ԴԱՇՆԱԿԻՑՆԵՐՈՒՆ ՊԱՏԳԱՄ

Ե­րէկ, Մոս­կուա­յի մէջ տե­ղի ու­նե­ցան եր­կու կա­րե­ւոր գա­գա­թա­ժո­ղով­ներ, ո­րոնց մաս­նակ­ցե­ցաւ նաեւ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեան։ Ռու­սաս­տա­նի Նա­խա­գահ Վլա­տի­միր Փու­թի­նի տան­տի­րու­թեամբ նախ տե­ղի ու­նե­ցաւ Հա­ւա­քա­կան անվ­տան­գու­թեան պայ­մա­նագ­րի կազ­մա­կեր­պու­թեան (ՀԱՊԿ) Հա­ւա­քա­կան անվ­տան­գու­թեան խոր­հուր­դի նստաշր­ջա­նը։ Բաց աս­տի, օ­րուան երկ­րորդ կէ­սին տե­ղի ու­նե­ցաւ Եւ­րոա­սիոյ տնտե­սա­կան միու­թեան (ԵՏՄ) տնտե­սա­կան բարձ­րա­գոյն խոր­հուր­դի նստաշր­ջա­նը։ Այս վեր­ջի­նը կը բաղ­կա­նար եր­կու հանգ­րուա­նէ, ո­րու ա­ռա­ջինն էր նա­խա­գահ­նե­րուն նեղ կազ­մով խորհր­դակ­ցու­թիւ­նը, իսկ երկ­րոր­դը՝ ընդ­լայ­նուած կազ­մով բա­նակ­ցու­թիւ­նը։ Ե­րե­ւա­նի պաշ­տօ­նա­կան աղ­բիւր­նե­րու հա­ղոր­դում­նե­րով, Մոս­կուա­յի այս գա­գա­թա­ժո­ղով­նե­րուն ըն­թաց­քին Սերժ Սարգ­սեա­նին ըն­կե­րա­ցան բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տօ­նա­տար­ներ, ո­րոնց շար­քին էին Հա­յաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան, Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րար Սէյ­րան Օ­հա­նեան, Նա­խա­գա­հա­կան աշ­խա­տա­կազ­մի ղե­կա­վար Վի­գէն Սարգ­սեան, Փոխ-վար­չա­պետ Վա­չէ Գաբ­րիէ­լեան։

ՀԱՊԿ-ի գա­գա­թա­ժո­ղո­վը սկսաւ հիւ­րըն­կալ երկ­րի՝ Ռու­սաս­տա­նի Նա­խա­գահ Վլա­տի­միր Փու­թի­նի ող­ջոյ­նի խօս­քով։ Հա­ւա­քա­կան անվ­տան­գու­թեան խոր­հուր­դի նստաշր­ջա­նը վա­րեց Նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեան՝ քա­նի որ ՀԱՊԿ-ի մօտ շրջա­նա­յին նա­խա­գա­հի պաշ­տօ­նը ստանձ­նած է Հա­յաս­տան։ Սպի­տակ Ռու­սիոյ, Ղա­զա­խիս­տա­նի, Խրղը­զիս­տա­նի, Տա­ճի­կիս­տա­նի նա­խա­գահ­նե­րը, ինչ­պէս նաեւ ՀԱՊԿ-ի ընդ­հա­նուր քար­տու­ղար Նի­քո­լայ Պոր­տիու­ժա նախ ի­րա­կա­նա­ցու­ցին նեղ կազ­մով խորհր­դակ­ցու­թիւն մը, որ­մէ վերջ բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րը շա­րու­նա­կուե­ցան ընդ­լայ­նուած կազ­մով։ Լիա­գու­մար նիս­տի ըն­թաց­քին ստո­րագ­րուե­ցան շարք մը փաս­տա­թուղ­թեր։ ՀԱՊԿ-ի ան­դամ պե­տու­թիւն­նե­րու ղե­կա­վար­նե­րը կար­ծիք­ներ փո­խա­նա­կե­ցին աշ­խար­հի ըն­թա­ցիկ ի­րա­վի­ճա­կին եւ կազ­մա­կեր­պու­թեան հե­տա­գայ գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րուն շուրջ։ ՀԱՊԿ-ի գա­գա­թա­ժո­ղո­վի ա­ւար­տին ար­դիւնք­նե­րուն շուրջ մամ­լոյ ա­սու­լիս մը սար­քեց Սերժ Սարգ­սեան, որ նա­խա­գա­հած էր ժո­ղով­նե­րուն։ Ա­սու­լի­սին ներ­կայ էր Նի­քո­լայ Պոր­տիու­ժա։ Սարգ­սեան այս առ­թիւ նշեց, թէ Մոս­կուա­յի մէջ քննար­կած են Թուր­քիա-Սու­րիա սահ­մա­նին վրայ խո­ցուած Ռու­սաս­տա­նի ռազ­մաօ­դա­նա­ւին վե­րա­բե­րեալ դէպ­քը։ ՀԱՊԿ-ի ան­դամ եր­կիր­նե­րը այս հար­ցին մէջ հա­մե­րաշ­խու­թիւն եւ ա­ջակ­ցու­թիւն կը յայտ­նեն Մոս­կուա­յի դիր­քո­րոշ­ման՝ ըլ­լա­լով դաշ­նա­կից­ներ։

