ԼՈՆՏՈՆԻ ՄԷՋ ՀԱՄԱԺՈՂՈՎ

Ա­նուշ Թրուանց կը տե­ղե­կաց­նէ Լոն­տո­նէն.-

Ե­րէկ ե­րե­կո­յեան Օքս­ֆորտ հա­մալ­սա­րա­նի Փեմպ­րուք գո­լէ­ճին մէջ բա­ցուե­ցաւ «Ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը 21-րդ դա­րուն» հա­մա­ժո­ղո­վը։ Օքս­ֆոր­տի հա­մալ­սա­րա­նի Ա­րե­ւե­լա­գի­տու­թեան ֆա­քիւլ­թէի Հա­յա­գի­տու­թեան ամ­պիո­նին նա­խա­ձեռ­նու­թեամբ կազ­մա­կեր­պուած այս հա­մա­ժո­ղո­վը նա­խա­տե­սուած է աշ­խա­տա­նո­ցի մը ձե­ւա­չա­փին մէջ։ Լիզ­պո­նի «Գա­լուստ Կիւլ­պէն­կեան» հիմ­նարկն ալ իր ա­ջակ­ցու­թիւ­նը կը բե­րէ այս նա­խա­ձեռ­նու­թեան։

Հա­մա­ժո­ղով-աշ­խա­տա­նո­ցին բա­ցու­մը կա­տա­րուե­ցաւ Օքս­ֆորտ հա­մալ­սա­րա­նի Ա­րե­ւե­լա­գի­տու­թեան ֆա­քիւլ­թէէն Տքթ. Հրաչ Չի­լին­կի­րեա­նի կող­մէ։ Այս առ­թիւ ան անդ­րա­դար­ձաւ սոյն հա­մա­ժո­ղո­վի կազ­մա­կերպ­ման դրդա­պատ­ճառ­նե­րուն եւ նպա­տակ­նե­րուն։ Չի­լին­կի­րեան ու­շադ­րու­թիւն հրա­ւի­րեց այն հան­գա­ման­քին վրայ, թէ Եւ­րո­պա­յի մէջ ա­ռա­ջին ան­գամ հա­մա­ժո­ղով մը կը կազ­մա­կեր­պուի նման նիւ­թի մը շուրջ ու մաղ­թեց, որ այդ մէ­կը ըլ­լայ շա­րու­նա­կա­կան։

Հրաչ Չի­լին­կի­րեա­նի հետ կազ­մա­կերպ­չա­կան պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւն­նե­րը բա­ժա­նած ա­կա­դե­մա­կան Թէօ ֆան Լինտ ա­ւե­լի վերջ ներ­կա­յա­ցուց ծրագ­րի այս բաժ­նի միակ բա­նա­խօ­սը՝ Ժը­նե­ւի հա­մալ­սա­րա­նի Հա­յա­գի­տու­թեան ամ­պիո­նի վա­րիչ Վա­լեն­թի­նա Քալ­ցո­լա­րին, որ միեւ­նոյն ժա­մա­նակ կը դա­սա­խօ­սէ նոյն հա­մալ­սա­րա­նի Մի­ջերկ­րա­կա­նի, սլա­ւո­նա­կան եւ ա­րե­ւե­լեան լե­զու­նե­րու ու քա­ղա­քակր­թու­թիւն­նե­րու բա­ժան­մուն­քին մօտ։ Վա­լեն­թի­նա Քալ­ցո­լա­րի այս առ­թիւ խօ­սե­ցաւ ար­դի հա­յե­րէ­նի խնդիր­նե­րուն շուրջ, մինչ իր հետ բե­րած էր նաեւ մեծ հա­յա­գէտ Հայր Ար­սէն Այ­տը­նեա­նի (1825-1902) «Քննա­կան քե­րա­կա­նու­թիւն աշ­խար­հա­բա­րի կամ ար­դի հա­յե­րէն լե­զուի» գիր­քին բնօ­րի­նա­կը։ Այս կա­րե­ւոր գոր­ծի լոյ­սին տակ եւ օ­րի­նակ­ներ ալ մէջ­բե­րե­լով ան մատ­նան­շեց հա­յե­րէ­նի ան­ցեա­լին ու ներ­կա­յին վե­րա­բե­րեալ կարգ մը հար­ցեր։ Ան աշ­խար­հա­բա­րի կարգ մը հար­ցե­րուն շուրջ խորհր­դա­ծե­լու ժա­մա­նակ մէջ­բե­րեց նաեւ Մարկ Նշա­նեա­նի ու­սում­նա­սի­րու­թիւն­նե­րը։ Իր անգ­լե­րէն դա­սա­խօ­սու­թեան ըն­թաց­քին Քալ­ցո­լա­րի հա­յե­րէ­նով կար­դաց նաեւ բա­նաս­տեղծ Զա­րեհ Խրա­խու­նիի բա­նաս­տեղ­ծու­թիւն­նե­րէն մին՝ որ­պէս օ­րի­նակ ար­դի հա­յե­րէ­նով գրուած գրա­կան գոր­ծի մը։ Ե­լոյ­թի ա­ւար­տին Քալ­ցո­լա­րի պա­տաս­խա­նեց նաեւ ներ­կա­նե­րու հար­ցում­նե­րուն։

