ԱՊԱԳԱՅԻ ՆՈՐ ՏԵՍԼԱԿԱՆԸ

Սի­րե­լի՛ ըն­թեր­ցող, յար­գար­ժա՛ն հայ­րե­նա­կից,

Ո­րո­շե­ցի գրիչ վերց­նել եւ խօ­սիլ քե­զի հետ  Հա­յաս­տա­նի մէջ տե­ղի ու­նեցող ի­րա­ւա­քա­ղա­քա­կան գոր­ծըն­թաց­նե­րու մա­սին. գի­տեմ, որ օրուան ծանրա­բեռ­նուած աշ­խա­տան­քէն, ու­սու­մէն ետք, միեւ­նոյնն է, չես  զլա­նար լու­րեր ստա­նա­լու Հայ­րե­նի­քէն:

Գի­տեմ, որ իւ­րա­քան­չիւր լաւ  փո­փո­խու­թիւն ու յա­ռա­ջըն­թաց կ՚ու­րախաց­նէ, իսկ մտա­հո­գիչ եւ տհաճ  ե­րե­ւոյ­թը կը տխրեց­նէ քեզ: Գի­տեմ նաեւ, որ քե­զի հա­մար գլխա­ւո­րը Հա­յաս­տա­նի եւ Ար­ցա­խի անվ­տան­գու­թեան հարցերն են եւ  շատ մտա­հոգ ես, երբ կը տե­ղե­կա­նաս­ հա­կա­ռա­կոր­դի կող­մէն  փխրուն կա­յու­նու­թիւ­նը ա­նընդ­հատ  խախ­տե­լու դէպ­քե­րուն մա­սին:

Չեմ կաս­կա­ծիր, որ հո­գիիդ խոր­քէն միշտ ալ հպարտ կը զգաս, որ հայ ծնած ես, որ հայ­կա­կան ծի­նե­րը շատ բան տուած են քե­զի: Միա­ժա­մա­նակ, ոչ միայն դուն, այ­լեւ աշ­խար­հի ո­րե­ւէ երկ­րի մէջ ապ­րող մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րը կը մտա­ծեն ա­ւե­լի հզօր ու պաշտ­պա­նուած­ Հայ­րե­նիք, մար­դու ի­րա­ւունք­ներն ու ա­զա­տու­թիւն­նե­րը ա­ռա­ւել ճանչ­ցող  եւ ե­րաշ­խա­ւո­րող, ժո­ղովր­դա­վա­րական ինս­տի­տուտ­նե­րու գոր­ծու­նէու­թիւ­նը ան­վե­րա­պահ ա­պա­հո­վող պետու­թիւն ու­նե­նա­լու մա­սին:

Բնա­կա­նա­բար, նաեւ գի­տես, որ ըն­դա­մէ­նը քսանչորս տա­րե­կան է մեր պե­տու­թիւ­նը, ո­րուն կա­յաց­ման ա­ռաջին տա­րի­նե­րը ան­ցան Սպի­տա­կի երկ­րա­շար­ժի հե­տե­ւանք­նե­րու վե­րաց­ման, Ար­ցա­խեան պար­տադ­րուած պատե­րազ­մը յաղ­թե­լու, է­ներ­կե­տիկ ճգնա­ժա­մը յաղ­թա­հա­րե­լու եւ­ նոր, ա­զատ ու ան­կախ պե­տու­թեան հիմ­քե­րը կա­ռու­ցե­լու գոր­ծըն­թաց­նե­րով։

