեր ազ­գա­յին գո­յու­թիւ­նը բա­րո­յա­պէս յե­ղաշր­ջե­լու, վե­րա­շի­նե­լու եւ քա­ղա­քա­կան փո­թո­րիկ­նե­րուն դէմ ան­սա­սան կե­նա­լու հա­մար անհ­րա­ժեշ­տօ­րէն պէտք ու­նինք ա­նոնց:

Հե­տաքրք­րա­կան էր ու հա­ճե­լի ցու­ցա­րար ամ­բո­խին մէջ տես­նել հայ ե­րի­տա­սար­դու­թիւն մը, որ ինք­նա­կամ, ա­ռանց գու­նա­ւոր ու թուայ­նա­ցած ե­րե­ւոյթ­ներ տա­լու ի­րենց պատ­կա­նե­լիու­թեան, Նա­հա­տա­կաց հրա­պա­րակ ի­ջած էին ի­րենց քա­ղա­քա­կիրթ քա­ղա­քա­ցիա­կան պար­տա­կա­նու­թեան յա­գուրդ տա­լու: «Հայ ե­րի­տա­սար­դու­թեան մէջ ազ­գա­յին գի­տակ­ցու­թեան զգա­ցու­մը վառ պա­հել ու հան­րա­յին ծա­ռա­յու­թեան ո­գին մշա­կե­լ»: Ա­հա՛, նպա­տակ մը, ո­րով պէտք է հիմ­նա­ւո­րուի դաս­տիա­րա­կու­թիւ­նը մեր նո­րա­հաս սե­րուն­դին: Որ­քա՜ն բախ­տա­ւոր կը զգամ ինք­զինքս, որ պա­տեհ ա­ռիթ­ներ ներ­կա­յա­ցան ին­ծի դա­սա­ւան­դե­լու օ­տար շրջա­պատ­նե­րու մէջ եւս, ուր պար­տա­ւո­րու­թիւ­նը ոււ­նե­ցայ ծա­նօ­թա­նա­լու եւ գոր­ծադ­րե­լու լի­բա­նա­նեա­նէն տար­բեր կրթա­կան հա­մա­կարգ, ուր շեշ­տա­կիօ­րէն կ՚ընդգ­ծուէր հա­մաշ­խար­հա­յի­նը, հա­մա­մարդ­կա­յի­նը, հա­մա­կեր­պու­թիւ­նը, եւ վեր­ջա­պէս մարդ­կա­յին հա­մես­տու­թիւ­նը, ա­ռանց ա­նոնց անհ­նա­րին պի­տի ըլ­լայ կազ­մա­կեր­պուիլ որ­պէս գի­տա­կից ազգ, որ օգ­տա­կա­րա­պէս կա­րե­նայ ծա­ռա­յել հայ­րե­նի­քին ու ազ­գա­յին նպա­տակ­նե­րուն:

Այ­սօր, ա­ռա­ւել քան այլ ժա­մա­նակ­ներ, հայ ազ­գը պէտք ու­նի մտքի եւ սրտի տէր դաս­տիա­րակ­նե­րու, եւ իր քա­ղա­քա­կան մութ կեան­քին հա­մար հե­ռա­տես ա­ռաջ­նորդ­նե­րու:

Ի՞նչ է պատ­ճա­ռը, որ հայ ի­րա­կա­նու­թե­նէն ներս, հա­զուա­գիւտ կը թուի ըլ­լալ ազ­գա­յին հա­ւա­քա­կան կամ­քի մը ար­տա­յայ­տու­թիւ­նը գէթ այն խնդիր­նե­րուն շուրջ, ո­րոնք մեր գո­յու­թեան հետ սեր­տօ­րէն կապ ու­նին: Դեռ ա­միս­ներ ա­ռաջ վիթ­խա­րի աշ­խա­տանք­ներ կը տա­րուէին մեր մե­ծա­գոյն ող­բեր­գու­թեան՝ Ե­ղեռ­նի 100-ա­մեա­կի ո­գե­կո­չում­նե­րուն կա­պակ­ցու­թեամբ. Մի­թէ՞ պա­հը չէր նաեւ ազ­գո­վին դա­տա­պար­տա­կան մեր ա­ղեր­սա­գի­րը յղե­լու առ որ անկ է, վեր­ջին օ­րե­րուն թրքա­կան ծո­վափ­նե­րուն յայտ­նա­բե­րուող սու­րիա­ցի թէ ի­րաք­ցի փոք­րիկ հրեշ­տակ­նե­րուն ու ա­նոնց ծնող­նե­րուն կա­պակ­ցու­թեամբ: Հա­պա ե­թէ ա­նոնց մէջ հա­յեր ալ ըլ­լա­յի՞ն, այն ժա­մա­նակ միայն ներ­քին մղում պի­տի յա­ռա­ջա­նար  մեր մօտ: Չէ՞ որ այդ ա­փե­րուն վրա­յէն դար մը ա­ռաջ իր մա­հուան վեր­ջին քայ­լե­րուն հետ­քե­րը ձգած են նաեւ մե՛ր ազ­գի զա­ւակ­նե­րը, այդ ջու­րե­րուն մէջ խեղ­դա­մահ ե­ղած են նաեւ մե՛ր ա­րե­նա­կից­նե­րը, նո՛յն նպատկ­նե­րով ճամ­բայ ե­լած դէ­պի լու­սա­ւոր ու յու­սա­տու եր­կիր­ներ: Շա­տեր դա­տա­պար­տե­լի գտան Միա­ցեալ Ազ­գե­րու Կազ­մա­կեր­պու­թիւնն ու Եւ­րո­պան ներ­կա­յաց­նող եր­կիր­նե­րը, նոյ­նիսկ Գա­նա­տան..., սա­կայն ին­չո՞ւ չամ­բաս­տա­նել Ա­րա­բա­կան Լի­կան, որ իր աչ­քե­րուն առ­ջեւ օրն ի բուն, իր իսկ զո­հա­սե­ղա­նին վրայ կը դրուին իր ազ­գի զա­ւակ­նե­րը:

