ՍԹՐԱԶՊՈՒՐԿԷՆ ՎԵՐՋԱԿԷՏ
Եւրոպայի մարդու իրաւանց ատեանի (ԵՄԻԱ) Մեծ պալատը երէկ հրապարակեց «Զուիցերիա ընդդէմ Փերինչէքի» դատի իր վճիռը։ Դատաւորները որոշած են, որ տեղի ունեցած է Մարդկային իրաւանաց եւրոպական համաձայնագրի 10-րդ յօդուածի խախտում՝ այսինքն կ՚աշկանդուած է «Վաթան» կուսկացութեան ղեկավար, ազգայնապաշտ գործիչ Տողու Փերիչէքի ազատ արտայայտուելու իրաւունքը եւ ատեանը այդ հիմքով ալ մերժած է Զուիցերիոյ բողոքը։
Որոշումին մէջ նաեւ կը նշուի, որ արդեօք Եւրոպայի մարդու իրաւանց ատեանէն չի պահանջուի՞ր սահմանել՝ 1915-ին Օսմանեան կայսրութեան մէջ տեղի ունեցած հայ ժողովուրդի կոտորածներն ու զանգուածային տեղահանութիւնը բնուդագրել որպէս ցեղասպանութիւն. ատեանը որոշած է, որ իրաւասու չէ եւ այդ հարցին վերաբերեալ չի կրնար իրաւական ուժ ունեցող գնահատական տալ։
Հարկ է նշել, թէ նախորդ՝ Ստորին պալատի որոշման մէջ Հայոց ցեղասպանութիւնը բնութագրուած էր որպէս պատմական վիճելի փաստ մը, ինչ որ որպէս երրորդ կողմ կը վիճարկէր Հայաստանի Հանրապետութիւնը։
Եւրոպայի մարդու իրաւանց ատեանին մօտ Հայաստանի իրաւունքները պաշտպանած էին ծանօթ փաստաբաններ Ճեֆրի Ռապըրթսըն, Ամալ Քլունի եւ Թոպի Քոլիս։
Յիշեցնենք, որ 2008-ին զուիցերական դատարան մը դատապարտած էր Տողու Փերինչէքը՝ Հայոց ցեղասպանութիւնը ժխտելու մեղադրանքով։ Փերինչէք դիմած էր Եւրոպայի մարդու իրաւանց ատեան եւ 2013-ին ատեանի Ստորին պալատը որոշած էր, որ Զուիցերիոյ դատարանի վճիռը Մարդկային իրաւանց համաձայնագրի 10-րդ յօդուածի ոտնահարում է։ Զուիցերիոյ կառավարութիւնը իր կարգին դիմած էր Եւրոպական ատեան՝ գործը Մեծ պալատ փոխադրելու խնդրանքով, որ ընդունուած էր 2014-ին։ Դատին ունկնդրութիւնը կայացած էր 28 Յունուար 2015-ին։ Հակառակ այս վճռին, Հայաստանի կառավարութիւնը կը պնդէ, որ ամբողջութեամբ գոհացում տրուած է իր պահանջներուն։
Եւրոպայի մարդու իրաւանց ատեանի մօտ Հայաստանի ներկայացուցիչ, աւագ դատախազ Գէորգ Կոստանեանի յայտարարութեան համաձայն, Հայաստանի կառավարութիւնը կ՚ակնկալէր, որ Եւրոպական ատեանի վճռէն բացառուին այն ձեւակերպումները, որոնք կրնան կասկածի տակ դնել Հայոց ցեղասպանութեան փաստը։
Ըստ հայկական կողմին, Մեծ պալատը շեշտած է, որ իր խնդիրը չէ իրաւական որեւէ յայտարարութիւն կատարել 1915-ի իրադարձութիւններուն վերաբերեալ։ Բացի այդ, հայկական կողմը դրական կը նկատէ, որ Սթրազպուրկի դատարանը իրաւաչափ համարած է Հայոց ցեղասպանութեան ժխտումի քրէա-կան պատասխանատուութիւնը, պարզապէս նշած է, որ ատիկա պէտք է կատարուի բացառաբար Եւրոպական համաձայնագրի շրջանակին մէջ։
Հայ յեղափոխական դաշնակցութեան պիւրոյի Հայ դատի եւ քաղական հարցերու գրասենեակի պատասխանատու Կիրօ Մանոյեան եւս պարտութիւն չի համարեր այս վճիռը, դիտել տալով, որ անոր դէմ քուէարկած են 17 դատաւորներէն 7-ը։ «Եթէ մէկ բառով պիտի որակենք, պիտի ըսէի այն, որ այդ 7-ը դէմ ձայները որակածեն են, թէ այս մէկը երկչոտ որոշում մըն էր», ըսաւ ան։
Միւս կողմէ, Հայ ազգային գոնկրէսը մտահոգիչ կը նկատէ այս վճիռը։ «Խոր ափսոսանքով ծանօթացանք այն լուրին հետ, որ Եւրոպական ատեանը առաջնային համարեց խօսքի ազատութիւնը, այլ ոչ թէ Հայոց ցեղասպանութիւնը մերժելը քրէական օրէնսգրքով սահմանուած յօդուած է։ Այդ առումով տեղի ունեցաւ մտահոգիչ փաստ մը, որ կը կրկնէ երկու տարի առաջ կայացուած վճիռը։ Միաժամանակ, ըստ իս, սա պիտի ունենայ որոշակի ազդեցութիւն նման օրէնքներ ընդունած այլ երկիրներու մէջ եւս։ Թուրքիան լրացուցիչ», ըսաւ Հայ ազգային գոնկրէսի արտաքին յարաբերութիւններու յանձնաժողովի նախագահ Վլատիմիր Կարապետեան։
«Ժառանգութիւն» կուսակցութենէն Արմէն Մարտիրոսեան եւս վճիռը դրական չէ համարած Հայաստանի համար։ Ըստ իրեն, Մեծ պալատի վճռին վրայ ազդած է նաեւ Հայաստանի քաղաքակրթական ընտրութիւնը։ «Քաղաքակրթական որոշակի ընտրութիւն կատարեցինք եւ արդարութիւն կամ մեր նկատմամբ դրական վրաբերմունք կը պահանջենք մէկ այլ քաղաքակրթական կերպէն, բայց կը յանձնուինք բոլորովին այլ քաղաքակրթական կերպի։ Ուստի այս ամէնը, կը կարծեմ, ազդեցութիւն ունեցած է, որովհետեւ միայն արդարադատութեան խնդիր չէ, յստակ է, որ քաղաքական մօտեցում ալ գոյութիւն ունի», ըսաւ Մարտիրոսեան։ Ըստ իրեն, վճիռը նախադէպ մը պիտի հանդիսանայ եւ պիտի ունենայ բացասական ազդեցութիւն։
Նիւթին շուրջ յայտարարութիւն մը հրապարակեց նաեւ Արտաքին գործոց նախարարութիւնը։ Այնտեղ կը նշուի, թէ պետութիւնը որպէս երրորդ կողմ մասնակցած է դատավարութեան։ «Այս որոշումը իրաւական կարեւոր յաղթանակ մըն է ժողովրդավարութեան, արտայայտման ազատութեան եւ մարդկային իրաւանց տեսակէտէ, ինչպէս նաեւ այն քաղաքականութեան տեսակէտէ, զոր որդեգրած ենք՝ 1915-ի դէպքերուն վերաբերեալ», նշուած է այնտեղ։