ՂԱՐԱԲԱՂԵԱՆ ՉՈՐՍՕՐԵԱՅ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻՆ ՅԱՋՈՐԴ ՓՈՒԼԸ

Ղա­րա­բա­ղեան չոր­սօ­րեայ պա­տե­րազ­մը կը գտնուի մեր ե­տին: Հա­կա­մար­տող կող­մե­րը կը շա­րու­նա­կեն ի­րենց կրած մարդ­կա­յին կո­րուստ­նե­րը ներ­կա­յաց­նել: Վեր­ջին տուեալ­նե­րով՝ հայ­կա­կան բա­նա­կը ու­նի ինն­սուն­հինգ զո­հեր, մինչ Ատր­պէյ­ճա­նի մե­զի յայտ­նի լրա­տուա­մի­ջոց­նե­րը հա­տու­կենտ տե­ղե­կու­թիւն­ներ տա­լով կը շա­րու­նա­կեն մշու­շա­պատ մթնո­լորտ մը ստեղ­ծել ի­րենց ու­նե­ցած մարդ­կա­յին կո­րուստ­նե­րուն մա­սին: Զի­նուո­րա­կան լրագ­րու­թեան յայտ­նի կա­նոն­նե­րուն հա­մա­ձայն, նա­խա­յար­ձակ ե­ղած կող­մը պէտք է առ­նուազն ե­ռա­պա­տիկ ա­ւե­լի զոհ ու­նե­նայ քան պաշտ­պա­նուող կող­մը: Սա ար­դէն կը նշա­նա­կէ, որ Ատր­պէյ­ճա­նի բա­նա­կին զո­հե­րը կրնան հաս­նիլ ե­րեք հա­րիւ­րի: Հայ­կա­կան ճա­կա­տին վրայ տար­բեր մեկ­նա­բան­ներ Ատր­պէյ­ճա­նի շղթա­յա­զեր­ծած գրո­հը կը ներ­կա­յաց­նեն, որ­պէս ա­րագ հա­րուա­ծով մը հայ­կա­կան սահ­մա­նա­պահ գի­ծե­րէն ներս շրջան­ներ գրա­ւե­լու փորձ, որ­մէ ետք Պա­քու հրա­դա­դա­րի մը տեն­չա­լով պի­տի փոր­ձէր նոր սթա­թու­քօ մը ստեղ­ծել: Բայց այդ­պէս չե­ղաւ: Հայ­կա­կան կող­մին ա­րագ հա­կա­հա­րուա­ծը ոչ միայն ծանր կո­րուստ­ներ կը պատ­ճա­ռէր ատր­պէյ­ճա­նեան կող­մին, այլ կը յա­ջո­ղէր հրա­դա­դար պար­տադ­րել: Ե­րեք­շաբ­թի, 5 Ապ­րի­լի կէ­սօ­րին, մինչ ա­րա­բա­կան ռու­սա­մերձ AL Mayadeen կա­յա­նը ա­րագ տրուած լու­րով մը Ատր­պէյ­ճա­նի Նա­խա­գահ Իլ­համ Ա­լիե­ւին կող­մէ կա­տա­րուած յայ­տա­րա­րու­թիւն մը կը հրա­պար­կէ, ան­դին Մոս­կուա կը խօ­սէր հրա­դա­դա­րի շուրջ ե­ղած պայ­մա­նա­ւո­րուա­ծու­թեան մը մա­սին: Հա­կա­մար­տող կող­մե­րէն ա­ւե­լի բնա­կան է, որ Մոս­կուա կտրա­կա­նա­պէս դէմ էր, որ Կով­կա­սը դառ­նայ զի­նուո­րա­կան հակա­մար­տու­թեան նոր օ­ճախ: Հա­յաս­տա­նի մէջ, հայ­կա­կան բա­նա­կի ու­նե­ցած ծանր կո­րուս­տէն ետք պե­տա­կան ա­ւա­գա­նին եւ զի­նուո­րա­կան բարձ­րա­գոյն մար­մին­նե­րը Ատր­պէյ­ճա­նի առ­կայ բո­լոր «կար­միր գի­ծեր»ը հա­տե­լու ան­կան­խա­տե­սե­լի ո­րո­շու­մէն ետք կը հա­ւա­տա­յին, որ Հա­յաս­տանն ու Ղա­րա­բա­ղը կանգ­նած են նոր պա­տե­րազ­մի մը դի­մաց: Ժա­մե­րու ըն­թաց­քին եւ տրա­մա­թիք ա­րագ մագլ­ցու­մէ ետք հայ­կա­կան կող­մին հա­մար նոյն­պէս պա­տե­րազ­մի մէջ մտնե­լու ընտ­րան­քը բա­ցո­րոշ էր: Հա­յաս­տա­նի Նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեա­նի ԵԱՀԿ-ի ան­դամ եր­կիր­նե­րու դես­պան­նե­րուն հետ հան­դի­պու­մէն ետք տրուած ա­սու­լի­սը ու ա­ւե­լի ուշ գեր­մա­նա­կան մա­մու­լին տուած հար­ցազ­րոյց­նե­րու տո­ղա­տա­կին հեշտ էր կար­դալ, որ Հա­յաս­տան վճռած է բուռն կեր­պով պա­տաս­խա­նել ե­ղա­ծին: Բա­ցի ատ­կէ, Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գա­հը կը մե­ղադ­րէր Մոս­կուան հա­կա­ռա­կորդ Ատր­պէյ­ճա­նին ար­դիա­կան զէն­քեր ծա­խե­լուն մէջ: Ճիշդ է, որ այս ա­ռա­ջին ան­գա­մը չէ, որ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գա­հը նման խնդիր մը կը ներ­կա­յաց­նէր, բայց պա­տե­րա­զմա­կան ի­րադ­րու­թեան մէջ նման յայ­տա­րա­րու­թիւն կա­տա­րե­լը այլ հնչե­ղու­թիւն ու­նէր: Այս տուեալ­նե­րը նշե­ցի ներ­կա­յաց­նե­լու հա­մար հայ­կա­կան կող­մին մօտ ե­րեւ­ցած գեր­լա­րուած ի­րա­վի­ճա­կը եւ պա­տե­րազ­մի եր­թա­լու վճռա­կա­մու­թիւ­նը: Տե­ղին է նշել, որ դէպ­քե­րու ըն­թաց­քին հե­տե­ւող տար­բեր լրագ­րող­ներ հրա­դա­դա­րի վե­րա­հաս­տա­տու­մէն օ­րեր ետք կը գրէին, թէ հայ­կա­կան ու­ժե­րը կը գտնուէին ատր­պէյ­ճա­նեան ու­ժե­րուն ծանր հա­րուած­ներ տա­լու դիր­քի մը մէջ, երբ Մոս­կուա­յէն կը հնչէր կա­յա­ցուած հրա­դա­դա­րի մա­սին յայ­տա­րա­րու­թիւ­նը:

