ԱՄԵՆԱՀԶՕՐԻ ՊԱՏՐԱՆՔ

Հա­յաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան «Մե­տիա­մաքս» գոր­ծա­կա­լու­թեան յայ­տա­րա­րու­թիւն­ներ ը­րաւ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հիմ­նախնդ­րին շուրջ։ Նա­խա­րա­րը այս առ­թիւ պա­տաս­խա­նեց այն հարց­ման, թէ վեր­ջին շրջա­նին յա­ճա­խա­կի դար­ձած են յի­շա­տա­կում­նե­րը տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թեան սկզբուն­քի գե­րա­կա­յու­թեան մա­սին։ Ան այս կա­պակ­ցու­թեամբ ը­սած է հե­տե­ւեա­լը. «Քա­նի մը օր ա­ռաջ ես թուար­կե­ցի Հել­սին­քիի եզ­րա­փա­կիչ աք­թի այն սկզբունք­նե­րը, ո­րոնց հի­ման վրայ կը տա­րուին Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հիմ­նախնդ­րի խա­ղաղ կար­գա­ւոր­ման բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րը։ Ե­թէ բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու կող­մե­րէն մէ­կը կը ներ­կա­յաց­նէ միայն ի­րեն ձեռն­տու սկզբուն­քը՝ ձե­ւաց­նե­լով, թէ միւս եր­կու­քը գո­յու­թիւն չու­նին, սա լրջօ­րէն կը խո­չըն­դո­տէ բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցը։ Իսկ այն եր­կիր­նե­րը, ո­րոնք կը տա­րուին Ատր­պէյ­ճա­նի սադ­րան­քէն, փաս­տօ­րէն ի­րենց հեր­թին ոչ միայն չեն նպաս­տեր բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցի յա­ռա­ջըն­թա­ցին, այ­լեւ կը վտան­գեն զայն»։

Մի­թէ այս բո­լո­րը կը կա­տա­րուին գի­տակ­ցա­բա՞ր։ Ի պա­տաս­խան Եդուարդ Նալ­պան­տեան ը­սած է հե­տե­ւեա­լը. «Սա կը կա­տա­րուի գի­տակ­ցա­բար, թէ ան­գի­տակ­ցա­բար, մտա­ծուած թէ չմտա­ծուած, ա­մէն պա­րա­գա­յի մէջ, սա լրջօ­րէն կը խան­գա­րէ խա­ղաղ կար­գա­ւոր­ման գոր­ծըն­թա­ցը։ Ոե­ւէ մէ­կը պէտք չէ կաս­կա­ծի, թէ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հիմ­նախնդ­րի լու­ծու­մը հնա­րա­ւոր է միայն Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դի ինք­նո­րոշ­ման ի­րա­ւուն­քի ճա­նաչման եւ ի­րաց­ման ճա­նա­պար­հով»։

Նալ­պան­տեան մեկ­նա­բա­նած է նաեւ Ատր­պէյ­ճա­նի պնդում­նե­րը, ըստ ո­րոնց ինք­նո­րո­շ­­ման ի­րա­ւուն­քի ի­րա­ցու­մը հնա­րա­ւոր է միայն տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թեան շրջա­նակ­նե­րէն ներս։ Այս մա­սին Նալ­պան­տեա­նի մօ­տե­ցու­մը հե­տե­ւեալն է. «Կրնամ բե­րել պարզ օ­րի­նակ մը։ 1950-ա­կան թուա­կան­նե­րուն մի­ջազ­գայ­նօ­րէն ճանչ­ցուած պե­տու­թիւն­նե­րու թի­ւը շուրջ ութ տաս­նեակ էր, այ­սօր ՄԱԿ-ի ան­դամ են 192 պե­տու­թիւն­ներ, ո­րոնց մե­ծա­մաս­նու­թիւ­նը իր ան­կա­խու­թիւ­նը ձեռք բե­րած է ինք­նո­րոշ­ման ի­րա­ւուն­քի ի­րա­կա­նաց­մամբ»։

­Հա­շուի առ­նե­լով, որ պար­բե­րա­բար Ատր­պէյ­ճա­նի զա­նա­զան պաշ­տօ­նեա­նե­րուն կող­մէ հնչած յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րը կը հա­կա­սեն Եդուարդ Նալ­պան­տեա­նի խօս­քե­րուն՝ «Մե­տիա­մաքս»ի թղթա­կի­ցը ու­շադ­րու­թիւն հրա­ւի­րած է նաեւ այս կէ­տին վրայ։ Նալ­պան­տեան շա­րու­նա­կած է ըստ հե­տե­ւեա­լի. «Այդ ո­րոշ պատ­շօ­նեա­նե­րը կը նմա­նին ա­ճուր­դի ձե­ւա­կան գնորդ­նե­րու, ո­րոնք կը փոր­ձեն ի­րենց գոռ­գո­ռո­ցով գին բարձ­րաց­նել։ Բայց դի­ւա­նա­գի­տա­կան բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու ըն­թաց­քին շու­կա­յի մէջ գոր­ծա­ծուող ա­ռեւտ­րա­կան հնարք­նե­րը չեն անց­նիր»։­

Ատր­պէյ­ճա­նի մէջ ներ­կա­յիս շատ կը խօ­սուի երկ­րի հզօ­րու­թեան մա­սին, ինչ որ իբր թէ թոյլ կրնայ տալ ի նպաստ Ատր­պէյ­ճա­նի Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հիմ­նախնդ­րի լուծ­ման։ Նալ­պան­տեա­նի խօս­քե­րով, հասկ­նա­լի է, թէ նաւ­թի եւ կա­զի վա­ճառ­քէն ստա­ցուած ե­կա­մուտ­նե­րը ո­րոշ գլխապ­տոյտ պատ­ճա­ռած են եւ այս բա­նը ստեղ­ծած է ա­մե­նահ­զօ­րի պատ­րանք։ «Նոյն զգա­ցու­մով 1991 թուա­կա­նին Ատր­պէյ­ճան պա­տե­րազմ սան­ձա­զեր­ծեց Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի մէջ։ Հե­տե­ւանք­նե­րը յայտ­նի են», ը­սաւ Արտաքին գործոց նա­­խարար Նալ­պան­տեան։

Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան պա­տաս­խա­նած է նաեւ այն քննա­դա­տու­թիւն­նե­րուն, թէ Հա­յաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թիւ­նը միշտ չ՚ար­ձա­գան­գեր զա­նա­զան յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րուն։ «Ես կ՚ը­սեմ, որ դի­ւա­նա­գի­տու­թիւ­նը կը նմա­նի սառ­ցա­լե­րան, ո­րու փոք­րիկ մա­սը կ՚ե­րե­ւի, իսկ մեծ մա­սը, որ չ՚ե­րե­ւիր, աշ­խա­տանքն է։ Չեմ կար­ծեր, որ ա­մէն ա­ռի­թի պա­րա­գա­յին պէտք է ար­ձա­գան­գել հրա­պա­րա­կայ­նօ­րէն», պա­տաս­խա­նեց Նալ­պան­տեան։

Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թեան կար­գա­ւոր­ման գոր­ծըն­թա­ցէն ներս ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը ներ­կա­յիս կը ջա­նան կազ­մա­կեր­պել նոր հան­դի­պում մը Հա­յաս­տա­նի Նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեա­նի եւ Ատր­պէյ­ճա­նի Նա­խա­գահ Իլ­համ Ա­լիե­ւի մաս­նակ­ցու­թեամբ։ Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար­նե­րու մա­կար­դա­կով տե­սակ­ցու­թեան մը հա­ւա­նա­կա­նու­թիւնն ալ կը գտնուի օ­րա­կար­գի վրայ։ Նա­խա­գահ Սարգ­սեան վեր­ջին օ­րե­րուն յայտ­նած էր. «Պատ­րաստ ենք մտա­ծել նոր հան­դիպ­ման հնա­րա­ւո­րու­թեան մա­սին, ե­թէ Պա­քու կա­տա­րէ նա­խորդ պայ­մա­նա­ւո­րուա­ծու­թիւն­նե­րը»։ Ըստ Սարգ­սեա­նի, հայ­կա­կան կող­մը եր­բեք չէ հրա­ժա­րած բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րէն, նե­րա­ռեալ բարձր մա­կար­դա­կի հան­դի­պում­նե­րը։ Հայ­կա­կան կող­մը կը փա­փա­քի, որ նա­խորդ հան­դի­պում­նե­րուն ժա­մա­նակ ձեռք բե­րուած պայ­մա­նա­ւո­րուա­ծու­թիւն­նե­րը գո­նէ մա­սամբ կա­տա­րուին եւ ա­ւե­լի վերջ միայն հայ­կա­կան կող­մը պատ­րաստ պի­տի ըլ­լայ մտա­ծել նոր հան­դիպ­ման մը մա­սին։ «Ի՞նչ ի­մաստ ու­նի հան­դի­պի­լը, ե­թէ չի կա­տա­րուիր այն, ո­րու մա­սին ար­դէն պայ­մա­նա­ւո­րուած ենք։ Որ­պէս օ­րի­նակ կրնամ պատ­մել Վիեն­նա­յի եւ Սեն Փե­թերս­պուր­կի մէջ տե­ղի ու­նե­ցած մեր վեր­ջին եր­կու հան­դի­պում­նե­րուն մա­սին», ը­սաւ ան։

Սարգ­սեա­նի հա­մոզ­մամբ, ղա­րա­բա­ղեան հա­կա­մար­տու­թիւ­նը պէտք է լու­ծուի ժո­ղո­վուր­դի՝ սե­փա­կան ճա­կա­տա­գի­րը ո­րո­շե­լու ի­րա­ւուն­քին հի­ման վրայ։

Ե­րե­ւա­նի ղե­կա­վա­րու­թեան յա­ռա­ջա­տար դէմ­քե­րը վեր­ջին շրջա­նին յա­ճա­խա­կիօ­րէն կրկնե­ցին այս մօ­տե­ցու­մը։ Ռու­սա­կան հե­ռուս­տա­կայ­ա­նի մը տուած հար­ցազ­րոյ­ցին մէջ Հա­յաս­տա­նի Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րար Վի­գէն Սարգ­սեանն ալ յայտ­նած էր, որ հա­կա­մար­տու­թեան կար­գա­ւոր­ման ճա­նա­պար­հը Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դի ինք­նո­րոշ­ման ի­րա­ւուն­քի ի­րա­ցումն է։