ԻՇԻՊ-Ի ԴԷՄ… ԻՆՉՊԷ՞Ս

Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Րէ­ճէպ Թայ­յիպ Էր­տո­ղան յայ­տա­րա­րեց, որ Թուր­քիա «Ի­րաք-Շա­մի իս­լա­մա­կան պե­տու­թիւն» (Ի­ՇԻՊ) ա­հա­բեկ­չա­կան խմբա­ւոր­ման դէմ քայ­լեր կրնայ առ­նել մի­ջազ­գա­յին հա­մա­խո­հու­թեան հետ։ Էր­տո­ղա­նի խօս­քե­րով, ԻՇԻՊ այս պա­հուն Թուր­քիոյ տե­-սա­կէ­տէ սպառ­նա­լիք մը կը հան­դի­սա­նայ, հե­տե­ւա­բար Թուր­քիան ալ կրնայ ա­նոր դէմ ստեղծուած մի­ջազ­գա­յին հա­մա­խո­հու­թեան զօր­քե­րուն հետ քայ­լե­րու ձեռ­նար­կել։ Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գա­հը այդ հա­ւա­նա­կան քայ­լե­րուն շուրջ ժամ­կէտ մը չնշեց եւ ա­ւել­ցուց, թէ այս ամ­բող­ջին մէջ ա­ռաջնա­հերթ կա­րե­ւո­րու­թիւն կը ներ­կա­յաց­նէ ե­րեք խնդիր։ Ա­ռա­ջի­նը՝ թռիչք­նե­րու հա­մար փակ գօ­տիի մը ստեղ­ծուիլն է, երկ­րոր­դը՝ ա­հա­բեկ­չու­թե­նէ մաք­րա­գոր­ծուած անվ­տանգ շրջա­նի մը ստեղ­ծու­մը եւ եր­րոր­դը՝ Սու­րիոյ ընդ­դի­մա­դիր­նե­րուն մար­զումն ու զի­նու­մը։ Թուր­քիոյ պատ­կան մար­մին­նե­րը ներ­կա­յիս աշ­խա­տանք կը տա­նին այս ուղ­ղու­թիւն­նե­րով։ Ժամ­կէտ­նե­րը թէեւ տա­կա­ւին ճշդուած չեն, սա­կայն Էր­տո­ղան հա­ւաս­տիա­ցուց, թէ գոր­ծըն­թա­ցը վե­րահս­կո­ղու­թեան տակ է։

Ներ­կա­յիս, մի­ջազ­գա­յին բե­մա­հար­թա­կի վրայ Ի­ՇԻՊ-ի դէմ պայ­քա­րը ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թիւն կը ներ­կա­յաց­նէ, մաս­նա­ւո­րա­պէս Փա­րի­զի մէջ պա­տա­հած ա­հա­բեկ­չա­կան ա­հա­ւոր յար­ձա­կու­մէն վերջ։ Ե­րէկ, Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու Նա­խա­գահ Պա­րաք Օ­պա­մա եւ Ֆրան­սա­յի Նա­խա­գահ Ֆրան­սուա Օ­լանտ ու­նե­ցան հե­ռա­խօ­սազ­րոյց մը, ո­րու ըն­թաց­քին շօ­շա­փե­ցին այս նոյն խնդի­րը։ Ծա­նօթ է, որ Ֆրան­սուա Օ­լանտ յա­ռա­ջի­կայ օ­րե­րուն պի­տի այ­ցե­լէ Ո­ւա­շինկ­թըն եւ Մոս­կուա։ Փա­րի­զի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը այս փու­լին կը ձգտի ա­մե­րի­կեան եւ ռու­սա­կան կող­մե­րուն հետ հաս­նիլ հա­սա­րա­կաց յայ­տա­րա­րի մը՝ Ի­ՇԻՊ-ի դէմ հա­րուած­նե­րը սաստ­կաց­նե­լու հա­մար։ Ար­դա­րեւ, ֆրան­սա­կան կող­մը սա կը նկա­տէ ար­դիւ­նա­ւէտ պայ­քա­րի մը նա­խադ­րեա­լը։ Սպի­տակ տան աղ­բիւր­նե­րը տե­ղե­կա­ցու­ցին, որ Օ­պա­մա եւ Օ­լանտ անդ­րա­դար­ձած են Փա­րի­զի ան­ցեալ շաբ­թուան յար­ձակ­ման յա­ջոր­դած հար­ցաքն­նու­թեան վեր­ջին ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րուն։ Եր­կու ղե­կա­վար­ներն ալ վե­րա­հաս­տա­տած են ի­րենց վճռա­կա­նու­թիւ­նը՝ Ի­ՇԻՊ-ը ոչն­չաց­նե­լու ուղ­ղու­թեամբ։ Նո­յեմ­բե­րի 24-ին նա­խա­տե­սուած Օ­լան­տի Ո­ւա­շինկ­թըն այ­ցե­լու­թեան ըն­դա­ռաջ, նա­խա­գահ­նե­րը կանգ ա­ռած են նաեւ Սու­րիոյ ներ­քին պա­տե­րազ­մին վերջ մը դնե­լու եւ ժո­ղո­վուր­դը ա­հա­բեկ­չա­կան սպառ­նա­լի­քէն զերծ պա­հե­լու նիւ­թե­րուն վրայ։