Անց­նող օ­րե­րուն Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հիմ­նա­կան ճա­կատ­նե­րուն վրայ զգու­շա­ւոր հան­դար­տու­թիւն կը տի­րէ: Ե­րե­ւե­լի է նաեւ, որ ատր­պէյ­ճա­նա­կան ու­ժե­րը կը շա­րու­նա­կեն խախ­տել հրա­դա­դա­րը, բայց եւ այն­պէս խախ­տում­նե­րու ընդ­հա­նուր պատ­կե­րը մեծ գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու ճա­նա­պարհ բա­ցող կրա­կա­հեր­թեր չեն: Բա­ցի ատ­կէ, բնա­կան է, որ Մոս­կուա ինք ստանձ­նած է «վա­րել» ղա­րա­բա­ղեան հա­կա­մար­տու­թեան այս փու­լը: Նոյ­նը կա­րե­լի է լսել Ռու­սաս­տա­նի նա­խա­գա­հին բեր­նէն, որ իր Հինգ­շաբ­թի օր տուած ա­մէ­նա­մեայ մամ­լոյ ա­սու­լի­սին ըն­թաց­քին կը շեշ­տէր, որ Ղա­րա­բա­ղի հար­ցը պէտք է լու­ծուի բա­ցա­ռա­պէս խա­ղաղ ճա­նա­պարհ­նե­րով եւ փոխ­զիջ­ման ըմբռ­նում­նե­րով:

Գետ­նի վրայ մինչ եր­կու հա­կա­մար­տող կող­մե­րը զի­նուո­րա­կան հա­մալ­րում­ներ կ՚ը­նեն, մաս­նա­ւո­րա­պէս հայ­կա­կան կող­մին հա­մար հար­ցը տե­ղա­փո­խուած է ներ­քին քննարկ­ման հար­թակ: Այս ի­րա­կա­նու­թեան ա­մե­նէն վառ ա­պա­ցոյ­ցը ան­ցեալ Շա­բաթ, Ապ­րի­լի 9-ի յետ­մի­ջօ­րէին, Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան ներ­կայ եւ նախ­կին ա­ռա­ջին նա­խա­գահ­նե­րուն՝ Սերժ Սարգ­սեա­նի եւ Լե­ւոն Տէր-Պետ­րո­սեա­նի վեր­ջի­նիս բնա­կա­րա­նին մէջ տե­ղի ու­նե­ցած հան­դի­պումն էր, որ մեծ ու­շադ­րու­թեան կ­­՚ար­ժա­նա­նար: Մինչ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան երկ­րորդ նա­խա­գահ՝ Ռո­պէրթ Քո­չա­րեան կը յայտ­նէր, որ այս փու­լին անհ­րա­ժեշ­տու­թիւն չի տես­ներ Սերժ Սարգ­սեա­նին հետ հան­դի­պե­լու, ան­դին Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան ա­ռա­ջին նա­խա­գա­հը «Ի Լուր» ե­լեկտ­րո­նա­յին կայ­քին հար­ցազ­րոյց մը տա­լով՝ կը խօ­սէր այդ «պատ­մա­կան» հան­դիպ­ման ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րուն մա­սին: Տէր-Պետ­րո­սեան փա­կա­գի­ծե­ր բա­նա­լով կը յայտ­նէր, թէ ա­ռա­ջին ան­գա­մը չէ, որ Հա­յաս­տա­նի հա­մար ճա­կա­տագ­րա­կան պա­հե­րու ինք պատ­րաստ է խօ­սիլ ի­րեն հա­մար թիւ մէկ քա­ղա­քա­կան «հա­կա­ռա­կորդ» հա­մա­րուող երկ­րի նա­խա­գա­հին հետ: Բա­ցի այս ի­րա­կա­նու­թե­նէն, նաեւ պէտք է շեշ­տադ­րել Տէր-Պետ­րո­սեա­նի այն մօ­տե­ցու­մը՝ ըստ ո­րուն, Հա­յաս­տա­նի Նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեա­ն իր թի­կուն­քը «ա­պա­հո­վուած» պէտք է զգայ ո­րե­ւէ բա­նակ­ցու­թեան սե­ղա­նի առ­ջեւ: Ուր­ե՞մն: Ու­րեմն բա­ցա­յայտ է, որ ղա­րա­բա­ղեան խնդրի յա­ռա­ջի­կայ փու­լը պի­տի դրուի բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու սե­ղա­նի մը, ո­րուն հիմ­նա­կան հո­վա­նա­ւո­րը պի­տի ըլ­լայ Մոս­կուան: Բա­ցո­րոշ է նաեւ, որ հրա­դա­դա­րը հաս­տա­տե­լու Մոս­կուա­յի յա­ջո­ղու­թեան մէջ պէտք է տե­ղադ­րել Քրեմ­լի­նի Կով­կա­սին միակ տէ­րը ըլ­լա­լու փաս­տը եւ այս հա­մար­ձակ քայ­լով Վլատ­ի­միր Փու­թին բո­լոր խա­ղա­ցող­նե­րուն կ­­՚ը­սէր, թէ ի­րենց հա­մար Կով­կա­սը ան­սա­կար­կե­լի տա­րածք է:

Մոս­կուա­յի դե­րին մագլ­ցու­մին մա­սին խօ­սած է ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմ­­բա­կի նախ­կին հա­մա­նա­խա­գահ Մե­թիու Պրայ­զան: Ա­մե­րի­կա­ցի հա­մա­նա­խա­գա­հը բա­ցի ան­կէ, որ կա­րե­ւո­րած է Մոս­կուա­յի դե­րը ղա­րա­բա­ղեան հիմ­նախնդ­րի վեր­ջին զար­գա­ցում­նե­րուն շուրջ, նաեւ ծանր մե­ղադ­րանք­ներ ուղ­ղած է Ա­մե­րի­կա­յի Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու ընդ­հա­նուր կե­ցուած­քին ու որ­դեգ­րած ան­գործ­նա­կան եւ կրա­ւո­րա­կան դիր­քին ա­ռըն­թեր:

Այս մօ­տե­ցու­մին մէջ պէտք է կար­դալ, որ Կով­կա­սը կա­րե­ւոր շրջան մըն է նաեւ Ո­ւա­շինկ­թը­նին հա­մար, ո­րուն այ­սօ­րուան վար­չա­կար­գը տար­բեր բարդ հար­ցե­րու մէջ մխրճուած ըլ­լա­լու պատ­ճա­ռով՝ կա­րե­լի է ը­սել, որ ե­րես թե­քած է խնդրէն:

Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու ղե­կա­վա­րու­թեան կա­րե­ւո­րա­գոյն յայ­տա­րա­րու­թիւ­նը ղա­րա­բա­ղեան զար­գա­ցում­նե­րուն վե­րա­բե­րեալ կ­­՚ըլ­լար ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րի մա­կար­դա­կով: Ճոն Քե­րի հար­ցը կը քննար­կէր իր ռուս պաշ­տօ­նա­կցին հետ եւ ա­նոր յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րը կ­­՚ըլ­լա­յին հար­ցը բա­ցա­ռա­պէս խա­ղաղ ճա­նա­պար­հով լու­ծե­լու մա­սին:

Վե­րա­դառ­նա­լով Ե­րե­ւա­նի մէջ տե­ղի ու­նե­ցող խմո­րում­նե­րուն, պէտք է նկա­տի առ­նել նաեւ «Ժամ» ե­լեկտ­րո­նա­յին պար­բե­րա­կա­նին մէջ լոյս տե­սած «Սեն­սա­ցիոն լու­րեր Մոսկ­վա­յից» վեր­լու­ծա­կան նիւ­թը, ըստ ո­րուն Ռու­սաս­տա­նի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը այ­սօր դժգոհ է Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գա­հէն եւ այդ դժգո­հու­թիւ­նը կա­պուած է Սարգ­սեա­նի իբ­րեւ Կով­կա­սի մէջ Ռու­սաս­տա­նի շա­հե­րը հա­րուա­ծե­լու եւ ծան­րա­գոյն այս հանգ­րուա­նին թոյլ տուած մեծ թե­րա­ցում­նե­րուն հետ: Այս յօ­դուա­ծի հրա­պա­րա­կու­մէն ետք Տէր-Պետ­րո­սեա­նի շրջա­նակ­նե­րը ծանր մե­ղադ­րանք­ներ ը­նե­լով կը գրէին, որ սոյն մօ­տե­ցու­մին ձե­ռա­գի­րը կը պատ­կա­նի Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան երկ­րորդ նա­խա­գահ Ռո­պէրթ Քո­չա­րեա­նի վերհս­կո­ղու­թեամբ գոր­ծող լրա­տուա­կան եւ քա­ղա­քա­կան «ա­բա­րաթ»ին: Բնա­կան է նաեւ, որ շա­տե­րու մտքին մէջ պի­տի ու­րուագ­ծուէր ո­րե­ւէ դժուար զի­ջու­մէ խու­սա­բե­լու հա­մար Նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեա­նի հա­ւա­նա­կան հրա­ժա­րա­կա­նի հար­ցը եւ Մոս­կուա­յի ան­վե­րա­պահ նե­ցու­կով Ռո­պէրթ Քո­չա­րեա­նի իշ­խա­նու­թեան վե­րա­դառ­նա­լու վար­կա­ծը:

Այս բո­լո­րը բնա­կա­նա­բար անս­տոյգ տե­ղե­կու­թիւն­ներ են, սա­կայն, ինչ­պէս նա­խորդ յօ­դուա­ծիս մէջ նկա­տել տուած եմ այ­սօր եւս կրկնե­լու գնով պէտք է ը­սել, որ Ե­րե­ւա­նի մէջ քա­ղա­քա­կան ո­րե­ւէ խմո­րում ու հա­ւա­նա­կան մագլ­ցում ան­վե­րա­պա­հօ­րէն կա­պուած է ղա­րա­բա­ղեան հիմ­նա­հար­ցի զար­գա­ցում­նե­րուն հետ:

Բա­ցո­րոշ է, որ Մոս­կուա հա­կա­ռակ պա­տե­րազ­մի դաշ­տէն ե­լած փո­շի­նե­րուն եւ հո­ղին վրայ թա­փուած սուղ ա­րեան, մտա­դիր է հար­ցը լու­ծել շատ դան­դաղ քայ­լե­րով, իսկ Ար­ցա­խի մէջ ե­րեւ­ցող ներ­կայ փու­լը յար եւ նման պի­տի ըլ­լայ անց­նող 1 Ապ­րի­լէն ա­ռաջ ե­ղած ընդ­հա­նուր վի­ճա­կին:

Հի­մա հարց կը ծա­գի, թէ հայ­կա­կան կող­մը պատ­րաստ է՞ այս դան­դաղ եւ սուղ ար­ժող ո՛չ պա­տե­րազմ-ո՛չ խա­ղա­ղու­թիւն կա­նո­նին, ո­րուն ըն­թաց­քին ա­մէ­նօ­րեայ դրու­թեամբ կրա­կի տակ կը մնան ղա­րա­բա­ղեան սահ­մա­նի բո­լոր գի­ծե­րը եւ ա­մէ­նօ­րեայ դրու­թեամբ հայ զի­նուոր­ներ կը զո­հուին:

ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ

Ե­րե­ւան