Հա­մա­ժո­ղո­վի ե­րէ­կուան բաց­ման մաս­նակ­ցու­թիւն բե­րաւ նաեւ Հայց. Ա­ռա­քե­լա­կան Ե­կե­ղեց­ւոյ Անգ­լիոյ Թե­մա­կալ Ա­ռաջ­նորդ Տ. Յո­վա­կիմ Եպսկ. Մա­նու­կեան, որ խօսք ա­ռաւ նաեւ կար­ծի­քի փո­խա­նա­կում­նե­րու հանգ­րուա­նին։

Այ­սօր Օքս­ֆորտ հա­մալ­սա­րա­նի նոյն գո­լէ­ճէն ներս կը շա­րու­նա­կուի հա­մա­ժո­ղո­վին աշ­խա­տան­քը։ Օ­րա­կար­գի վրայ կը գտնուին՝ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ներ­կայ աշ­խար­հագ­րու­թիւ­նը, աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան տագ­նապ­նե­րու հե­տե­ւանք­նե­րը եւ ըն­կե­րատն­տե­սա­կան մա­քա­ռում­նե­րու ազ­դե­ցու­թիւ­նը ա­րեւմ­տա­հայ մշա­կոյ­թի վրայ գոր­ծած ազ­դե­ցու­թիւ­նը՝ թէ՛ ներ­կա­յի եւ թէ ա­պա­գա­յի ա­ռու­մով։ Հա­մա­ժո­ղո­վի մաս­նա­կից­նե­րը կը շօ­շա­փեն նաեւ Սփիւռ­քի մէջ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նով մտա­ծե­լու եւ ստեղ­ծա­գոր­ծե­լու խնդիր­ներն ու մար­տահ­րա­ւէր­նե­րը՝ թէ՛ գրող­նե­րու եւ թէ ըն­թեր­ցող­նե­րու տե­սան­կիւ­նէն։ Հա­մա­ժո­ղո­վա­կան­նե­րը պա­տաս­խան­ներ կ՚ո­րո­նեն նաեւ այն մա­սին, թէ ինչ­պի­սի կա­ռոյց­ներ, հաս­տա­տու­թիւն­ներ կամ մի­ջոց­ներ անհ­րա­ժեշտ են յա­ռա­ջի­կայ տաս­նա­մեակ­նե­րուն՝ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը կեն­սու­նակ պա­հե­լու հա­մար։

Հարկ է նշել, որ Լոն­տո­նի այս հա­մա­ժո­ղո­վին կը մաս­նակ­ցի նաեւ ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ օ­րա­թեր­թի խմբա­գիր Սե­ւան Տէ­յի­մեն­ճեան։