Ե­րե­ւա­նի պաշ­տօ­նա­կան աղ­բիւր­նե­րու հա­ղոր­դում­նե­րով, ՀԱՊԿ-ի գա­գա­թա­ժո­ղո­վին ըն­թաց­քին ու­նե­ցած ե­լոյ­թին մէջ Սերժ Սարգ­սեան անդ­րա­դար­ձաւ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հիմ­նախնդ­րին եւ այս ա­ռըն­չու­թեամբ յստակ պատ­գամ­ներ հաս­ցէագ­րեց Հա­յաս­տա­նի դաշ­նա­կից­նե­րուն։ Ան բա­ցատ­րեց, որ Թուր­քիա-Սու­րիա սահ­մա­նին վրայ ռու­սա­կան ռազ­մաօ­դա­նա­ւին ոչն­չա­ցու­մը լուրջ մար­տահ­րա­ւէր դար­ձած է ա­հա­բեկ­չու­թեան դէմ պայ­քա­րի, Սու­րիոյ մէջ ի­րա­վի­ճա­կի կա­յու­նաց­ման եւ տա­րած­քաշր­ջա­նէ ներս խա­ղա­ղու­թեան հաս­տատ­ման ուղ­ղեալ ջան­քե­րուն տե­սան­կիւ­նէն։ «Խո­ցուած ռու­սա­կան օ­դա­նա­ւին հետ կա­պուած ի­րա­վի­ճա­կի զար­գաց­ման մէջ մենք բո­լորս ա­կա­նա­տես ե­ղանք, թէ ինչ­պէ՛ս տե­ղի կ՚ու­նե­նայ գոր­ծօն ռազ­մա­քա­ղաք­նե­րու դա­շինք­նե­րու ձե­ւա­ւո­րու­մը։ ՆԱ­ԹՕ-ի եր­կիր­նե­րու՝ նե­րա­ռեալ, օ­րի­նակ, Յու­նաս­տա­նի ան­վե­րա­պահ ա­ջակ­ցու­թիւ­նը Թուր­քիոյ, ակն­յայ­տօ­րէն ցոյց կու տայ, որ «մէ­կը բո­լո­րի եւ բո­լո­րը՝ մէ­կի հա­մար» սկզբուն­քը կը հան­դի­սա­նայ նման կա­ռոյց­նե­րու ար­դիւ­նա­ւէ­տու­թեան պար­տա­դիր պայ­ման», ը­սաւ Սերժ Սարգ­սեան եւ շեշ­տեց, թէ ՆԱ­ԹՕ-ի ո­րե­ւէ եր­կիր կաս­կա­ծի տակ չդրաւ թրքա­կան կող­մի գոր­ծու­նէու­թիւ­նը եւ ՀԱՊԿ պէտք է դա­սեր քա­ղէ այս ե­րե­ւոյ­թէն։ Սերժ Սարգ­սեան ա­ւե­լի վերջ ե­լոյ­թը շա­րու­նա­կեց ըստ հե­տե­ւեա­լի.

