ՎԻԵՆՆԱ 2-Ն ՍՈՒՐԻԱԿԱՆ ՏԱԳՆԱՊԻՆ ՀԱՄԱՐ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԼՈՒԾՈՒՄ ԲԵՐԵԼՈՒ ՈՒԺ ՉՈՒՆԻ

Սու­րիա­կան պա­տե­րազ­մին մաս­նա­կից բո­լոր կող­մե­րը մեծ ու­շադ­րու­թեամբ պի­տի հե­տե­ւին Աւստ­րիոյ մայրաքաղաքը՝ Վիեն­նայի մէջ կա­յանա­լիք մի­ջազ­գա­յին ժո­ղո­վին: Քա­ղա­քա­կան լու­ծում­նե­րու բե­մա­հար­թա­կի գլխա­ւոր դե­րա­կա­տար դար­ձած Մոս­կուա մինչ կը շա­րու­նա­կէ հրթի­ռար­ձա­կում­ներ կա­տա­րել յատ­կա­պէս «Իրաք-Շամի իսլամական պետութիւն»ի (ISIS) կա­րե­ւո­րա­գոյն կեդ­րոն­նե­րը եւ ա­տոր հա­մըն­թաց կը նա­խա­պատ­րաս­տէ քա­ղա­քա­կան լու­ծում­նե­րուն թղթած­րա­րը: Գետ­նի վրայ ըն­թա­ցող զի­նուո­րա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րը կրնան ա­ւե­լիով թէ­ժա­նալ, ո­րով­հե­տեւ Մոս­կուա եւ Թեհ­րան մէ­կէ ա­ւե­լի ա­ռիթ­նե­րով կը խօ­սին Հա­լէ­պի «մեծ ճա­կա­տա­մար­տ»ին ու այդ ճա­կա­տա­մար­տին ա­մէն գնով յաղ­թե­լու մա­սին: Այս ա­ռու­մով ու­շագ­րաւ է Ի­րա­նի «Յե­ղա­փո­խու­թեան պա­հակ­նե­ր»ու գլխա­ւոր պա­տաս­խա­նու զօրավար Քա­սէմ Սու­լայ­մա­նիի ը­րած յայ­տա­րա­րու­թիւ­նը, ուր ի­րան­ցի զօ­րա­վա­րը կը շեշ­տէր, որ ի­րենց հա­մար այս հանգ­րուա­նին Հա­լէ­պի ա­հա­բե­կիչ զի­նեալ­նե­րէն ա­զա­տագ­րու­մը ան­սա­կա­րե­լի է, որքան որ ալ մեծ կո­րուստ­ներ ու­նե­նան ի­րենք:

Ե­րեք­շաբ­թի, Հա­լէ­պի ա­րե­ւե­լեան հա­տուա­ծին մէջ ե­ղող Քուէ­րէս զի­նուո­րա­կան օ­դա­կա­յա­նին շուրջ սու­րիա­կան ու­ժե­րուն կող­մէ ISIS-ի ար­դէն երկու տա­րի­նե­րէ ի վեր առ­կայ պա­շա­րու­մին վե­րա­ցու­մը պէտք է տե­ղադ­րել Հա­լէ­պի մեծ ճա­կա­տա­մար­տի ընդ­հա­նուր ծի­րին մէջ: Տե­ղին է յի­շեց­նել, որ Քուէ­րէս պա­շա­րուած օ­դա­կա­յա­նին մէջ կա­յին Սու­րիոյ բա­նա­կի շուրջ հա­զար զի­նուո­րա­կան­ներ, ո­րոնց շարքին էին նաեւ տար­բեր աս­տի­ճա­նի սպա­ներ:

Գետ­նի վրայ կռիւ մղող ու­ժե­րուն մի­ջեւ եւս տար­բեր նրբու­թիւն­ներ կան եւ այս ա­ռու­մով յատ­կան­շա­կան է Ի­րա­նի Վիե­ննա­յի հա­մա­ժո­վին մաս­նակ­ցե­լու խնդի­րը եւ այս մէ­կը կը բա­ցատ­րուի նաեւ, որ կան Թեհ­րան-Մոս­կուա կե­ցուածք­նե­րու տար­բեր մօ­տե­ցում­ներ: Այդ մէ­կը կրնայ խոր­քա­յին բնոյթ չու­նե­նալ, սա­կայն Ի­րա­նի այս մօ­տե­ցու­մը կրնայ նոյ­նիսկ միա­ցեալ ռազ­մա­վա­րու­թեան մը տար­բեր նիւանսը հան­դի­սա­նալ: Հե­տաք­րք­րա­կան է նաեւ, որ Ռու­սաստանի սու­րիա­կան պա­տե­րազ­մին մաս­նա­կա­ցու­թեան խնդի­րը ա­ռա­ջուան նման ա­րեւմ­տեան մա­մու­լի կող­մէ քննար­կուող թէժ թե­մա մը չէ: Բո­լո­րը կէտի մը վրայ կը հա­մա­ձայ­նին, որ ռու­սա­կան ու­ժին ներ­կա­յու­թիւ­նը տեղ մը կը վա­յե­լէ մի­ջազ­գա­յին ու­ժե­րուն չա­կեր­տեալ հա­մա­ձայ­նու­թիւ­նը: Այս ա­ռու­մով զի­նուո­րա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու թէ­ժա­ցու­մը եւ Քրեմ­լինի կող­մէ սու­րիա­կան պա­տե­րազ­մին մաս­նակ­ցու­թեան յստա­կա­տե­սու­թիւնն ու վճռա­կա­մու­թիւ­նը միայն բա­ռա­ցի չեն, այլ գործ­նա­կան գետ­նի վրայ ռու­սա­կան կոր­ծա­նիչ­ներ կը շա­րու­նա­կեն մաս­նա­ւո­րա­պէս ISIS-ին ուղ­ղուած ի­րենց ցաւց­նող հա­րուած­նե­րը:

Քա­ղա­քա­կան գետ­նի վրայ ե­րե­ւե­լի է նաեւ, որ ա­րեւմ­տեան աշ­խար­հին ու յատ­կա­պէս Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րուն հա­մար Մոս­կուա­յի կող­մէ ներ­կա­յա­ցուե­լիք լու­ծում­նե­րու ծրար մը խորթ աչ­քով պի­տի դի­տուի:

Բնա­կան է նաեւ, որ այս ծի­րին մէջ Միա­ցեալ Նա­հանգ­ներ պի­տի քննա­դա­տէ նման ո­րե­ւէ քա­ղա­քա­կան ծրագ­րի սե­ւագ­րու­թիւն, այն­քան ա­տեն, երբ ի­րենք հիմ­նա­կան ճար­տա­րա­պե­տը չեն անոր:

Անց­նե­լով քա­ղա­քա­կան ծրագ­րին, ո­րուն մա­սին ի­րենց «գաղտ­նի» աղ­բիւր­նե­րէն տե­ղե­կու­թիւն քա­ղե­լով՝ ա­րա­բա­կան մէ­կէ ա­ւե­լի թեր­թեր նախ­նա­կան հրա­պա­րա­կում­ներ կա­տա­րած են, թէ այդ քա­ղա­քա­կան ռու­սա­կան ծրարը հա­մալ­րուած է հե­տե­ւեալ հիմ­նա­կան կէ­տե­րով.

