ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՈՒՈՒԹԵԱՆ ԿՈՉ

Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Րէ­ճէպ Թայ­յիպ Էր­տո­ղան շա­բա­թա­վեր­ջին Աշ­խա­պա­տի մէջ մաս­նակ­ցե­ցաւ Թիւրք­մե­նիս­տա­նի ան­կողմ­նա­կա­լու­թեան հռչակ­ման 20-ա­մեա­կին առ­թիւ կազ­մա­կեր­պուած յո­բե­լե­նա­կան գա­գա­թա­ժո­ղո­վին։ Թիւրք­մե­նիս­տա­նի Նա­խա­գահ Կուր­պան­կու­լի Պեր­տի­մու­հա­մէ­տո­վի տան­տի­րու­թեամբ կազ­մա­կեր­պուած այս գա­գա­թա­ժո­ղո­վին ըն­թաց­քին Էր­տո­ղան ու­նե­ցաւ ե­լոյթ մը։ Ան շեշ­տեց, որ ա­հա­բեկ­չու­թիւ­նը պի­տի յաղ­թա­հա­րուի միաս­նա­կան ջան­քե­րով։ Ուս­տի, Էր­տո­ղան կոչ ուղ­ղեց մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեան՝ որ­պէս­զի առ­կայ դժուա­րին կա­ցու­թեան մէջ ա­ւե­լի լուրջ պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւն ստանձ­նէ։

Մինչ այդ, Աշ­խա­պա­տի մէջ Էր­տո­ղան ու­նե­ցաւ շարք մը երկ­կող­մա­նի հան­դի­պում­ներ, ո­րոնք կա­րե­ւոր նշա­նա­կու­թիւն ու­նին նաեւ Թուր­քիա-Ռու­սաս­տան առ­կայ լա­րուա­ծու­թեան մթնո­լոր­տին մէջ։ Բա­ցի Պեր­տի­մու­հա­մէ­տո­վի հետ ու­նե­ցած տե­սակ­ցու­թե­նէն, Էր­տո­ղան հան­դի­պում­ներ ու­նե­ցաւ Վրաս­տա­նի Նա­խա­գահ Կէոր­կի Մարկ­վե­լաշ­վի­լիի, Ի­րա­նի Ա. փոխ-նա­խա­գահ Ի­սաք Ճի­հան­կի­րիի եւ Փա­քիս­տա­նի Վար­չա­պետ Նա­ւազ Շե­րի­ֆի հետ։ Յատ­կան­շա­կան էր նաեւ Էր­տո­ղա­նի ըն­կե­րա­կից­նե­րէն Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Մեւ­լիւտ Չա­վու­շօղ­լուի տե­սակ­ցու­թիւ­նը Ռու­սաս­տա­նի Դաշ­նակ­ցա­յին խոր­հուր­դի նա­խա­գահ Վա­լեն­թի­նա Մաթ­վիեն­քո­յի հետ, որ գլխա­ւո­րեց Աշ­խա­պա­տի գա­գա­թա­ժո­ղո­վին մաս­նա­կից ռու­սա­կան պա­տուի­րա­կու­թիւ­նը։

