ՃԱԿԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՀԱՐՑԵՐ

Գեր­մա­նիոյ Վար­չա­պետ Ան­կե­լա Մեր­քէլ այս շա­բա­թա­վեր­ջին պի­տի այ­ցե­լէ Թուր­քիա։ Կը նա­խա­տե­սուի, որ յա­ռա­ջի­կայ Կի­րա­կի ան շփում­ներ ու­նե­նայ Ան­գա­րա­յի մէջ, ուր պի­տի հիւ­րըն­կա­լուի Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Րէ­ճէպ Թայ­յիպ Էր­տո­ղա­նի եւ Վար­չա­պետ Ահ­մէտ Տա­վու­տօղ­լուի կող­մէ։

Մի­ջազ­գա­յին ի­րադ­րու­թեան տե­սան­կիւ­նէն բա­ւա­կան նուրբ ի­րա­վի­ճա­կի մը մէջ պի­տի ըն­թա­նան գեր­մա­նա­ցի ղե­կա­վա­րին բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րը։ Սու­րիոյ ներ­քին պա­տե­րազ­մի լոյ­սին տակ յա­ռա­ջա­ցած գաղ­թա­կա­նաց ճգնա­ժա­մը սկսած է ար­դէն բա­ռին բուն ի­մաս­տով սպառ­նալ Եւ­րո­պա­յին եւ այս մթնո­լոր­տին մէջ թուրք-գեր­մա­նա­կան բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու օ­րա­կար­գի ան­խու­սա­փե­լի նիւ­թե­րէն մին պի­տի ըլ­լայ այս հար­ցը։ Պեր­լի­նի պաշ­տօ­նա­կան աղ­բիւր­նե­րը տե­ղե­կա­ցու­ցին, որ Մեր­քէլ Ան­գա­րա­յի մէջ պի­տի շօ­շա­փէ Սու­րիոյ առ­կայ բա­խում­նե­րը, գաղ­թա­կա­նաց ճգնա­ժա­մը եւ ա­հա­բեկ­չու­թեան դէմ պայ­քա­րը։ Մեր­քէ­լի կող­մէ գլխա­ւո­րուած կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը վեր­ջերս Գեր­մա­նիոյ դռնե­րը բա­ցած էր գաղ­թա­կան­նե­րուն հա­մար եւ այդ ո­րոշ­ման լոյ­սին տակ իր ժո­ղովր­դա­կա­նու­թիւ­նը ան­կում ապ­րած էր՝ ըստ հար­ցա­խոյզ­նե­րու ար­դիւն­քին։ Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Էր­տո­ղա­նի կող­մէ ան­ցեալ շա­բաթ Պրիւք­սէլ տրուած այ­ցե­լու­թեան ըն­թաց­քին Եւ­րո­յանձ­նա­ժո­ղո­վը ա­ռա­ջար­կած էր կեան­քի կո­չել եր­կու հանգ­րուա­նէ բաղ­կա­ցեալ ծրա­գիր մը։ Կը հա­ղոր­դուի, որ Մեր­քէլն ալ Ան­գա­րա­յի մէջ պի­տի ջա­նայ թրքա­կան կող­մը հա­մո­զել այս ծրագ­րին ուղ­ղու­թեամբ։

Խնդրոյ ա­ռար­կայ ծրա­գի­րը կը նա­խա­տե­սէ Թուր­քիոյ հա­մար ելմ­տա­կան ա­ջակ­ցու­թիւն յա­տակց­նել՝ սահ­մա­նի անվտան­գու­թեան մա­կար­դա­կի բարձ­րաց­ման ա­ռա­ջադ­րու­թեամբ։ Այս քայ­լը կ՚առ­նուի կան­խե­լու հա­մար Թուր­քիոյ վրա­յով դէ­պի Եւ­րո­միու­թիւն գաղ­թը՝ Սու­րիոյ գլխա­ւո­րու­թեամբ, Ա­սիոյ եւ Ափ­րի­կէի եր­կիր­նե­րէն։ Բաց աս­տի, նոյն նպա­տա­կին հա­մար ԵՄ-ի սահ­մա­նա­յին անվ­տան­գու­թեան բա­ժան­մուն­քէն ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ պի­տի տե­ղա­կայուին Թուր­քիոյ մէջ եւ վայր­կենա­կան վե­րա­դար­ձի դրու­թիւն պի­տի հաս­տա­տուի։ Խստա­պա­հանջ այս մօ­տե­ցում­նե­րը ա­ռայժմ հաշտ աչ­քով չեն դի­տուիր Ան­գա­րա­յի կող­մէ՝ որ­քան որ ալ 1 մի­լիառ եւ­րո­յի ար­ժո­ղու­թեամբ օ­ժան­դա­կու­թիւն մը նա­խա­տե­սուած ըլ­լայ Թուր­քիոյ հա­մար։ Պատ­ճա­ռը այն է, որ Թուր­քիոյ Հան­րա­պե­տու­թեան քա­ղա­քա­ցի­նե­րու պա­րա­գա­յին մուտ­քի ար­տօ­նու­թե­նէ զերծ գոր­ծադ­րու­թիւն­նե­րու հա­մար ակ­նար­կու­թիւն մը չէ կա­տա­րուած, իսկ այդ գու­մա­րը պի­տի յա­տու­ցուի Թուր­քիոյ ԵՄ-ի մաս­նակ­ցու­թեան բաժ­նէն։ Ա­սոր փո­խա­րէն թրքա­կան կող­մը կը պա­հան­ջէ, որ օ­ժան­դա­կու­թիւ­նը ա­ռըն­չա­կից չդար­ձուի Թուր­քիոյ մաս­նակ­ցու­թեան բաժ­նին եւ առ­նուազն եր­կու տա­րուան ըն­թաց­քին Թուր­քիոյ քա­ղա­քա­ցի­նե­րու ա­նար­գել շրջա­գա­յու­թեան հա­մար գրա­ւոր ե­րաշ­խիք տրուի։ Պեր­լի­նի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը կ՚աշ­խա­տի զա­նա­զան վար­կած­նե­րու վրայ, որ­պէս­զի գեր­մա­նա­կան հան­րա­յին կար­ծի­քին մօտ չստեղ­ծուի Թուր­քիոյ քա­ղա­քա­ցի­նե­րը վի­զա­յէ զերծ դարձ­նե­լու տպա­ւո­րու­թիւն մը։ Վար­կած­նե­րը կը նե­րառ­նեն Թուր­քիոյ քա­ղա­քա­ցի­նե­րու ԵՄ-է ներս առ­նուազն ե­րեք ամ­սուան ժամ­կէ­տով ա­նար­գել շրջա­գա­յու­թեան հա­ւա­նա­կա­նու­թիւ­նը։ Պեր­լի­նի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը նման ա­ռա­ջարկ­ներ պա­հան­ջե­լու փո­խա­րէն Ան­գա­րա­յէն կը պա­հան­ջէ Յու­նաս­տա­նի կամ Պուլ­կա­րիոյ վրա­յով ԵՄ մուտք գոր­ծող օ­տա­րահ­պա­տակ­նե­րը ըն­դու­նիլ նոյն վայր­կեա­նին եւ Թուր­քիոյ քա­ղա­քա­ցի­նե­րուն պա­րա­գա­յին պա­հան­ջել ա­նոնց ԵՄ-ի հետ լիար­ժէք հա­մա­պա­տաս­խան ան­ցագ­րե­րու տրա­մադ­րու­մը։

Գեր­մա­նիոյ կա­ռա­վա­րու­թեան բան­բե­րը նշեց, որ երկ­կող­մա­նի յա­րա­բե­րու­թիւն­ներն ալ օ­րա­կար­գի վրայ պի­տի գան բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն ըն­թաց­քին։ Ա­ռայժմ այ­ցե­լու­թեան վերջ­նա­կան ծրա­գի­րը յայտ­նի չէ դար­ձած եւ հա­ւա­նա­կան է, որ Մեր­քէլ տե­սակ­ցի նաեւ ընդ­դի­մա­դիր ղե­կա­վար­նե­րու հետ։ Ծրագ­րի ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րը պի­տի յստա­կա­նան մին­չեւ այ­ցե­լու­թեան սկիզ­բը։

Միւս կող­մէ, գեր­մա­նա­կան Der Spiegel նշա­նա­ւոր պար­բե­րա­կա­նը շա­բա­թա­վեր­ջի այ­ցե­լու­թեան ըն­դա­ռաջ լոյս ըն­ծա­յեց յօ­դուա­ծ մը, որ կը կրէ հե­տե­ւեալ խո­րա­գի­րը. «Մեր­քէլ կը մեկ­նի Էր­տո­ղա­նի մօտ. ան­խու­սա­փե­լի չա­րի­քը»։ Ըստ այս յօ­դուա­ծին, Գեր­մա­նիոյ ներ­կայ հա­մա­խո­հա­կան իշ­խա­նու­թիւ­նը հա­մո­զուած է, թէ ան­կա­րե­լի է գաղ­թա­կան­նե­րու, փախս­տա­կան­նե­րու խնդի­րը լու­ծել ա­ռանց Թուր­քիոյ։ Երկ­րի ընդ­դի­մու­թիւ­նը կը զգու­շաց­նէ, որ նախ­քան Նո­յեմ­բե­րի 1-ի ընտ­րու­թիւն­նե­րը պէտք չէ յա­ւե­լեալ քա­ղա­քա­կան բե­մա­հար­թակ տրա­մադ­րել Էր­տո­ղա­նին։ Այս ուղ­ղու­թեամբ ար­տա­յայ­տուած է նաեւ Կա­նաչ­նե­րու միու­թեան նա­խա­գահ Ճեմ Էօզ­տե­միր։ Յա­մե­նայն­դէպս Ան­կե­լա Մեր­քէլ ո­րո­շած է չլսել Ճեմ Էօզ­տե­մի­րը։

Թեր­թը կը յի­շեց­նէ, որ Եւ­րո­միու­թիւ­նը կա­րող է ա­պա­հով պա­հել իր ար­տա­քին սահ­ման­նե­րը, ե­թէ միայն նոյ­նը ը­նեն ԵՄ-ի հա­րե­ւան բո­լոր պե­տու­թիւն­նե­րը։ Այս հան­գա­ման­քը Թուր­քիոյ կը վե­րա­բե­րի ա­ռա­ւել քան ո­րե­ւէ այլ եր­կիր մը։ Ե­թէ ԵՄ Թուր­քիան ճանչ­նայ որ­պէս անվ­տանգ եր­կիր, կրնայ մեր­ժել այն­տե­ղէն ժա­մա­նող գաղ­թա­կան­նե­րուն փախս­տա­կա­նի կար­գա­վի­ճակ տա­լու վե­րա­բե­րեալ դի­մում­նե­րը։ Այս պատ­ճա­ռով Եւ­րո­պա­յի տե­սան­կիւ­նէն անհ­րա­ժեշտ է հա­մա­ձայ­նա­գիր մը կնքել Թուր­քիոյ հետ՝ փախստա­կան­նե­րու խնդի­րը կար­գա­ւո­րե­լու հա­մար։ Եւ­րո­միու­թիւ­նը այս նպա­տա­կին հաս­նե­լու հա­մար պէտք է բա­ւա­կան մեծ մի­ջոց­ներ յատ­կաց­նէ Թուր­քիոյ, որ­պէս­զի Գեր­մա­նիոյ կող­մէ մեր­ժուե­լիք եւ ետ ու­ղար­կուե­լիք փախս­տա­կան­նե­րուն հա­մար թրքա­կան ճամ­բար­նե­րէն ներս ա­պա­հո­վուի հա­մա­մա­տա­կա­րա­րում։