ա- Ստեղ­ծել եւ քննար­կել սու­րիա­կան նոր սահ­մա­նադ­րու­թիւն,

բ- Սահ­մա­նադ­րու­թիւ­նը դնել հան­րա­քուէի,

գ- Նոր սահ­մա­նադ­րու­թեան վրայ յե­նլով կա­յաց­նել նա­խա­գա­հա­կան ար­տա­կարգ ընտ­րու­թիւն­ներ,

դ- Կա­յաց­նել նա­խօ­րօք ո­րո­շուած 2016-ի ե­րես­փո­խա­նա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րը:

Այս կէ­տե­րէն բա­ցի բնա­կա­նա­բար կան նաեւ այլ ա­ռա­ջարկ­ներ, բայց եւ այն­պէս Մոս­կուա­յի կող­մէ պատ­րաս­տուած այս փա­թե­թը ներ­կայ հանգ­րուա­նին Սու­րիոյ տագ­նա­պին լուծ­ման հա­մար գլխա­ւոր,չը­սե­լու հա­մար գլխա­ւո­րա­գոյն լուծ­ման փա­թեթն է:

Այս բո­լո­րէն բա­ցի ակ­նե­րեւ է նաեւ, որ Սու­րիոյ տագ­նա­պին շուրջ կա­րե­ւոր դե­րա­կա­տա­րու­թիւն ու­նե­ցող կող­մեր յայտ­նի եւ ոչ-յայտ­նի բո­լոր մի­ջոց­նե­րով կը փոր­ձեն ռու­սա­կան կող­մին մօտ ո­րոշ ազ­դե­ցու­թիւն­նե­րու ա­լիք մը ստեղ­ծել: Ու այս ա­լի­քին մէջ ա­մենէն ու­շագ­րաւ տուեա­լը ռու­սա­կան քա­ղա­քա­ցիա­կան օ­դա­նա­ւե­րուն դէմ ե­ղած յա­րաձ­կում­ներն են: Ա­ռա­ջի­նը ե­գիպ­տա­կան Սի­նա­յի վե­րեւ ջախ­ջա­խուած «A-321» տի­պի օ­դա­նաւն է, ո­րուն կոր­ծան­ման պատ­ճառ­նե­րուն բա­ցա­յայ­տու­մը, ո­րոշ հե­ռա­հար նպա­տակ­նե­րով հրեշ­տակ­նե­րու սե­ռին շուրջ ե­ղած վէ­ճին նմա­նած է, իսկ երկ­րոր­դը՝ Հա­րա­ւա­յին Սու­տա­նի վե­րեւ ին­կած փո­խադ­րա­տար օ­դա­նա­ւի պա­րա­գան է, ո­րուն օ­դա­չուա­կան կազ­մին հինգ ան­դամ­նե­րը հա­յեր էին: Երկ­րորդ պա­րա­գան գրե­թէ դադ­րած է հան­րա­յին քննար­կում­նե­րու ա­ռանցք ըլ­լա­լէ։ Բայց ե­թէ այս ա­ռու­մով դէ­տե­րու մօ­տե­ցու­մը նկա­տի առ­նուի, յստակ կը դառ­նայ, որ Սու­տա­նի դէպ­քը եւս հա­կառու­սա­կան գոր­ծո­ղու­թեան շղթա­յին մէկ օ­ղա­կը կը կազ­մէ:

Այս ա­րարք­նե­րը բնա­կան է, որ ո­րոշ ան­հանգս­տու­թիւն յա­ռա­ջա­ցու­ցին ռու­սա­կան կող­մին մօտ, իսկ ա­րեւմ­տեան աշ­խար­հին հա­մար նման յար­ձա­կում­նե­րուն պա­տա­հի­լը անս­պա­սե­լի ա­րարք մը չէր:

Լռու­թեամբ, աղ­մու­կէն հե­ռու գոր­ծող եւ վեր­լու­ծող վեր­լու­ծա­բան­նե­րուն հա­մար յստակ է, որ այս ա­րա­րաք­նե­րը կրնան շատ ա­ւե­լի լայն են­թա­ծիր մը ու­նե­նալ։ Բայց եւ այն­պէս Մոս­կուա­յի հա­մար Սու­րիոյ մէջ ըլ­լա­լիք ո­րե­ւէ նա­հանջ կամ ետ­դարձ կրնայ շատ ա­ւե­լի մեծ տագ­նապ­նե­րու դու­ռ բա­նալ:

Ին­չո՞ւ եւ ինչ­պէ՞ս հար­ցում­նե­րուն ժա­մա­նա­կը սպա­ռած է: Ռու­սա­կան զի­նուո­րա­կան ներ­կա­յու­թեան նախ­նա­կան պտուղ­նե­րը ինչ­պէս կը հաս­տա­տեն ռուս բարձ­րաս­տի­ճան զօ­րա­վար­նե­րը, ե­րե­ւե­լի պի­տի դառ­նայ ըն­թա­ցող գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րէն նուա­զա­գոյ­նը ե­րեք ա­միս անց: Սա­կայն գետ­նի վրայ յաղ­թա­նա­կա­ներ ա­պա­հո­վե­լը չի բա­ւեր, որ Սու­րիոյ տագ­նա­պը հան­գու­ցա­լուծ­ման հանգ­րուան մը մուտք գոր­ծէ:

Ինչ­պէս նա­խօ­րօք ալ գրած եմ, կրկնե­լու գնով պէտք է ար­ձա­նագ­րել, որ Սու­րիոյ տագ­նա­պին լուծ­ման ա­նի­ւը, որ ներ­կա­յիս տիղ­մի մէջ խրուած կը մնայ, կրնայ իր տե­ղէն շար­ժիլ միայն, ե­թէ սիւն­նի աշ­խար­հը հրա­ժա­րի սե­ղա­նին վրայ դրուած բո­լոր ընտ­րանք­նե­րը մեր­ժե­լու իր յա­մառու­թենէն եւ փոր­ձէ «ռու­սա­կան խա­ղ»ին մէջ մտնել, այդ­պէսով ա­պա­հո­վե­լով իր ներ­կա­յու­թիւնն ու շա­հե­րը եւ մա­նա­ւանդ պահ­պա­նե­լով սիւն­նի սու­րիա­ցի­նե­րուն քա­ղա­քա­կան կամքն ու ներ­կա­յու­թիւ­նը:

Ա­մէն պա­րա­գա­յի ներ­կայ հանգ­րուա­նին սիւն­նի աշ­խար­հը կը մեր­ժէ այդ լու­ծում­նե­րուն մա­սին լսել կամ խօ­սիլ: Ու ա­սով հան­դերձ կա­րե­լի է նաեւ յստա­կօ­րէն ը­սել, որ այ­սօր Վիեն­նա­յի մէջ սկիզբ առ­նե­լիք ժո­ղո­վը բա­ւա­րար քա­ղա­քա­կան կամք չու­նի լու­ծում­նե­րու ծրար մը ներ­կա­յաց­նել կամ քա­ղա­քա­կան լուծ­ման հանգ­րուանի մը սկսիլ:

Բացի այդ, յստակ է նաեւ, որ Սու­րիոյ մէջ տե­ղի ու­նե­ցող մար­տա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րը պի­տի շա­րու­նա­կուին ու ե­րե­ւե­լի է նաեւ, որ սու­րիա­կան բա­նա­կը վճռած է ա­զա­տագ­րել Հա­լէ­պի ա­րե­ւել­քը գտնուող ե­լեկտրա­կան մեծ կա­յա­նը, քսանհինգ օ­րե­րէ ի վեր մթու­թեան մատ­նուած Հա­լէ­պը լու­սա­ւո­րե­լու հա­մար:

Քա­ղա­քա­կան մօ­տե­ցում­նե­րու եւ շփում­նե­րու պրիս­մա­կէն՝ զի­նուո­րա­կան ո­րե­ւէ յա­ռա­ջա­ցում կամ դրա­կան զար­գա­ցում կը մի­տի միա­ւոր­ներ կու­տա­կել ու այ­սօր Սու­րիոյ իշ­խա­նու­թիւնն ու մա­նա­ւանդ Մոս­կուան այդ դրա­կան միա­ւոր­նե­րուն կա­րիքն ու­նին:

ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ

Երեւան