Փա­րիզ-Ո­ւա­շինկ­թըն-Մոս­կուա ա­ռանց­քին վրայ հա­սա­րա­կաց յայ­տա­րար մը ձեռք բե­րե­լով ԻՇԻՊ-ի դէմ պայ­քա­րը սաստ­կաց­նե­լու ուղ­ղեալ ո­րո­նում­նե­րը միշտ կը շա­րու­նա­կուին, սա­կայն ակն­յայտ է, որ նման գոր­ծըն­թա­ցի մը հա­սու­նա­ցու­մը պի­տի չըլ­լայ այդ­քան դիւ­րին։ Սպի­տակ տան աղ­բիւր­նե­րը ե­րէկ վերս­տին շեշ­տե­ցին, թէ Մոս­կուա­յի եւ Ո­ւա­շինկ­թը­նի մի­ջեւ Սու­րիոյ այժ­մու Նա­խա­գահ Պե­շար Է­սա­տի ճա­կա­տագ­րին շուրջ կ՚ապ­րուին տա­րա­ձայ­նու­թիւն­ներ։ Բաց աս­տի, Սպի­տակ տան եւ Քրեմ­լի­նի հետ տա­րա­ձայ­նու­թիւն­նե­րը կը պահ­պա­նուին նաեւ Սու­րիա­յէ ան­կախ կարգ մը նիւ­թե­րու շուրջ, մա­նա­ւանդ Խրի­մի կտրուած­քով։ Այս հան­գա­ման­քը ե­րէկ ընդգ­ծուե­ցաւ ԱՄՆ-ի նա­խա­գա­հի Ազ­գա­յին անվ­տան­գու­թեան հար­ցե­րով խորհր­դա­կան Պեն Ռոտ­ցի կող­մէ։

Այս բո­լո­րին լոյ­սին տակ Մոս­կուան ալ վեր­ջին օ­րե­րուն յա­ճախ ազ­դան­շան­ներ կու տայ իր որ­դեգ­րած դիր­քո­րոշ­ման շուրջ։ Ռու­սաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Սէր­կէյ Լաւ­րով յայտ­նեց, թէ Ի­ՇԻՊ-ի դէմ մի­ջազ­գա­յին իս­կա­կան հա­մա­խո­հու­թեան մը ձե­ւա­ւոր­ման հա­մար՝ ա­րեւմտեան եր­կիր­նե­րը պէտք է հրա­ժա­րին որ­պէս նա­խա­պայ­ման ա­ռա­ջադ­րե­լէ՝ Սու­րիոյ ղե­կա­վար Պե­շար Է­սա­տի իշ­խա­նու­թե­նէն հե­ռա­նա­լը։ Ըստ Լաւ­րո­վի, Վիեն­նա­յի մէջ տե­ղի ու­նե­ցած վեր­ջին բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն ըն­թաց­քին կա­րե­լի չէ ե­ղած հա­մա­ձայ­նու­թեան հաս­նիլ այն մա­սին, թէ Սու­րիոյ ճգնա­ժա­մի յաղ­թա­հար­ման ճա­նա­պար­հին ինչ­պի­սի դե­րա­կա­տա­րու­թիւն մը պի­տի ստանձ­նէ Պե­շար Է­սատ։ Լաւ­րո­վի խօս­քե­րով, շա­հագր­գիռ բո­լոր եր­կիր­նե­րը հա­մա­կար­ծիք չեն, որ Պե­շար Է­սատ պէտք չէ դեր մը ստանձ­նէ քա­ղա­քա­կան գոր­ծըն­թա­ցին մէջ։ Ռու­սա­կան կող­մի մօ­տե­ցու­մով, Ի­ՇԻՊ-ի դէմ հա­սա­րա­կաց պայ­քա­րին մաս կազ­մե­լու հա­մար ա­նըն­դու­նե­լի է նա­խա­պայ­ման­ներ յա­ռաջ քշե­լը։ Ռուս նա­խա­րա­րին հա­մոզ­մամբ, Վիեն­նա­յի վեր­ջին հա­մա­ձայ­նա­գի­րը չի բա­ցա­ռեր Է­սա­տի մաս­նակ­ցու­թիւ­նը յա­ռա­ջի­կայ նա­խա­գա­հա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րուն։

