ԻՏԱԼԱԿԱՆ ԹԵՐԹԸ Կ՚ԱՆԴՐԱԴԱՌՆԱՅ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԶԲՕՍԱՇՐՋՈՒԹԵԱՆ ԳԵՂԵՑԿՈՒԹԻՒՆՆԵՐՈՒՆ

Ի­տա­լա­կան Giornale dell’Umbria թեր­թը Հա­յաս­տա­նի մա­սին զբօ­սաշր­ջա­յին յօ­դուած մը հրա­պա­րա­կած է։ Հայաստանի բացառիկ գեղեցկութեան կ՚անդրադառնայ այս յօդուածը, ուր մաս­նա­ւո­րա­պէս գրուած է.

Ճչա­ցող քա­րե­րու պե­տու­թիւն-Հա­յաս­տան, Հա­յաս­տան»,  այս­պէս  գրած է ռուս բա­նաս­տեղծ Օ­սիպ Ման­տելշ­տամ: Մինչ օրս սա ա­մե­նա­գե­ղե­ցիկ ար­տա­յայ­տու­թիւնն է, որ ա­մե­նէն ա­ւե­լի ամ­բող­ջա­կա­նօ­րէն կը բնո­րո­շէ այս առինքնող հո­ղը, ուր նոյ­նիսկ ա­ռար­կա­նե­րը հո­գի ու­նին:

Հա­յաս­տան կը շա­րու­նա­կէ իս­լա­մա­կան աշ­խարհ­նե­րով շրջա­պա­տո­ւած բա­ցա­ռիկ քրիս­տո­նէա­կան հող ըլ­լալ:

«Հեշտ չէ հե­ռա­նալ Հա­յաս­տա­նէն, ա­ւե­լի դժո­ւար է այն­տեղ չվե­րա­դառ­նա­լը»: Եւ ի­րօք, իւ­րա­քան­չիւ­րը, որ կը յայտ­նո­ւի այդ ար­տա­սո­վոր մթնո­լոր­տին մէջ, կը կա­խար­դո­ւի ա­նով եւ մարդ ա­նընդ­հատ կը կա­րօտ­նայ զայն:

Օ­դա­նա­ւով Ի­տա­լիա­յէն չորս ժա­մո­ւան հե­ռա­ւո­րու­թեան վրայ է այդ գեղեցիկ եր­կի­րը, ուր հա­ւատ­քի գան­ձեր  պահ­պա­նո­ւած են:

Այս եր­կի­րը, որ կը գտնո­ւի Ա­րե­ւել­քի եւ Ա­րեւ­մուտ­քի խաչ­մե­րու­կին, ո­գե­ղէ­նու­թեան եւ բնա­կան գե­ղեց­կու­թեան աղ­բիւր է:  30 հա­զար քա­ռա­կու­սի քի­լօ­մեթր տա­րած­քով փոք­րիկ երկ­րին մէջ  ա­մէն ինչ կայ՝ լեռ­նա­յին ան­տառ­ներ, լո­ղափ­նե­րով շրջա­պա­տո­ւած հսկայ լիճ, խորհր­դա­ւոր լեռ­նա­յին սա­րա­հարթ՝ խո­շոր գլա­քա­րե­րով, ո­րոնք խորհր­դա­ւոր կեր­պով տա­շո­ւած են եւ տե­ղադ­րո­ւած ճշգրիտ հա­շո­ւարկ­նե­րու հա­մա­պա­տաս­խան, ո­րուն շնոր­հիւ այս սա­րա­հար­թե­րու ա­ռա­ջին բնա­կիչ­նե­րը կրցած են ու­սում­նա­սի­րել աստ­ղերն ու հա­մաս­տե­ղու­թիւն­նե­րը:

Եր­կի­րը սահ­մա­նա­կից է հիւ­սի­սէն՝ Վրաս­տա­նին, ա­րեւ­մուտ­քէն՝ Թուր­քիոյ, ա­րե­ւել­քէն՝ Ատր­պէյ­ճա­նին, հա­րա­ւէն՝ Ի­րա­նին եւ ատր­պէյ­ճա­նա­կան Նա­խի­ջե­ւան ար­տա­գա­ւա­ռին:

Հա­յաս­տա­նի մէջ գլխա­ւոր կրօ­նը Հայ ա­ռա­քե­լա­կա­նու­թիւնն է, պաշ­տօ­նա­կան լե­զուն՝ հա­յե­րէ­նը, շատ տա­րա­ծո­ւած է նաեւ ռու­սե­րէ­նը:

Այս­տեղ պարզ  օ­րե­րուն կրնայ նոյ­նիսկ թո­ւալ, թէ Ա­րա­րատ լե­րան վրայ կը տես­նես Նո­յեան տա­պա­նը: Այս երկ­րի սքան­չե­լի բնա­պատ­կեր­նե­րը  նշա­նա­ւո­րո­ւած են սքան­չե­լի խաչ­քար­նե­րով: Փոքր եր­կիր է սա, ո­րուն մա­սին սա­կայն բո­լոր ճա­նա­պար­հորդ­նե­րը կ՚ը­սեն, թէ մեծ կը թո­ւի:

Շա­տե­րը տե­ղեակ են նաեւ տեղ­ւոյն բնա­կիչ­նե­րու սի­րա­լի­րու­թեան, հիւ­րե­րուն հան­դէպ ա­նոնց ա­ռա­տա­ձեռ­նու­թեան: Այս ժո­ղո­վուր­դը դա­րեր շա­րու­նակ դա­ժա­նու­թիւն, չա­րիք տե­սած է, ստի­պո­ւած  ե­ղած է հե­ռա­նալ հայ­րե­նի հո­ղե­րէն, բայց եր­բեք չէ չա­րա­ցած: Այս երկ­րի ե­կե­ղե­ցի­նե­րը, որ թաք­ցո­ւած են ան­տառ­նե­րու ան­կիւն­նե­րուն եւ լեռ­նա­յին բար­ձունք­նե­րուն, ստեղ­ծո­ւած են հայ վար­պետ­նե­րու եւ ճար­տա­րա­պետ­նե­րու կող­մէ, ո­րոնք  հինգերորդ-վեցերորդ դա­րե­րուն ար­դէն սքան­չե­լի կա­ռոյց­ներ  շի­նած են:

Ծի­ծեռ­նա­կա­բեր­դի մէջ, որ Ե­րե­ւա­նի մէջ կը գտնո­ւի, պէտք է այ­ցե­լել 1915-ի զո­հե­րու յի­շա­տա­կին նո­ւի­րո­ւած յու­շար­ձա­նը, որ Ապ­րիլ  24-ին կը ծած­կո­ւի կար­միր ծա­ղիկ­նե­րէ կազ­մո­ւած գոր­գով՝ ծա­ղիկ­ներ, զորս կը բե­րեն ա­ւե­լի քան մէկ մի­լիոն ան­ձեր Հա­յաս­տա­նէն եւ Սփիւռ­քէն: