Անայլընտրանք գործընթաց

Զու­ցե­րիոյ մայ­րա­քա­ղա­քը՝ Պեռ­նի մէջ շա­բա­թա­վեր­ջին շա­րունա­կուե­ցան Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հիմ­նախնդ­րի կար­գա­ւոր­ման ուղ­ղեալ բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րը։ Այս­պէս, ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րուն միջ­նոր­դու­թեամբ ա­ւե­լի քան տա­րի մը վերջ տե­սակ­ցե­ցան Հա­յաս­տա­նի Նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեան եւ Ատր­պէյ­ճա­նի Նա­խա­գահ Իլ­համ Ա­լիեւ, ո­րոնք առ­կայ ա­նայ­լընտ­րանք գոր­ծըն­թա­ցի հիմ­նա­կան դե­րա­կա­տար­նե­րը կամ դէմ­քե­րը կը հան­դի­սա­նա­յին։ Զուի­ցե­րիոյ կա­ռա­վա­րու­թեան «Լանտ­կութ Լոհն» ըն­դու­նե­լու­թիւն­նե­րու տան պաշ­տօ­նա­կան հա­մա­լի­րէն ներս տե­սակ­ցե­ցան եր­կու նա­խա­գահ­նե­րը, ո­րոնց կող­քին էին Հա­յաս­տա­նի եւ Ատրպէյ­ճա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար­նե­րը՝ Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան եւ Էլ­մար Մա­մէ­տեա­րով։ Պեռ­նի մէջ Սերժ Սարգ­սեա­նի հետ էին նաեւ իր աշ­խա­տա­կազ­մի ղե­կա­վա­րը՝ Վի­գէն Սարգսեան, Զուի­ցե­րիոյ մօտ Հա­յաս­տա­նի փոխ-դես­պան Յաս­միկ Տոլ­մա­ճեան, նա­խա­գա­հի բան­բեր Վլա­տի­միր Յա­կո­բեան եւ այլ բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տօ­նա­տար­ներ։

Պեռ­նի մէջ նախ «Լանտ­կութ Լոհն» հա­սաւ Իլ­համ Ա­լիեւ, որ­մէ քա­նի մը վայր­կեան վերջ ալ ժա­մա­նեց Սերժ Սարգ­սեան։ Նոյ­նա­ժա­մա­նակ «Լանտ­կութ Լոհն» փու­թա­ցին նաեւ ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը՝ Ի­կոր Փո­փով (Ռու­սաս­տան), Ճէյմս Ո­ւոր­լիք (Միա­ցեալ Նա­հանգ­ներ), Փիէռ Անտ­րիու (Ֆրան­սա), ինչ­պէս նաեւ ԵԱՀԿ-ի շրջա­նա­յին նա­խա­գա­հի յա­տուկ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ դես­պան Ան­ճէյ Կասպր­չիկ։

Հիւ­րըն­կալ երկ­րի իշ­խա­նու­թիւն­նե­րուն ա­նու­նով եր­կու նա­խա­գահ­նե­րը դի­մա­ւո­րեց Զուի­ցե­րիոյ Ար­տա­քին գոր­ծոց հա­մա­դաշ­նակ­ցա­յին բա­ժան­մուն­քի ղե­կա­վար Տի­տիէ Պուրկ­հալ­թէր, որ ան­ցեալ տա­րի ԵԱՀԿ-ի շրջա­նա­յին նա­խա­գա­հի պաշ­տօ­նը կը վա­րէր, իբր այդ ո­րոշ չա­փով թարմ տե­ղե­կու­թիւն­նե­րու կը տի­րա­պե­տէ այս կար­գա­ւոր­ման գոր­ծըն­թա­ցին կա­պակ­ցու­թեամբ։ Տի­տիէ Պուրկ­հալ­թէր «Լանտ­կութ Լոհն» պատ­մա­կան շէն­քի աս­տի­ճան­նե­րու մուտ­քին դի­մա­ւո­րեց եր­կու նա­խա­գահ­նե­րը, ո­րոնց հետ ու­նե­ցաւ նաեւ կարճ ա­ռանձ­նազ­րոյց­ներ՝ շեշ­տե­լով, որ Զուի­ցե­րիոյ պատ­կե­րա­ցում­նե­րով ղա­րա­բա­ղեան հա­կա­մար­տու­թիւ­նը պէտք է կար­գա­ւո­րուի խա­ղաղ ճա­նա­պար­հով։ Ա­ւե­լի վերջ տե­ղի ու­նե­ցաւ պաշ­տօ­նա­կան նկա­րա­հա­նում՝ նոյն­պէս պատ­մա­կան շէն­քի աս­տի­ճան­նե­րուն վրայ, ուր մէկ­տե­ղուե­ցան Պուրկ­հալ­թէր եւ նա­խա­գահ­ներն ու ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար­նե­րը եւ ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը։

Պաշ­տօ­նա­կան աղ­բիւր­նե­րու հա­ղոր­դում­նե­րով, Սերժ Սարգսեան-Իլ­համ Ա­լիե­ւի տե­սակ­ցու­թիւ­նը սկսաւ ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րուն մաս­նակ­ցու­թեամբ։ Ա­ւե­լի վերջ եր­կու նա­խա­գահ­նե­րը մի­ջոց մը ա­ռանձ­նա­ցան միայն Ան­ճէյ Կասպր­չի­կի հետ։ Հուսկ, տե­ղի ու­նե­ցաւ Սերժ Սարգ­սեա­նի եւ Իլ­համ Ա­լիե­ւի դռնփակ ա­ռանձ­նազ­րոյ­ցը, որ­մէ վերջ վերս­տին ա­նոնց միա­ցան ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար­ներն ու հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը։ Մինչ կ՚ըն­թա­նար նա­խա­գահ­նե­րուն ա­ռանձ­նազ­րոյ­ցը, ըն­կե­րա­յին ցան­ցե­րուն վրայ ար­դէն յայտ­նուե­ցան զա­նա­զան դրուագ­ներ, ուր թէ­յա­սե­ղա­նի մը շուրջ հա­մախմ­բուած ա­նոնց կը սպա­սէին եր­կու ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար­ներն ու Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը։ Երբ այս գա­գա­թա­ժո­ղո­վը հա­սաւ իր ա­ւար­տին, «Լանտ­կութ Լոհն»էն ա­ռա­ջին հրա­ժեշտ առ­նո­ղը ե­ղաւ Իլ­համ Ա­լիեւ։ Իսկ Սերժ Սարգ­սեան այն­տե­ղէն հե­ռա­ցաւ՝ մի­ջոց մը եւս հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րուն հետ շփուե­լէ վերջ։ Սարգսեան-Ա­լիեւ գա­գա­թա­ժո­ղո­վի ա­ւար­տին Ե­րե­ւա­նի պաշ­տօ­նա­կան աղ­բիւր­նե­րը տե­ղե­կա­ցու­ցին, որ բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու ըն­թաց­քին քննար­կուած են հա­կա­մար­տու­թեան գօ­տիէն ներս լա­րուա­ծու­թեան նուա­զեց­ման ուղ­ղեալ քայ­լե­րը եւ հիմ­նախնդ­րի կար­գա­ւո­րու­մը յա­ռաջ մղե­լու հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րը։ Պաշ­տօ­նա­կան աղ­բիւր­նե­րը թէեւ գրա­ւոր ձե­ւով այս բա­ւա­կան սահ­մա­նա­փակ տե­ղե­կու­թիւն­նե­րը տրա­մադ­րե­ցին հան­րա­յին կար­ծի­քին, սա­կայն Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան տեղ­ւոյն վրայ իսկ՝ «Լանտ­կութ Լոհն»ի պար­տէ­զին մէջ բա­ւա­կան ման­րա­մասն յայ­տա­րա­րու­թիւն­ներ ը­րաւ հայ­կա­կան զան­գուա­ծա­յին լրա­տուու­թեան մի­ջոց­նե­րու ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րուն հա­մար, ո­րոնք կը հե­տե­ւէին այս գա­գա­թա­ժո­ղո­վին։ «Ե­թէ մենք իս­կա­պէս կը փա­փա­քինք յա­ռաջ շար­ժիլ, ա­պա պէտք է ստեղ­ծուի հա­մա­պա­տաս­խան մթնո­լորտ», ը­սաւ Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան այս առ­թիւ։ Ի­րենց կար­գին ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի ե­ռա­նա­խա­գահ­ներն ալ Պեռ­նի բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րէն վերջ հան­դէս ե­կան հա­մա­տեղ յայ­տա­րա­րու­թիւ­նով մը։ Ա­նոնք մատ­նան­շե­ցին, թէ այս գա­գա­թա­ժո­ղո­վը հնա­րա­ւո­րու­թիւն ըն­ձե­ռած է նա­խա­գահ­նե­րուն յստա­կեց­նե­լու ի­րենց դիր­քո­րո­շու­մը ա­ռանձ­նազ­րոյ­ցի ձե­ւա­չա­փով հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ։ Յայ­տա­րա­րու­թեան մէջ ար­ձա­նագ­րուած է նաեւ հե­տե­ւեա­լը.

«Նա­խա­գահ­նե­րը քննար­կե­ցին վեր­ջին շրջա­նի բռնու­թիւն­նե­րու դէ­քե­րը եւ յա­տուկ մտա­հո­գու­թիւն յայտ­նե­ցին զո­հե­րուն կա­պակ­ցու­թեամբ՝ նե­րա­ռեալ խա­ղաղ բնա­կիչ­նե­րը՝ պայ­մա­նա­ւո­րուած ծանր զրա­հա­սար­քա­ւո­րում­նե­րու կի­րառ­մամբ։ Նա­խա­գահ­նե­րը ա­ջակ­ցու­թիւն յայտ­նե­ցին հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րուն կող­մէ տա­րուող աշ­խա­տան­քին այն ա­ռա­ջարկ­նե­րուն շուրջ, ո­րոնք ուղղուած են շփման գծին վրայ եւ հայ-ատր­պէյ­ճա­նա­կան սահ­մա­նին բռնու­թեան ռիս­քե­րու նուա­զեց­ման՝ նե­րա­ռեալ հե­տաքն­նու­թիւն­նե­րու դրու­թեան կի­րա­ռու­մը։ Նա­խա­գահ­նե­րը պատ­րաս­տա­կա­մու­թիւն յայտ­նե­ցին շա­րու­նա­կել ներգ­րա­ւուա­ծու­թիւ­նը բա­նակ­ցա­յին կար­գա­ւոր­ման ա­ռա­ջարկ­նե­րուն շուրջ։ Ա­նոնք նաեւ վե­րա­հաս­տա­տե­ցին ի­րենց յանձ­նա­ռու­թիւ­նը Մինս­քեան խմբա­կի ձե­ւա­չա­փին։ Հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը կը շա­րու­նա­կեն պատ­րաս­տա­կամ ըլ­լալ կող­մե­րուն հետ աշ­խա­տանք­ներ տա­նե­լու Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թեան խա­ղաղ բա­նակ­ցա­յին կար­գա­ւոր­ման միջ­նոր­դու­թեան հար­ցին մէջ»։

Իր կար­գին, ա­մե­րի­կա­ցի հա­մա­նա­խա­գահ Ճէյմս Ո­ւոր­լիք, որ Սարգ­սեան-Ա­լիեւ հան­դի­պու­մէն ա­ռաջ ըն­կե­րա­յին ցան­ցե­րու վրայ ա­ռար­կա­յա­կան քննար­կում­նե­րու ակն­կա­լու­թիւն ար­տա­յայ­տած էր, Պեռ­նի տե­սակ­ցու­թեան ա­ւար­տին տե­ղե­կա­ցուց, թէ ո­րո­շուած է շա­րու­նա­կել աշ­խա­տան­քը խնդրի խա­ղաղ բա­նակ­ցա­յին կար­գա­ւոր­ման ուղ­ղու­թեամբ։ Ան միեւ­նոյն ժա­մա­նակ պնդեց, թէ նա­խա­գահ­նե­րու գա­գա­թա­ժո­ղո­վը եզ­րա­փա­կուած է 2016-ի ուղ­ղեալ բա­ժա­կա­ճա­ռով՝ աշ­խա­տե­լու բա­նակ­ցա­յին կար­գա­ւոր­ման շուրջ։ Յա­մե­նայն­դէպս, Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան Պեռ­նի իր յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րուն ըն­թաց­քին հեր­քեց այդ պնդու­մը։ Նալ­պան­տեան ը­սաւ, թէ այն­տեղ կայ ե­րե­ւա­կա­յու­թիւն մը, ո­րով­հե­տեւ նա­խա­գահ­նե­րը կե­նաց չեն խմած ու վա­րած են լուրջ բա­նակ­ցու­թիւն­ներ։

Սարգ­սեան-Ա­լիեւ տե­սակ­ցու­թե­նէն վերջ թէ՛ Ե­րե­ւա­նէն եւ թէ Ստե­փա­նա­կեր­տէն ե­ղան ար­ձա­գանգ­ներ։ Հա­յաս­տա­նի մէջ իշ­խա­նու­թեան գլուխ գտնուող Հան­րա­պե­տա­կան կու­սակ­ցու­թեան խորհր­դա­րա­նա­կան խմբակ­ցու­թեան ղե­կա­վար Վահ­րամ Պաղ­տա­սա­րեան յայտ­նեց, թէ նա­խա­գահ­նե­րու հան­դի­պում­նե­րը մի­տուած են խա­ղաղ կար­գա­ւոր­ման ու­ղի­ներ գտնե­լու։ Ե­րես­փո­խա­նը միեւ­նոյն ժա­մա­նակ ա­ւել­ցուց, թէ ցարդ նման հան­դի­պում­նե­րու ար­դիւն­քով չէ ար­ձա­նագրուած ո­րե­ւէ յա­ռա­ջըն­թաց, ո­րով­հե­տեւ Ատր­պէյ­ճան կը շա­րու­նա­կէ խախ­տել հրա­դա­դա­րը։ Ար­ցա­խի ղե­կա­վա­րու­թիւնն ալ տե­ղե­կա­ցուց, թէ Սարգ­սեան-Ա­լիեւ հան­դիպ­ման ըն­թաց­քին շեշ­տը դրուած է կա­յու­նու­թեան եւ խա­ղա­ղու­թեան ա­պա­հով­ման վրայ։ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Նա­խա­գահ Բա­կօ Սա­հա­կեա­նի բան­բե­րը՝ Դա­ւիթ Պա­պա­յեան կ՚ակն­կա­լէ, որ յա­ջորդ տա­րի բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րը պի­տի շա­րու­նա­կուին։ Ըստ ի­րեն, Պեռ­նի մէջ շեշ­տը դրուած է նաեւ ու­ժի կի­րառ­ման ան­թոյ­լատ­րե­լիու­թեան վրայ։ Իր խօս­քե­րով, հան­դի­պում­նե­րու ժա­մա­նակ Իլ­համ Ա­լիեւ կը վա­րուի այլ ձե­ւով, իսկ վե­րա­դառ­նա­լով Ատր­պէյ­ճան՝ կ՚ը­նէ հա­կա­ռա­կը։

Հայ­կա­կան կող­մի վե­րա­պահ կամ յո­ռե­տես ակն­կա­լու­թիւն­նե­րուն ար­դա­րա­ցումն ալ չու­շա­ցաւ Պեռ­նի բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րէն վերջ։ Ար­դա­րեւ, Սարգ­սեան-Ա­լիեւ տե­սակ­ցու­թեան նա­խոր­դած ան­նա­խըն­թաց լա­րուա­ծու­թիւ­նը Ար­ցա­խի ճա­կա­տին վրայ շա­րու­նա­կուե­ցաւ նաեւ Պեռ­նի բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րէն ան­մի­ջա­պէս վերջ։ Շա­բա­թա­վեր­ջին Ատր­պէյ­ճա­նի զօր­քե­րը շա­րու­նա­կե­ցին թա­փով խախ­տել հրա­դա­դա­րը՝ միշտ օգ­տա­գոր­ծե­լով հրա­սայ­լեր։ Ա­զէ­րի զօր­քե­րը շփման գծի հիւ­սիս-ա­րե­ւե­լան ուղ­ղու­թեան վրայ՝ Մար­տա­կեր­տի շրջա­նէն ներս է, որ օգ­տա­գոր­ծած են հրա­սայ­լե­րը։ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րա­րու­թեան աղ­բիւր­նե­րը յայտ­նե­ցին, որ Ար­ցա­խի պաշտ­պա­նու­թեան բա­նա­կի յա­ռա­ջա­պահ զօ­րա­մա­սե­րը հա­մար­ժէք պա­տաս­խան տուած են նա­խա­յար­ձակ գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րուն ու կը շա­րու­նա­կեն վստա­հօ­րէն ի­րա­կա­նաց­նել մար­տա­կան հեր­թա­պա­հու­թիւ­նը։

Այս բո­լո­րէն վերջ, Հա­յաս­տա­նի Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րա­րու­թիւնն ալ հան­դէս ե­կաւ յայ­տա­րա­րու­թիւ­նով մը՝ հրա­դա­դա­րի վեր­ջին խախ­տում­նե­րուն կա­պակ­ցու­թեամբ։ Պաշ­տօ­նա­կան հա­ղոր­դագ­րու­թեան մէջ շեշ­տուած է, թէ Ատր­պէյ­ճան կը շա­րու­նա­կէ սադ­րանք­նե­րը՝ հա­կա­ռակ ա­նոր, որ Ա­լիեւ յայտ­նած է սահ­մա­նին բռնու­թեան ռիս­քե­րու նուա­զեց­ման ուղ­ղեալ քայ­լե­րուն ա­ջակ­ցե­լու մա­սին։ Ե­րե­ւան այս առ­թիւ պաշ­տօ­նա­պէս տե­ղե­կա­ցուց, թէ հայ­կա­կան զօր­քե­րը կու տան թի­րա­խա­յին հա­կա­հա­րուած­ներ։

ԴԻՒԱՆԱԳԻՏՈՒԹԻՒՆԸ՝ ԼԱՒԱՏԵՍՈՒԹԻՒՆ…

Հա­յաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան Սերժ Սարգ­սեան-Իլ­համ Ա­լիեւ հան­դիպ­ման ա­ւար­տին Պեռ­նի մէջ հան­դէս ե­կաւ հե­տե­ւեալ յայ­տա­րա­րու­թիւ­նով.

«Վեր­ջին եօթ տա­րի­նե­րու ըն­թաց­քին Հա­յաս­տա­նի եւ Ատր­պէյ­ճա­նի նա­խա­գահ­նե­րու մա­կար­դա­կով մօ­տա­ւո­րա­պէս եր­կու տաս­նեակ հան­դի­պում­ներ ե­ղած են՝ գա­գա­թա­ժո­ղով­ներ։ Շարք մը հան­դի­պում­ներ շատ մօտ ե­ղած են հա­մա­ձայ­նու­թեան, սա­կայն Ատր­պէյ­ճան միշտ ետ­քայլ ը­րած է։ Ան­ցեալ տա­րուան Հոկ­տեմ­բե­րին Փա­րի­զի մէջ կա­յա­ցած վեր­ջին գա­գա­թա­ժո­ղո­վէն ի վեր բա­ւա­կան ժա­մա­նակ ան­ցած է՝ ա­ւե­լի քան տա­րի մը եւ շատ կա­րե­ւոր էր նոր հան­դիպ­ման մը կազ­մա­կեր­պու­մը։

«Մենք շնոր­հա­կալ ենք Զուի­ցե­րիոյ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րուն, ո­րոնք հիւ­րըն­կա­լե­ցին այս գա­գա­թա­ժո­ղո­վը։ Շնոր­հա­կալ ենք նաեւ ե­ռա­նա­խա­գահ եր­կիր­նե­րուն՝ ի­րենց ջան­քե­րուն հա­մար՝ բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցը յա­ռաջ մղե­լու ուղ­ղեալ նա­խա­գահ­նե­րու մա­կար­դա­կով նոր հան­դի­պում մը կազ­մա­կեր­պած ըլ­լա­լու հա­մար։ Այդ գոր­ծըն­թա­ցը յա­ռաջ մղե­լու հա­մար նման մտադ­րու­թիւն պէտք է ու­նե­նայ Ատր­պէյ­ճան, որ ի­րա­կա­նու­թեան մէջ ոչ միայն չու­նի նման մտադ­րու­թիւն մը, այլ՝ ընդ­հա­կա­ռակն։

«Այս գա­գա­թա­ժո­ղո­վին օ­րա­կար­գը թե­լադրուած էր Ատր­պէյ­ճա­նի կող­մէ սադ­րանք­նե­րու հրա­դա­դա­րի դրու­թեան կոպ­տա­գոյն խախ­տում­նե­րու հե­տե­ւան­քով ի­րա­վի­ճա­կի սրմամբ։ Եւ, բնա­կան է, ե­թէ այս­պի­սի սուր ի­րա­վի­ճակ կը տի­րէ, ա­պա միւս հար­ցե­րը կը մղուին երկ­րորդ հար­թու­թիւն։ Ատր­պէյ­ճան չի կա­րո­ղա­նար ա­զա­տուիլ այն պատ­րան­քէն, թէ կրնայ ու­ժի կի­րա­ռու­մը, ի­րա­վի­ճա­կի սրու­մը օգ­տա­գոր­ծել որ­պէս բա­նակ­ցա­յին գոր­ծիք։ Ի­րա­կա­նու­թեան մէջ սա ի­րենց տկա­րու­թիւնն է։ Պա­քու բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն մէջ իր անվս­տա­հու­թիւ­նը կը փա­փա­քի փո­խա­րի­նել այս կար­գի քայ­լե­րով։ Ատր­պէյ­ճա­նի ռազ­մա­վա­րա­գէտ­նե­րը կը կար­ծեն, թէ սա ի­րենց կու տայ ուժ մը. ի՞նչ տուած է մին­չեւ հի­մա այս քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը Ատր­պէյ­ճա­նին։ Ո­րե­ւէ դրա­կան բան, ո­րե­ւէ ա­ռա­ւե­լու­թիւն ոչ տուած է, ոչ կու տայ եւ ոչ ալ ի հար­կէ պի­տի տայ»։

Լ­րագ­րող մը այս կէ­տին վրայ Նալ­պան­տեա­նին հարց տուաւ, թէ ար­դեօք նպա­տա­կա­յար­մա՞ր էր բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու մաս­նակ­ցիլ այս պայ­ման­նե­րու ներ­քեւ։ Ի պա­տաս­խան նա­խա­րա­րը նշեց. «Կա­յին տրա­մադ­րու­թիւն­ներ եւ կան տրա­մադ­րու­թիւն­ներ, թէ Ատր­պէյ­ճա­նի այս ան­հա­մա­չափ կե­ցուած­քի՝ սադ­րանք­նե­րու պայ­ման­նե­րուն ներ­քեւ ե­րե­ւի ի­մաստ չու­նի շա­րու­նա­կել բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րը։ Ու հարց կը յա­ռա­ջա­նայ՝ ո՞րն է բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն այ­լընտ­րան­քը։ Հա­յաս­տան կողմ­նա­կից ե­ղած է, կողմ­նա­կից է բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցը շա­րու­նա­կե­լու, բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու մի­ջո­ցաւ հիմ­նախնդ­րի կար­գա­ւոր­ման։ Ու մեր Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գա­հին մաս­նակ­ցու­թիւ­նը այս գա­գա­թա­ժո­ղո­վին այս իսկ մա­սին կը խօ­սի՝ մեր մօ­տեց­ման մա­սին, թէ Հա­յաս­տան կը վե­րա­հաս­տա­տէ իր յանձ­նա­ռու­թիւ­նը՝ շա­րու­նա­կե­լու ե­ռա­նա­խա­գահ­նե­րուն հետ ջան­քե­րը՝ ուղ­ղուած հիմ­նախնդ­րի բա­ցա­ռա­պէս խա­ղաղ կար­գա­ւոր­ման։ Ե­թէ բա­նակ­ցու­թիւն չըլ­լայ, ինչ­պէ՞ս լու­ծում պի­տի ըլ­լայ։ Ինչ­պէ՞ս կը հաս­տա­տեն խա­ղա­ղու­թիւն։ Ի­րա­կա­նու­թեան մէջ նաեւ այս հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ կող­մե­րը ար­տա­յայ­տե­ցին ի­րենց մօ­տե­ցում­նե­րը հիմ­նախն­դրի կար­գա­ւոր­ման զա­նա­զան տար­րե­րու, զա­նա­զան սկզբունք­նե­րու շուրջ, զորս ի­րենք ներ­կա­յա­ցու­ցած են։ Եւ կրնանք դար­ձեալ վե­րա­հաս­տա­տել, որ դժբախ­տա­բար կող­մե­րու մօ­տե­ցում­նե­րը մօտ չեն, կամ չեն հա­մընկ­նիր։ Բայց այս­տեղ ոչ միայն Ատր­պէյ­ճա­նի մօ­տե­ցում­նե­րը չեն հա­մընկ­նիր Հա­յաս­տա­նի մօ­տե­ցում­նե­րուն, կրնաք ը­սել նաեւ, որ Ատր­պէյ­ճա­նի մօ­տե­ցում­նե­րը չեն հա­մընկ­նիր եւ չեն հա­մա­պա­տաս­խա­ներ ե­ռա­նա­խա­գահ եր­կիր­նե­րու ա­ռա­ջարկ­նե­րուն։

«Դուք գի­տէք, որ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թեան կար­գա­ւոր­ման վե­րա­բե­րեալ հա­մա­նա­խա­գահ եր­կիր­նե­րու ղե­կա­վար­նե­րու մա­կար­դա­կով ե­ղած է հինգ յայ­տա­րա­րու­թիւն։ Ատր­պէյ­ճան ա­մէն ձե­ւով կը խու­սա­փի ո­րե­ւէ յղում կա­տա­րե­լէ այդ յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րուն, ուր ար­տա­յայ­տուած են այն սկզբունք­նե­րը, այն տար­րե­րը, ո­րոնք, ինչ­պէս բազ­միցս նշած են հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը, կա­տա­րուած են որ­պէս մէկ ամ­բող­ջու­թիւն ու մէկ սկզբուն­քի կամ մէկ տար­րի տա­րան­ջան­տու­մը անհ­նար պի­տի դարձ­նէ կար­գա­ւո­րու­մը։

«Մենք բազ­միցս ար­տա­յայ­տուած ենք, որ պատ­րաստ ենք այդ ա­ռա­ջարկ­նե­րուն վրայ շա­րու­նա­կել բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րը ու եր­թալ կար­գա­ւոր­ման, Ատր­պէյ­ճան ո­րե­ւէ դրա­կան կար­ծիք չէ յայտ­նած այդ յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րուն վե­րա­բե­րեալ։ Միայն կը ձե­ւաց­նէ, որ պատ­րաստ է բա­նի մը, բայց ին­չի՞ պատ­րաստ է։ Ա­նոնք զա­նա­զան յայ­տա­րա­րու­թիւն­ներ կ՚ը­նեն ի­րենց հան­րա­յին կար­ծի­քին հա­մար ու կը մտա­ծեն, թէ դուր­սը կը տպա­ւո­րեն ոե­ւէ մէ­կը։ Սա բո­լո­րո­վին այդ­պէս չէ։ Պելկ­րա­տի մէջ ե­ռա­նա­խա­գահ­նե­րու յայ­տա­րա­րու­թեան կա­պակ­ցու­թեամբ ես մեկ­նա­բա­նու­թիւն տուի, կէտ առ կէտ անդ­րա­դար­ձայ։ Իսկ ի՞նչ մեկ­նա­բա­նու­թիւն տուին ատր­պէյ­ճան­ցի­նե­րը։ Չկայ ո­րե­ւէ մեկ­նա­բա­նու­թիւն, ո­րով­հե­տեւ այն ինչ որ կ՚ը­սէին հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը, մենք ալ կ՚ը­սենք նոյ­նը»։­

Ա­ւե­լի վերջ լրագ­րող մը Նալ­պան­տեա­նին հարց տուաւ, թէ Պեռ­նի բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րը յստակ ի՞նչ ար­դիւնք ու­նե­ցած են, կա­րե­լի՞ է զա­նոնք հա­մա­րել դրա­կան։ Նա­խա­րա­րը այս կա­պակ­ցու­թեամբ նշեց.

«Ո­րե­ւէ հան­դի­պում՝ յատ­կա­պէս՝ նա­խա­գահ­նե­րու մա­կար­դա­կով, շատ կա­րե­ւոր է, որ­պէս­զի այդ երկ­խօ­սու­թիւ­նը շա­րու­նա­կուի, բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րը շա­րու­նա­կուին, քա­նի որ ինչ­պէս նշե­ցի, այ­լընտ­րանք չկայ։ Ինչ­քան յա­ճախ ըլ­լան այս հան­դի­պում­նե­րը, այն­քան ա­ւե­լի շատ հնա­րա­ւոր է, գու­ցէ փոքր քայ­լե­րով, բայց քննար­կում­ներ ըլ­լան թէ՛ հիմ­նախնդ­րի խա­ղաղ կար­գա­ւոր­ման գոր­ծըն­թա­ցը յա­ռաջ տա­նե­լու ի­մաս­տով եւ թէ լա­րուա­ծու­թեան նուա­զեց­ման դրու­թիւն­նե­րու մշակ­ման ի­մաս­տով։ Այդ հար­ցերն ալ ի հար­կէ քննար­կուած են։

«Գի­տէք, որ ե­ռա­նա­խա­գահ­նե­րը բազ­մա­թիւ յայ­տա­րա­րու­թիւն­ներ ը­րած են նաեւ այս ուղ­ղու­թեամբ, հրա­դա­դա­րի խախ­տում­նե­րու, դէպ­քե­րու քննու­թեան դրու­թեան ստեղծ­ման վե­րա­բե­րեալ։ Մեր կող­մէն բազ­միցս ը­սած ենք, որ պատ­րաստ ենք եր­թա­լու այդ դրու­թեան ստեղծ­ման։ Ոչ միայն պատ­րաստ ենք, մենք ող­ջու­նած ենք այդ դրու­թեան ստեղ­ծու­մը։ Ը­սեմ ա­ւե­լին, հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը բազ­միցս ներ­կա­յա­ցու­ցած են այդ դրու­թեան ստեղծ­ման ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րը։ Կող­մե­րը առ­նուազն եր­կու ան­գամ՝ Սո­չիի մէջ կա­յա­ցած եր­կու գա­գա­թա­ժո­ղով­նե­րու ժա­մա­նակ, խօ­սած են այդ մա­սին։ Դուք կրնաք նա­յիլ այդ գա­գա­թա­ժո­ղով­նե­րու ար­դիւն­քին ըն­դու­նուած ե­ռա­կող­մա­նի՝ Հա­յաս­տա­նի, Ռու­սաս­տա­նի եւ Ատր­պէյ­ճա­նի նա­խա­գահ­նե­րու հա­մա­տեղ յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րը, ո­րոնց մէջ խօս­քը կ՚եր­թայ այդ իսկ դրու­թեան ստեղծ­ման մա­սին։ Այդ յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րուն մէջ ո­րոշ պար­տա­ւո­րու­թիւն­ներ ստանձ­նուած էին, թէ կող­մե­րը՝ ե­ռա­նա­խա­գահ­նե­րուն հետ միա­սին, պէտք է քննար­կեն այդ դրու­թիւն­նե­րու ստեղ­ծու­մը։

«Այդ իսկ յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րէն յե­տոյ Ատր­պէյ­ճան քա­նի մը ան­գամ ետ­քայլ ը­րաւ։ Այ­սօր մենք եւս քննար­կե­ցինք այդ դրու­թեան ստեղծ­ման ա­ռա­ջար­կը։ Վե­րա­հաս­տա­տուե­ցաւ, որ հայ­կա­կան կող­մե­րը ներ­կա­յա­ցու­ցած են ի­րենց դրա­կան ար­ձա­գան­գը։ Սեպ­տեմ­բե­րին՝ Նիւ Եոր­քի մէջ ՄԱԿ-ի ընդ­հա­նուր ժո­ղո­վի շրջա­նակ­նե­րէն ներս Հա­յաս­տա­նի եւ Ատր­պէյ­ճա­նի ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար­նե­րու հան­դիպ­ման, ե­ռա­նա­խա­գահ­նե­րը վե­րա­հաս­տա­տե­ցին, թէ Հա­յաս­տան ըն­դու­նած է ա­ռա­ջար­կը, ու կը սպա­սեն, որ Ատր­պէյ­ճանն ալ ըն­դու­նի։ Այդ հար­ցը դար­ձեալ ար­ծար­ծուե­ցաւ այ­սօ­րուան հան­դիպ­ման ըն­թաց­քին։ Կը յու­սանք, որ Ատր­պէյ­ճան վեր­ջա­պէս այլ մօ­տե­ցում պի­տի ցու­ցա­բե­րէ, ո­րով­հե­տեւ, ե­թէ մենք իս­կա­պէս կը փա­փա­քինք բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցը յա­ռաջ շար­ժել, ա­պա ա­սոր հա­մար պէտք է հա­մա­պա­տաս­խան մթնո­լորտ ստեղ­ծուի»։