 - Ի՞նչ է պատ­ճա­ռը, որ մեր հա­սա­րա­կա­կան գոր­ծիչ­նե­րը, հռե­տոր­ներն ու «մտա­ւո­րա­կան­նե­ր­»ը, ո­րոնք ա­մէ՛ն բան են, ա­մէ՛ն բան ը­նե­լու ախ­տա­ւոր յա­ւակ­նո­տու­թեամ­բը հի­ւան­դա­ցած: Ախտ՝ որ նկա­տե­լի է ա­մէ­նու­րեք եւ ի սփիւռս աշ­խար­հի...: Սա­կայն երբ հա­մա­մարդ­կա­յին ող­բեր­գու­թեան ե­րե­ւոյթ մը պար­զուի հա­մայն մարդ­կու­թեան ա­ռաջ, երբ մի­ջազ­գա­յին մա­մուլն իսկ կ­­՚ո­ղո­ղուի ա­ղի­տա­լի լրա­տուու­թեամբ.... ա­նոնք կը շա­րու­նա­կեն մնալ դի­տոր­դի, ունկն­դ­­րի եւ ան­տար­բե­րու­թեան խոր­քը նիր­հո­ղի դիր­քին մէջ: 

- Ի՞նչ է պատ­ճա­ռը, մա­նա­ւանդ որ մեր միտ­քե­րը չու­նին կո­րո­վի ու­ղիղ չա­փա­նիշ մը դա­տե­լու եւ զա­նա­զա­նե­լու մար­դու մը ան­ձը, նկա­րա­գի­րը եւ ար­ժա­նի­քը, ու­րի­շի մը ախ­տա­ւոր ան­ձէն, ա­րա­տուած նկա­րա­գ­­րէն ու ար­հա­մար­հե­լի ա­նար­ժէ­քու­թե­նէն: Մի­թէ՞ այս է պատ­ճա­ռը յա­ճախ, որ ա­կա­նա­տե­սը կ­­՚ըլ­լանք այն­պի­սի մի­ջա­կու­թիւն­նե­րու, ո­րոնք ի­րենց ազ­գի պատ­մու­թեա­ն ան­գի­տակ, հայ­րե­նի ի­րա­կա­նու­թե­նէն մղոն­նե­րով հե­ռու, կը ճգնին ցե­խար­ձա­կում­ներ կա­տա­րել հայ­րե­նա­կան հաս­տա­տու­թիւն­նե­րու նկատ­մամբ: Լաւն ու բա­րին կը մնայ լու­սանց­քա­յին, իսկ ա­ժան ամ­բո­խա­վա­րու­թիւ­նը ա­ռաջ կը քշուի դէ­պի տգի­տու­թեան խոր­քը:

Մեր հա­մո­զու­մով, ցե­ղա­յին այս անն­կա­րա­գիր, յա­րա­փո­փոխ ու ան­կա­յուն տա­տա­նում­նե­րը ար­դիւնքն են ազ­գին ող­նա­յա­րին ու սկզբուն­քա­յին կե­ցուածք­նե­րուն խախ­տած ըլ­լա­լուն:

Չա­րիքն ու մար­տահ­րա­ւէր­նե­րը ի­րենց ներ­քին բնոյ­թին մէջ ըմբռ­նե­լով եւ ա­նոր դժբախտ ծնուն­դին շար­ժա­ռիթ­նե­րը ան­վա­խօ­րէն վեր­լու­ծե­լով է, որ դար­մա­նին մա­սին կա­րե­լի է մտա­ծել: եր­բեմն ան­կա­րե­լի կը թուի թե­րեւս մար­դու մէջ ջախ­ջա­խուած ող­նա­յա­րը շտկել, բայց կա­րե­լի է ազ­գի մը բա­րո­յա­կան ու ֆի­զի­քա­կան ող­նա­յար­նե­րը գի­տա­կա­նօ­րէն վե­րա­նո­րո­գել:

Հա­մո­զու­մի ու ա­րիու­թեան տէր մարդ մը սպառ­նա­լիք­նե­րու առ­ջեւ տե­ղի չի տար։ Իսկ իր մարդ­կա­յին ի­րա­ւունք­նե­րուն ար­դա­րա­ցիու­թեան հա­մար գի­տակ­ցու­թիւն ու­նե­ցող ազգ մը՝ բռնու­թեան առ­ջեւ չ՚ընկ­ճուիր: Ազ­գա­յին ու հա­մա­մարդ­կա­յին ճգնա­ժա­մե­րը կը շա­րու­նա­կեն մնալ որ­պէս եր­կունք­ներ, ո­րոնք պի­տի շա­րու­նա­կեն նաեւ կազ­մել մեր ազ­գի բա­րո­յա­կան նկա­րա­գի­րը՝ ու­րիշ խօս­քով՝ ող­նա­յա­րը ի յայտ կը բե­րեն:

Կ­­՚ը­սեն, թէ մարդ որ­քան ա­տեն որ կը շնչէ, կը յու­սայ....: Ի՞նչ նշա­նա­կու­թիւն կրնայ ու­նե­նալ այդ յոյ­սը՝ ա­ռանց գոր­ծի: Շա­տեր պի­տի ը­սեն, թէ ազ­գո­վին ապ­րեր ենք ու պի­տի շա­րու­նա­կենք ապ­րիլ..., սա­կայն հի­մա պատ­կեր­նե­րը այ­լեւս ցնորք­ներ չեն, ազ­գո­վին հպար­տու­թիւ­նը կ՚ապ­րինք Ա­զատ, Ան­կախ Հա­յաս­տա­նի մը, որ կ­­՚ուռ­ճա­նայ իւ­րա­քան­չիւր ա­րե­ւա­ծա­գին, Մա­սեաց զոյգ գա­գաթ­նե­րու շու­քին տակ:

Պա՛հն է, որ ինք­նա­գի­տակ­ցու­թեան արթն­նայ ազ­գը մեր. թո՛ղ բաց աչ­քե­րով տես­նէ իր վէր­քե­րը, թո՛ղ հա­մո­զուի իր թե­րու­թիւն­նե­րուն, թո՛ղ զգայ ապ­րե­լու պէտ­քը, ու միայն այն պա­հուն կրնանք վստահ ըլ­լալ, որ ան պի­տի ապ­րի յա­ւի­տեան:

Հա­յու­թիւ­նը, իր լու­սա­ւո­րո­ղի պատ­մա­կան վեհ ա­ռա­քե­լու­թիւ­նը գլուխ հա­նե­լու եւ հի­նա­ւուրց ազ­գի մը իր ա­ւան­դու­թիւն­նե­րը կա­րե­նալ ապ­րեց­նե­լու հա­մար, պէտք է որ ան­գա՛մ մըն ալ, հիմ­նա­պէս վե­րա­նո­րո­գուի, մաք­րուի ստրու­կի հո­գե­կան ապ­րում­նե­րէն եւ նո­րէն վե­րած­նի:

Մենք նոր սե­րուն­դի մը պէտք ու­նինք:

Ազ­գին  յոյ­սը իր ման­կա­պար­տէզ­նե­րուն եւ դպրոց­նե­րուն մէջն է:

Բա­րո­յա­պէս, ֆի­զի­քա­պէս եւ պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան գի­տակ­ցու­թեամբ  հա­մե­մա­տօ­րէն հա­ւա­սա­րակշ­ռուած, ա­ռողջ եւ կեն­սու­նակ դաս­տիա­րա­կու­թեամբ մը ա­րի, վե­րած­նուն­դը կ­­՚ու­զենք տես­նել «Հայկ Նա­հա­պե­տ­»ին, որ պի­տի յանդգ­նի իր Ո՛­Չը ը­սե­լու մեր ազ­գին շա­հե­րը ոտ­նա­կո­խող իւ­րա­քան­չիւր ե­րե­ւոյ­թին:

Միայն այն պա­հուն մեր գո­յու­թեան կռի­ւը պի­տի շա­հինք, եւ մեր յոյ­սե­րուն տա­ճա­րա­կիր աս­պե­տը պի­տի ըլ­լանք:

Այս­պէ՛ս կը հա­ւա­տանք մենք: Մեր հա­ւատքն է ա­սի­կա:

​ՊԱՅԾԻԿ ԳԱԼԱՅՃԵԱՆ