Տե­ղա­կան մա­մու­լի հա­ղոր­դում­նե­րով, Էր­տո­ղան-Պեր­տի­մու­հա­մէ­տով տե­սակ­ցու­թեան ըն­թաց­քին օ­րա­կար­գի վրայ ե­կաւ Թիւրք­մե­նիս­տա­նի բնա­կան կա­զը Թուր­քիոյ վրա­յով տա­րան­ցե­լով դէ­պի Եւ­րո­պա հասց­նե­լու խնդի­րը։ Ռու­սաս­տա­նի հետ յա­ռա­ջա­ցած առ­կայ լա­րուա­ծու­թեան մթնո­լոր­տին մէջ Թուր­քիա մտա­հո­գու­թիւն կ՚ապ­րի, թէ կրնայ զրկուիլ ռու­սա­կան կա­զէն։ Հե­տե­ւա­բար, ներ­կա­յիս Ան­գա­րա­յի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը ձեռ­նար­կած է այ­լընտ­րան­քա­յին ո­րո­նում­նե­րու։ Այս ուղ­ղու­թեամբ թրքա­կան կող­մը ցարդ Քա­թա­րի եւ Ատր­պէյ­ճա­նի հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան հե­ռան­կար­ներ ստեղ­ծած է։ Վեր­ջին օ­րե­րուն Իս­րա­յէ­լի ղե­կա­վա­րու­թիւնն ալ տե­ղե­կա­ցուց, թէ կա­զի գոր­ծարք մը կրնայ ի­րա­կա­նաց­նել Թուր­քիոյ հետ։ Ի լրումն այս բո­լո­րին, Աշ­խա­պա­տի մէջ Էր­տո­ղա­նի եւ Պեր­տի­մու­հա­մէ­տո­վի մի­ջեւ ձեռք բե­րուած պայ­մա­նա­ւո­րուա­ծու­թիւ­նը նոր այ­լընտ­րան­քի մը հե­ռան­կա­րը ու­րուագ­ծեց Թուր­քիոյ առ­ջեւ։

Մարկ­վե­լաշ­վի­լիի հետ Էր­տո­ղան քննար­կեց Պա­քու-Թիֆ­լիզ-Կարս եր­կա­թու­ղիի շի­նա­րա­րու­թեան նա­խագ­ծի ի­րա­կա­նաց­ման ըն­թաց­քին շուրջ հար­ցեր։ Եր­կու նա­խա­գահ­նե­րը շօ­շա­փե­ցին նաեւ ու­ժա­նիւ­թա­կիր­նե­րու տա­րանց­ման վե­րա­բե­րեալ խնդիր­ներ։ Մարկ­վե­լաշ­վի­լի Էր­տո­ղա­նի ու­շադ­րու­թեան յանձ­նեց Թիւրք­մե­նիս­տա­նի, Ատր­պէյ­ճա­նի, Վրաս­տա­նի եւ Թուր­քիոյ մի­ջեւ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան ընդ­լայն­ման վե­րա­բե­րեալ իր նկա­տա­ռում­նե­րը։ Եր­կու նա­խա­գահ­նե­րը կանգ ա­ռին նաեւ տա­րած­քաշր­ջա­նա­յին անվ­տան­գու­թեան հար­ցե­րուն վրայ։

Էր­տո­ղա­նի եւ Ճի­հան­կի­րիի զրոյցն ալ ու­շագ­րաւ էր, ո­րով­հե­տեւ Թուր­քիա-Ռու­սաս­տան լա­րուա­ծու­թեան պայ­ման­նե­րուն ներ­քեւ վեր­ջին շրջա­նին ազ­դուե­ցան նաեւ Ան­գա­րա-Թեհ­րան կա­պե­րը՝ մա­նա­ւանդ Մու­սուլ ու­ղար­կուած թուրք զի­նուոր­նե­րու հար­ցին բե­րու­մով։

Իր կար­գին, Չա­վու­շօղ­լու ե­րէկ Հռո­մի մէջ յայ­տա­րա­րու­թիւն­ներ ը­րաւ Մաթ­վիեն­քո­յի հետ Աշ­խա­պա­տի մէջ ու­նե­ցած հան­դիպ­ման շուրջ։ Ըստ ի­րեն, թրքա­կան կող­մը կողմ­նա­կից է երկ­խօ­սու­թեան ճա­նա­պար­հով յաղ­թա­հա­րել լա­րուա­ծու­թիւն­նե­րը։ Ան Մաթ­վիեն­քո­յին բա­ցատ­րու­թիւն տուած է Ռու­սաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Սէր­կէյ Լաւ­րո­վի հետ ու­նե­ցած շփում­նե­րուն շուրջ։ Թրքա­կան կող­մը դրա­կան ազ­դան­շան կ՚ակն­կա­լէ ռու­սա­կան կող­մէն։ Չա­վու­շօղ­լու հա­մո­զուած է, թէ իր եւ Լաւ­րո­վի գոր­ծը պէտք է դիւ­րա­ցուի։