­Նալ­պա­նեա­նին Պեռ­նի մէջ հարց տրուե­ցաւ նաեւ, թէ ե­ռա­նա­խա­գահ­նե­րը օ­րա­կար­գի վրայ բե­րա՞ծ են շփման գծին վրայ հրա­սայ­լե­րու եւ հրե­տա­նիի օգ­տա­գործ­ման հար­ցը։ Նալ­պան­տեան պա­տաս­խա­նեց.

«Ե­ռա­նա­խա­գահ­նե­րը թէ՛ այ­սօր դրած են այդ հար­ցը եւ թէ ի­րենց յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րուն մէջ բարձ­րա­ձայ­նած են։ Ե­թէ նկա­տի ու­նե­նանք այս տա­րուան Յու­նուա­րէն սկսալ, հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը հաս­ցէա­կան յայ­տա­րա­րու­թիւն­ներ եւ կո­չեր ը­րած են, վեր­ջի­նը՝ Պելկ­րա­տի մէջ՝ ԵԱՀԿ-ի ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար­նե­րու խոր­հուր­դի շրջա­նակ­նե­րէն ներս, որ բա­ւա­կան կա­րե­ւոր ձե­ւա­չափ մըն է։ Ա­մէն տա­րի Դեկ­տեմ­բե­րին այդ ձե­ւա­չա­փին մէջ ե­ռա­նա­խա­գահ­նե­րը հան­դէս կու գան յայ­տա­րա­րու­թեամբ։ Այս վեր­ջին յայ­տա­րա­րու­թեան մէջ շատ խիստ քննա­դա­տու­թիւն կար ծանր հրե­տա­նիի եւ տար­բեր զի­նա­տե­սակ­նե­րու հետ զա­նա­զան տրա­մա­չա­փի զի­նա­տե­սակ­նե­րու կի­րառ­ման ի­մաս­տով։ Եւ պարզ է, թէ ո­րո՛ւ ուղ­ղուած էր։ Ատր­պէյ­ճան, ի պա­տաս­խան այս մէ­կուն, փաս­տօ­րէն, ապ­տակ ի­ջե­ցուց ե­ռա­նա­խա­գահ­նե­րուն ու գնաց զա­նա­զան զի­նա­տե­սակ­նե­րու օգ­տա­գործ­մամբ ի­րա­վի­ճա­կի ա­ռա­ւել սրման։ Սա է Ատր­պէյ­ճա­նի պա­տա­սա­խա­նը մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեան ա­ռա­ջարկ­նե­րուն, քա­նի որ հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը ու­նին մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեան լիա­զօ­րու­թիւ­նը եւ հան­դէս կու գան ա­նոր ա­նու­նով»։

­Նալ­պան­տեա­նի նկա­տառ­ման յանձ­նուե­ցաւ ա­մե­րի­կա­ցի հա­մա­նա­խա­գահ Ճէյմս Ո­ւոր­լի­քի յայտ­նած տե­սա­կէ­տը, թէ կար­ծես կայ լա­ւա­տե­սու­թիւն։ Հայ­կա­կան կող­մը կը բաժ­նէ՞ միջ­նոր­դին լա­ւա­տե­սու­թիւ­նը։ Հա­յաս­տան այ­սու­հե­տեւ առ­հա­սա­րակ կրնա՞յ հրա­ժա­րիլ բա­նակ­ցե­լէ։ Հա­մա­պա­տաս­խան տրա­մադ­րու­թիւն­նե­րը ա­ճա՞ծ են, թէ պակ­սած։ Այս բո­լո­րին շուրջ Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան ը­սաւ.

«Ես պա­տաս­խա­նե­ցի այդ հար­ցին. տրա­մադ­րու­թիւն­նե­րը կան, բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցին այ­լընտ­րանք չկայ։ Հա­յաս­տան միշտ կողմ­նա­կից ե­ղած է եւ կողմ­նա­կից պի­տի ըլ­լայ բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու մի­ջո­ցաւ հիմ­նախնդ­րի կար­գա­ւոր­ման։ Իսկ այդ դրա­կան տրա­մադ­րու­թեան կամ լա­ւա­տե­սու­թեան ի­մաս­տով՝ դի­ւա­նա­գէտ­նե­րը ընդ­հան­րա­պէս պէտք է լա­ւա­տես ըլ­լան, ո­րով­հե­տեւ ե­թէ լա­ւա­տես չեն, ու­րեմն դի­ւա­նա­գէտ չեն»։