Սէր­կէյ Լաւ­րով այս նիւ­թին շուրջ Ռու­սաս­տա­նի հետ տա­րա­կար­ծու­թիւն­նե­րու տէր եր­կիր­նե­րու շար­քին թուար­կեց նաեւ Թուր­քիան։ Այս յայ­տա­րա­րու­թիւ­նը զու­գա­դի­պե­ցաւ այն շրջա­նին երբ ան կը պատ­րաս­տուի այ­ցե­լել Ան­գա­րա։ Ռու­սաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թեան բան­բեր Մա­րիա Զա­խա­րո­վա ե­րէկ տե­ղե­կա­ցուց, թէ Նո­յեմ­բե­րի 25-ին Լաւ­րով Թուր­քիա պի­տի այ­ցե­լէ՝ մաս­նակ­ցե­լու հա­մար Ռու­սաս­տան-Թուր­քիա Ռազ­մա­վա­րա­կան ծրագ­րա­ւոր­ման հա­մա­տեղ խում­բի հին­գե­րորդ նիս­տին։ Զա­խա­րո­վա­յի բա­ցատ­րու­թիւն­նե­րով, ռուս-թրքա­կան բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն ըն­թաց­քին Սու­րիոյ հար­ցին շուրջ կար­ծիք­ներ պի­տի փո­խա­նա­կուին, պի­տի քննար­կուի Մեր­ձա­ւոր Ա­րե­ւել­քի եւ Ափ­րի­կէի հիւ­սի­սի ի­րա­վի­ճա­կը։

Միւս կող­մէ, Պե­շար Է­սատն ալ ե­րէկ հան­դէս ե­կաւ ա­նակն­կալ յայ­տա­րա­րու­թիւ­նով մը ու տե­ղե­կա­ցուց, թէ երկ­րէն ներս ընտ­րու­թեան ժա­մա­նա­կա­ցոյ­ցը կրնայ սկսիլ միայն ա­հա­բեկ­չու­թեան պար­տու­թեան մատ­նուե­լէն վերջ։ Ան ներ­քին պա­տե­րազ­մը վեր­ջաց­նե­լու նպա­տա­կով քա­ղա­քա­կան գոր­ծըն­թա­ցի մը սկիզ­բը պայ­մա­նա­ւո­րեց ա­հա­բեկ­չա­կան բռնագ­րաւ­ման վերջ գտնե­լուն հետ։ Ի­տա­լա­կան հե­ռուս­տաըն­կե­րու­թեան մը տուած հար­ցազ­րոյ­ցին մէջ Պե­շար Է­սատ յայ­տա­րա­րեց, թէ իշ­խա­նու­թե­նէն պի­տի չհե­ռա­նայ՝ մին­չեւ որ ԻՇԻՊ պար­տու­թեան մատ­նուի։ Միեւ­նոյն ժա­մա­նակ ան յայտ­նեց, թէ ո­րե­ւէ ար­գելք գո­յու­թիւն չու­նի՝ ընտ­րու­թիւն­նե­րուն ժա­մա­նակ իր թեկ­նա­ծու­թեան ա­ռա­ջադր­ման հա­մար։