 Բարդ ու դժուար էր պե­տա­կան շի­նա­րա­րու­թիւ­նը, իշ­խա­նու­թեան ճիւ­ղե­րու կազ­մա­ւո­րու­մը, ա­նոնց գոր­ծառոյթ­նե­րու ճշգրտու­մը եւ պե­տա­կան իշ­խա­նու­թեան մար­մին­նե­րու մի­ջեւ ո­րո­շա­կի հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թեան ապա­հո­վու­մը: Ա­ռա­ջին խորհր­դա­րա­նը, որ կը կո­չուէր Գե­րա­գոյն խոր­հուրդ, ի­րա­ւամբ կա­րե­ւոր դե­րա­կա­տա­րու­թիւն ու­նե­ցաւ խիստ անհ­րա­ժեշտ օ­րէնք­նե­րու ըն­դուն­ման, Նա­խա­գա­հի ինս­տի­տու­տի ստեղծ­ման, գե­րա­գոյն իշ­խա­նու­թիւ­նը հնա­րա­ւո­րինս խորհր­դա­րա­նի, կա­ռա­վա­րու­թեան եւ դա­տա­կան իշ­խա­նու­թեան մի­ջեւ բաժ­նելու­ գոր­ծին մէջ: Սա­կայն, ի­րա­ւա­կան պե­տու­թեան կա­յաց­ման գլխա­ւոր բա­նա­լին Սահ­մա­նադ­րու­թեան գո­յու­թիւնն է, որ, երկ­րի հիմ­նա­կան օ­րէնքն ըլ­լա­լով, ոչ միայն կը կա­նո­նա­կար­գէ մար­դու եւ պե­տու­թեան հա­մար կա­րե­ւոր ու անհ­րա­ժեշտ փոխ­յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը, կը սահ­մա­նէ­ հա­սա­րա­կու­թեան եւ պե­տու­թեան կեն­սա­գոր­ծու­նէութեան հիմ­նա­կան սկզբունք­նե­րը, այ­լեւ կ՚ո­րո­շէ պե­տա­կան իշ­խա­նու­թեան կա­ռու­ցուածքն ու պե­տա­կան մար­մին­նե­րու հա­մա­կար­գը:

Ժո­ղովր­դա­վա­րու­թեան ճա­նա­պար­հով ա­ռա­ջին քայ­լե­րը ը­նող, միա­ժա­մա­նակ, պա­տե­րազ­մա­կան ի­րա­վի­ճա­կի, շրջա­փակ­ման մէջ յայտ­նուած եր­կի­րը 1995 թուա­կա­նին ըն­դու­նեց ան­կախ Հա­յաս­տա­նի Սահ­մա­նադ­րու­թիւ­նը: Բնա­կա­նա­բար, ան չէր կրնար կա­տա­րեալ ըլ­լալ՝ 200 եւ ա­ւե­լի տա­րի­նե­րու ժո­ղովր­դա­վա­րու­թիւն ու­նե­ցող երկիր­նե­րու սահ­մա­նադ­րու­թիւն­նե­րուն հա­մե­մատ: Այ­նուա­մե­նայ­նիւ, Հայաստանի Հանրապետութեան Սահ­մա­նադրու­թիւ­նը սկսաւ գոր­ծել՝ սահ­մա­նե­լով պե­տա­կան իշ­խա­նու­թեան մար­մին­նե­րու գոր­ծա­ռոյթ­ներն ու ի­րա­ւա­սու­թիւն­նե­րը, ա­նոնց­ հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թեան, հա­կակ­շիռ­նե­րու եւ զսպում­նե­րու ոչ ամ­բող­ջա­կան հա­մա­կար­գը, ո­րուն թե­րու­թիւն­նե­րը ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քին ի­րենց զգաց­նել տուին:

Նա­խա­գա­հին վե­րա­պա­հուե­ցան մեծ լիա­զօ­րու­թիւն­ներ, ո­րուն ար­դիւն­քով ան կրնար ո­րե­ւէ պա­հուն աշ­խատան­քէն ա­զա­տել Վար­չա­պե­տը, ըն­դու­նիլ կա­ռա­վա­րու­թեան հրա­ժա­րա­կա­նը կամ ար­ձա­կել ժո­ղո­վուր­դի կող­մէն ընտ­րուած՝  ա­ռաջ­նա­կարգ ման­դատ ու­նե­ցող խորհր­դա­րա­նը եւ այլն:

Սա­կայն մեր  նպա­տա­կը ինք­նիշ­խան, ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան, սո­ցիա­լա­կան եւ ի­րա­ւա­կան պե­տու­թեան վերջ­նական  կա­ռու­ցումն է եւ մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեան սա­հուն ին­տեգ­րու­մը: Մեր զար­գաց­ման ա­ռաջ­նա­հեր­թութիւն­նե­րը նկա­տի առ­նե­լով՝ մենք քայլ առ քայլ դար­ձանք ­կարգ մը մի­ջազ­գա­յին կա­ռոյց­նե­րու ան­դամ: Որդեգ­րե­ցինք ժո­ղովր­դա­վա­րու­թեան, մար­դը՝ իբ­րեւ բարձ­րա­գոյն ար­ժէք ճանչ­նա­լու, մար­դու եւ քա­ղա­քա­ցիի ի­րա­ւունք­նե­րու պաշտ­պա­նու­թեան, շու­կա­յա­կան տնտե­սու­թեան անց­ման սկզբունք­նե­րը՝ ան­դա­մագրուե­լո­վ Եւրո­խոր­հուր­դին՝ ըն­դու­նե­լով եւ վա­ւե­րաց­նե­լով Մար­դու ի­րա­ւունք­նե­րու եւ հիմ­նա­րար ա­զա­տու­թիւն­նե­րու մա­սին Եւ­րո­պա­կան կոն­վեն­ցիան եւ այլն:

Եւ­րո­խոր­հուր­դի մէջ ստանձ­նե­ցինք  պա­տաս­խա­նատ­ւու­թիւն՝ մեր օ­րէնք­նե­րը, ինչ­պէս նաեւ՝ հիմ­նա­կան օ­րէնքը հա­մա­պա­տաս­խա­նեց­նե­լու մի­ջազ­գա­յին չա­փա­նիշ­նե­րուն: Նա­խա­գա­հա­կան կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գէն կի­սա­խորհր­դա­րա­նա­կան կա­ռա­վար­ման ան­ցում կա­տա­րե­լու նպա­տա­կով 2003 թուա­կա­նին մշա­կուե­ցաւ սահմա­նադ­րա­կան բա­րե­փո­խում­նե­րու նա­խա­գիծ, որ, սա­կայն, հան­րա­քուէի ար­դիւնք­նե­րով չըն­դու­նուե­ցաւ:

Հայաստանի Հանրապետութեան Սահ­մա­նադ­րու­թեան շուրջ տասը տա­րուան գոր­ծո­ղու­թեան ըն­թաց­քին ի յայտ ե­կան մեր օ­րէնսդ­րու­թեան բա­ցե­րը, սխալ­նե­րը, կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գի խիստ անձ­նա­կեդ­րոն բնոյ­թը, պե­տա­կան իշ­խա­նու­թեան մար­մին­նե­րու մի­ջեւ լիա­զօ­րու­թիւն­նե­րու ան­հա­մա­չափ­բաշ­խու­մը։ Այդ ա­մէ­նը, ինչպէս նաեւ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան մի­ջազ­գա­յին պար­տա­ւո­րուա­ծու­թիւն­նե­րը հիմք հան­դի­սա­ցան նոր սահ­մա­նադ­րա­կան բա­րե­փո­խում­նե­րու հա­մար:

Սի­րե­լի՛ ըն­թեր­ցող,

2005 թուա­կա­նին բա­րե­փո­խուած Սահ­մա­նադ­րու­թիւ­նը, ան­շուշտ, քայլ մը ա­ռաջ էր, քա­նի որ ընդլայնուեցան մար­դու ի­րա­ւունք­նե­րու եւ ա­զա­տու­թիւն­նե­րու շրջա­նա­կը, ՀՀ կա­ռա­վա­րու­թեան, վար­չա­պե­տի լիա­զօ­րու­թիւն­նե­րը, ա­ւել­ցան խորհր­դա­րա­նի վե­րահս­կո­ղա­կան­ գոր­ծա­ռոյթ­նե­րը: Սա­կայն, հե­տա­գայ զար­գա­ցում­նե­րը ցոյց տուին, որ  կա­ռա­վար­ման այս մո­տէլը եւս իր մէջ կը կրէ վտան­գա­ւոր «ա­կան­նր», կը յա­րու­ցէ լուրջ խնդիր­ներ: Այս­պէս, նա­խա­գա­հա­կան բո­լոր ընտ­րու­թիւն­նե­րու պա­րա­գա­յին ալ (բա­ցա­ռու­թեամբ 1991 թուա­կա­նի) հա­սարա­կու­թիւ­նը պա­ռակ­տուե­ցաւ, լուրջ առ­ճա­կա­տում յա­ռա­ջա­ցաւ յաղ­թող եւ պար­տուող խումբե­րու մի­ջեւ: Ըն­դա­մէ­նը 2-3 առ հարիւր տար­բե­րու­թեամբ նա­խա­գա­հա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րուն յաղ­թո­ղը ձեռք կը բե­րէ մեծ լիա­զօ­րու­թիւն­ներ, իսկ պար­տուո­ղը իր հսկա­յա­կա­ն ընտ­րա­զան­գուա­ծով կը մնայ ձեռ­նու­նայն: Հաս­րա­կու­թիւ­նը կը ճեղ­քէ եր­կու հա­տուա­ծի եւ բա­ւա­կան բարդ ու եր­կար կը տե­ւէ ա­նոր բնա­կա­նոն հու­նի մէջ դնե­լու գոր­ծըն­թացը:

Ժո­ղովր­դա­վա­րու­թեան ոս­կէ կա­նոն­նե­րէն է ընտ­րուած եւ ձե­ւա­ւորուած իշ­խա­նու­թիւն­նե­րու, պաշ­տօ­նա­տար ան­ձանց նկատ­մամբ վե­րահս­կո­ղու­թեան սահ­մա­նու­մը: Սա­կայն ներ­կայ Սահ­մա­նադ­րու­թեամբ հնա­րա­ւոր է զայն շրջան­ցել: Բե­րեմ  օ­րի­նակ մը. այ­սօ­րուան գոր­ծող­ Սահ­մա­նադ­րու­թեան պայ­ման­նե­րուն մէջ  Նա­խա­գա­հի ինստի­տու­տը կրնայ ան­վե­րահս­կե­լի դառ­նալ։ Միակ  դէպ­քը, որ հնա­րա­ւոր է Նա­խա­գա­հը պաշ­տօ­նանկ ը­նել, Հայ­րե­նի­քի դա­ւա­ճա­նու­թեան կամ այլ ծանր յան­ցա­գոր­ծու­թեան կա­տար­ման հա­մար, որ գործ­նա­կա­նօ­րէն գ­րե­թէ անհնար է, քան­զի չի գտնուիր նման Նա­խա­գահ, որ պե­տա­կան դա­ւա­ճա­նու­թիւն գոր­ծէ։ Իսկ խորհր­դա­րա­նա­կան կա­ռա­վար­ման անց­նե­լու պա­րա­գա­յին Նա­խա­գա­հը կ՚ընտ­րուի խորհր­դա­րա­նի կող­մէն, ա­նոր հիմ­նա­կան լիա­զօ­րու­թիւն­նե­րը կը տրուին վար­չա­պե­տին, ո­ր երկ­րի մէջ կը դառ­նայ գլխա­ւոր դե­րա­կա­տա­րու­թիւն ու­նե­ցող  պաշ­տօ­նա­տար անձ: Սա­կայն ի տար­բե­րու­թիւն այս կա­ռա­վար­ման ձե­ւի,  ա­ռա­ջար­կուող նոր կա­ռա­վար­ման համա­կար­գի  պա­րա­գա­յին ան ան­վե­րահս­կե­լի չէ եւ ան­մի­ջա­կան պա­տաս­խա­նատ­ւու­թիւն կը կրէ­ խորհր­դա­րանի առ­ջեւ։ Այս բա­րե­փո­խում­նե­րու ըն­դուն­ման պա­րա­գա­յին ո­րե­ւէ ձա­խո­ղու­թիւն քննարկ­ման ա­ռար­կայ պիտի դառ­նայ խորհր­դա­րա­նի մէջ եւ կրնայ վար­չա­պե­տին, կա­ռա­վա­րու­թեան, նա­խա­րա­րին  անվս­տա­հու­թիւն յայտ­նե­լու հարց յա­ռա­ջա­նալ։ Այս­պէ­սով, կա­ռա­վար­ման այս մո­տէլի պա­րա­գա­յին հնա­րա­ւո­րու­թիւն կ՚ըն­ձեռուի  բա­ցա­ռե­լու ան­վե­րահս­կե­լիու­թիւ­նը, ան­պատ­ժե­լիու­թիւ­նը, քա­ղա­քա­կան ու սահ­մա­նադ­րա­կան ան­պա­տաս­խանատ­ուու­թիւ­նը:

Կ՚ու­զեմ խօ­սիլ նաեւ հնա­րա­ւոր այլ հա­կա­սու­թեան մը մա­սին, որ կրնայ յան­գեց­նել սահ­մա­նադ­րա­կան ճգնաժա­մի: Գոր­ծող կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գի մէջ, ե­թէ խորհր­դա­րա­նը եւ Նա­խա­գա­հը միեւ­նոյն խումբէն են, ա­պա բնա­կա­նա­բար հա­կա­սու­թիւն չի յա­ռա­ջա­նար այս եր­կու ինս­տի­տուտ­նե­րու մի­ջեւ։ Հնա­րա­ւոր է, սա­կայն, այլ ի­րա­վի­ճակ, որ Հան­րա­պե­տու­թեան Նա­խա­գա­հը եւ խորհր­դա­րա­նա­կան մե­ծա­մաս­նու­թիւ­նը ըլ­լան տար­բեր քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րու ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ եւ ի­րա­րու հա­կոտ­նեայ: Այս պա­րա­գա­յին չի բա­ցա­ռիր, որ երկ­րի մէջ կրնայ­ յա­ռա­ջա­նալ ի­րա­վի­ճակ մը, երբ խորհրդա­րա­նը, ինչ­պէս նաեւ ա­նոր կող­մէն կազ­մա­ւո­րուած կա­ռա­վարու­թիւ­նը, ո­րո­շեն չա­պա­հո­վել Նա­խա­գա­հի սահ­մա­նադ­րա­կան լիա­զօ­րու­թիւն­նե­րը. օ­րի­նակ, իբ­րեւ գե­րա­գոյն գլխաւոր հրա­մա­նա­տար՝ Նա­խա­գա­հը կը պա­հան­ջէ մո­պի­լի­զաց­նել­ պե­տա­կան աղբիւր­նե­րը երկ­րի պաշտ­պա­նու­թեան հա­մար, իսկ կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը այդ պա­հուն նպա­տա­կա­յար­մար չի գտներ այդ հար­ցը լու­ծել Նա­խա­գա­հի յանձ­նա­րա­րու­թեան հա­մա­պա­տաս­խան եւ ար­դիւն­քով՝ պե­տու­թեան մէջ կրնայ յա­ռա­ջա­նալ ան­լու­ծե­լի, անե­լա­նե­լի ի­րա­վի­ճակ մը եւ նման պա­րա­գա­յին նոյ­նիսկ երկ­րի պաշտ­պա­նու­թեան հար­ցե­րուն  վտանգ կը սպառնայ: Ակն­յայտ է նաեւ, որ հա­կա­դիր բե­ւեռ­նե­րուն գտնուե­լով՝ Նա­խա­գա­հը չի կրնար ա­զա­տել վար­չա­պե­տը -վար­չապե­տը կը նշա­նա­կուի խորհր­դա­րա­նա­կան ­մե­ծա­մաս­նու­թեան կող­մէն վստա­հու­թիւն վա­յե­լող ան­ձը-, չի կրնար ար­ձա­կել խորհր­դա­րա­նը, իսկ  խորհր­դա­րանն ալ չի կրնար անվս­տա­հու­թիւն յայտ­նել Նա­խա­գա­հին, քա­նի որ ան ընտ­րուած է ժո­ղո­վուր­դի կող­մէն եւայլն։ Նման ճգնա­ժա­մա­յին վի­ճակ­նե­րու թուար­կու­մը ­կա­րե­լի է շա­րունա­կել:

Ներ­կայ բա­րե­փո­խում­նե­րը հաշուի ա­ռած են նմա­նա­տիպ բո­լոր դէպ­քե­րը, փա­կու­ղա­յին ի­րա­վի­ճակ­նե­րու բերող նոր­մե­րը եւ  ա­ռա­ջադ­րուած են  նոր կա­ռու­ցա­կար­գեր,  եւ ե­թէ ան­ցում կա­տա­րուի խորհր­դա­րա­նա­կան կա­ռա­վար­ման հա­մա­կարգ, ա­պա նման  հա­կա­սու­թիւն­ներ կը ­բա­ցա­ռուին:

Կ՚ու­զեմ տե­ղե­կաց­նել, որ 2013 թուա­կա­նէն սկսեալ Սահ­մա­նադ­րա­կան յանձ­նա­ժո­ղո­վը ու­սում­նա­սի­րած է հրապա­րա­կի վրայ ե­ղած ա­ռա­ջարկ­նե­րը, մի­ջազ­գա­յին փոր­ձը, քննար­կած տար­բե­րակ­ներ, խորհր­դակ­ցած մի­ջազ­գա­յին ի­րա­ւուն­քի լա­ւա­գոյն գի­տակ­նե­րու հետ, Եւ­րո­խոր­հուր­դին կից գոր­ծող «Ժո­ղովր­դա­վա­րու­թիւն՝ ի­րա­ւուն­քի մի­ջո­ցո­վ» եւ­րո­պա­կան յանձ­նա­ժո­ղո­վի (Վե­նե­տի­կի յանձ­նա­ժո­ղով) հետ եւ ա­ռա­ջադ­րած ա­ռա­ւել ամ­փոփ, ա­ռա­ւել կա­տա­րեալ Հայաստանի Հանրապետութեան սահ­մա­նադ­րա­կան բա­րե­փո­խում­նե­րու նա­խա­գիծ։ Վեր­ջինս հարս­տա­ցած է­ հա­րիւ­րէ ա­ւե­լի յօ­դուած­նե­րով, ո­րոնց գե­րակշ­ռող մա­սը կը վե­րա­բե­րի մար­դու ի­րաւունք­նե­րուն եւ ա­զա­տու­թիւն­նե­րուն, կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գի փո­փո­խու­թեան, դա­տա­կան իշ­խա­նու­թեան ձե­ւա­ւոր­ման կար­գին եւ ան­կա­խու­թեան, տա­րած­քա­յին եւ տե­ղա­կա­ն իշ­խա­նու­թիւն­նե­րու խնդիր­նե­րուն։

Ի վեր­ջոյ, ե­թէ այս փո­փո­խու­թիւն­նե­րուն «ա­յո» կ՚ը­սէ ժո­ղո­վուր­դը, ա­նի­կա կը նշա­նա­կէ, որ ա­պա­գա­յին ան պի­տի ընտ­րէ միայն իշ­խա­նու­թեան օ­րէնս­դիր մար­մին՝ խորհր­դա­րան, այն ալ հա­մա­մաս­նա­կան ընտ­րա­կար­գով  եւ լայն խորհր­դա­րա­նա­կան վե­րահս­կո­ղա­կան ­լիա­զօ­րու­թիւն­նե­րով: Խորհրդա­րա­նը, ընտ­րե­լով վար­չա­պետն ու երկ­րի նա­խա­գա­հը, կա­ռա­վա­րութեան վրայ կը դնեն երկ­րի ար­տա­քին եւ ներ­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թեան հետ կա­պուած բո­լոր  հար­ցե­րու լուծ­ման պա­տաս­խա­նատուութիւ­նը, ինչն ալ կը յան­գեց­նէ երկ­բե­ւե­ռու­թեան­ վե­րաց­ման (գոր­ծող Սահ­մա­նադ­րու­թեան մէջ թէ՛ Նա­խա­գա­հը, թէ՛ կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը պա­տաս­խա­նատ­ուու­թիւն կը կրեն):

Նա­խա­գի­ծը կը նա­խա­տե­սէ խորհր­դա­րա­նի եւ կա­ռա­վա­րու­թեան մի­ջեւ այն­պի­սի կա­ռու­ցա­կար­գեր, ո­րոնք չեն յան­գեց­ներ առ­ճա­կատ­ման, հա­կամար­տու­թեան: Ան­բա­ւա­րար աշ­խա­տան­քի պա­րա­գա­յին, ժո­ղո­վուր­դի դժգո­հութիւն­նե­րու ա­կան­ջա­լուր խորհր­դա­րա­նը, կրնա­յ անվս­տա­հու­թիւն յայտ­նել կա­ռա­վա­րու­թեան, ա­զա­տիլ ո­րե­ւէ ան­կա­րող եւ ժո­ղո­վուր­դի կող­մէն չընդու­նուող վար­չա­պե­տէն, հե­տե­ւա­բար եւ կա­ռա­վա­րու­թե­նէն։

Այս փաս­տա­թուղ­թի կա­րե­ւոր ա­ռա­ւե­լու­թիւն­նե­րէն եւ ժո­ղովր­դա­վա­րութեան խո­րաց­ման նպաս­տող էա­կան մօ­տե­ցում­նե­րէն մէկն ալ այն է, որ խորհր­դա­րա­նա­կան ընդ­դի­մու­թեան կը վե­րա­պա­հուին լայն ի­րա­ւունք­ներ, կը տրուի խորհր­դա­րա­նի նա­խա­գա­հի տե­ղա­կա­լի պաշ­տօ­նը, ա­ռանց­քա­յին շատ ո­րո­շում­ներ խորհր­դա­րա­նա­կան մե­ծա­մաս­նու­թիւ­նը ի վի­ճա­կի չ՚ըլ­լար կայաց­նել, ե­թէ չհա­մա­գոր­ծակ­ցի ընդ­դի­մու­թեան հետ եւայլն:

Մէկ այլ կա­րե­ւոր հան­գա­մանք. Երկ­րի մէջ ներ­քին կա­յու­նու­թեան հաս­տատ­ման, քա­ղա­քա­կան առ­ճա­կատումնե­րէն խու­սա­փե­լու լա­ւա­գոյն լու­ծում­նե­րէն է, երբ խորհրդա­րա՛­նը կ՚ընտ­րէ Հան­րա­պե­տու­թեան Նա­խա­գա­հը: Նա­խա­գա­հը պէտք է ըլ­լայ ան­կու­սակ­ցա­կան ե­ւ ի­րա­կա­նաց­նէ ա­նա­չառ ի­րա­ւա­րա­րի՝ ար­բիտ­րի դեր կա­ռա­վա­րու­թեան եւ խորհր­դա­րա­նի մի­ջեւ՝ հե­տե­ւե­լով երկ­րի մէջ Սահ­մա­նադ­րու­թեան պահ­պան­ման:

Սի­րե­լի՛ հայ­րե­նա­կից,

Կ՚ու­զէի  նաեւ տե­ղե­կաց­նել, որ սահ­մա­նադ­րա­կան փո­փո­խու­թիւն­նե­րու մէջ Սփիւռ­քին վե­րա­բե­րող յօ­դուա­ծը լրամ­շա­կուած եւ ամ­րագ­րուած է, որ Հա­յաս­տա­նը Սփիւռ­քի հետ կ՚ի­րա­կա­նաց­նէ հա­մա­կող­մա­նի կա­պե­րու զարգաց­ման եւ ամ­րապնդ­ման, հա­յա­պահ­պան­ման ուղ­ղուած քա­ղա­քա­կա­նու­թիւն՝ նպաս­տե­լով հայ­րե­նա­դարձու­թեան: Այս յօ­դուա­ծի մէջ որ­դեգ­րուած է նաեւ պե­տու­թեան կա­րե­ւոր պար­տա­կա­նու­թիւն մը՝ նպաս­տե­լու այլ պե­տու­թիւն­նե­րու մէջ հա­յոց լե­զուի, հայ­կա­կան պատ­մա­կան եւ մշա­կու­թա­յին ար­ժէք­նե­րու պահ­պան­ման, ինչ­պէս նաեւ հայ կրթա­կան եւ մշա­կու­թա­յին կեան­քի զար­գաց­ման։

Ժո­ղովր­դա­վա­րաց­ման կա­րե­ւոր սկզբունք­ներ որ­դեգ­րե­լով՝ մենք կը ձգտինք զար­գաց­նել ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան ինս­տի­տուտ­նե­րը, լայնց­նել եւ խո­րաց­նել ժո­ղովր­դաիշ­խա­նու­թիւ­նը՝ ու­ժեղ եւ պաշտ­պա­նուած Հա­յաս­տան կառու­ցե­լու հա­մար։

Ա՛յն Հա­յաս­տա­նը, ո­րուն կը ձգտի ողջ հայ ժո­ղո­վուր­դը, ինչ­պէս նաեւ դուք՝ սի­րե­լի՛ սփիւռ­քա­հա­յեր, ա՛յն Հա­յաս­տա­նը, որ հա­մայն հա­յու­թեան Հայ­րե­նիքն է։

Սպա­սենք եւ յու­սանք, որ ժո­ղո­վուր­դը ճիշտ կը կողմ­նո­րո­շուի եւ ա­պա­գա­յին մի­տուած սահ­մա­նադ­րա­կան բարե­փո­խում­նե­րը կ՚ըն­դու­նի ու կեան­քի կը կո­չէ, սահ­մա­նադ­րա­կան շի­նա­րա­րու­թիւ­նը կու տայ սպա­սուած  արդիւնք­նե­րը, եւ բա­րե­փո­խուած Սահ­մա­նադ­րու­թիւ­նը կը դառ­նայ գոր­ծող ի­րո­ղու­թիւն:

ՀՐԱՆՈՅՇ ՅԱԿՈԲԵԱՆ

ՀՀ Սփիւռքի նախարար