«Ի հար­կէ, ա­մէն եր­կիր ու­նի իր շա­հե­րը, իր ա­ռաջ­նայ­նու­թիւն­նե­րը, բայց ա­նոնք պէտք չէ հա­կադ­րուին մեր ընդ­հա­նուր շա­հե­րուն եւ փո­խա­դարձ պար­տա­ւո­րու­թիւն­նե­րուն։ Ա­մէն ան­գամ, երբ Ատր­պէյ­ճա­նի զի­նեալ ու­ժե­րը Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան դէմ կը կի­րա­ռեն ինք­նա­գործ­ներ, ա­կա­նա­նե­տեր, հրե­տա­նա­յին սար­քա­ւո­րում­ներ, ա­նոնք կը կրա­կեն Աս­տա­նա­յի, Տու­շան­պէի եւ Պիշ­քէ­քի, Մոս­կուա­յի եւ Մինս­քի ուղ­ղու­թեամբ։ Յի­շեց­նեմ, որ մեր կա­նո­նադ­րու­թեան մէջ ու­նինք հա­մա­պա­տաս­խան յօ­դուած։ Եւ ե­թէ մենք ոչ միայն չենք գոր­ծադ­րեր այդ յօ­դուա­ծը, չենք քննար­կեր ստեղ­ծուած ի­րա­վի­ճա­կը, հարկ չենք հա­մա­րեր վերց­նել ըն­կա­լու­չը եւ հե­տաքրք­րուիլ՝ ի՛նչ կը կա­տա­րուի դաշ­նա­կից Հա­յաս­տա­նի մէջ եւ ա­սոր հետ մէկ­տեղ նաեւ կը քուէար­կենք ի­րա­րու շա­հե­րու դէմ մի­ջազ­գա­յին կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րուն մօտ, եր­րորդ եր­կիր­նե­րու հետ կ՚ըն­դու­նինք երկ­կող­մա­նի յայ­տա­րա­րու­թիւն­ներ, ո­րոնց բո­վան­դա­կու­թիւ­նը ուղ­ղուած է ՀԱՊԿ-ի դաշ­նա­կից­նե­րուն դէմ, ա­պա մենք պար­զա­պէս այդ կրա­կոց­նե­րուն տակ կը դնենք մեր ամ­բողջ կազ­մա­կեր­պու­թիւ­նը, ա­նոր հե­ղի­նա­կու­թիւ­նը, ա­նոր կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը։

«Ատր­պէյ­ճա­նի քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը ուղ­ղուած է հա­կա­մար­տու­թեան սրման։ Դժբախ­տա­բար, Տու­շան­պէի նստաշր­ջա­նէն վերջ ի­րա­վի­ճա­կը ոչ միայն չէ կա­յու­նա­ցած, այ­լեւ ա­ւե­լի լա­րուած բնոյթ մը ստա­ցած է։ Ատր­պէյ­ճա­նա­կան կող­մը չի սահ­մա­նա­փա­կուիր ծանր հրե­տա­նիի կի­րառ­մամբ, նե­րա­ռեալ թրքա­կան ար­տադ­րու­թեամբ։ Դեկ­տեմ­բե­րի 8-ին Ատր­պէյ­ճա­նի զի­նեալ ու­ժե­րը 1994 թուա­կա­նի հրա­դա­դա­րի դրու­թեան հաս­տա­տու­մէն ի վեր ա­ռա­ջին ան­գամ ան­ցան հրա­սայ­լա­յին ռմբա­կո­ծու­թեան, ինչ որ լա­րուա­ծու­թիւ­նը կը բարձ­րաց­նէ նոր եւ շատ վտան­գա­ւոր մա­կար­դա­կի։ Հա­շուի առ­նե­լով տա­րած­քաշր­ջա­նէ ներս վեր­ջին շրջա­նին ձե­ւա­ւո­րուած լա­րուած մթնո­լոր­տը՝ պէտք չէ բա­ցա­ռել, որ Ատր­պէյ­ճան այդ քայ­լը ա­ռած է դուր­սի կող­մի յու­շու­մով կամ ա­ջակ­ցու­թեամբ»։

­Միւս կող­մէ, Հա­յաս­տա­նի Ազ­գա­յին ժո­ղո­վի ար­տա­քին յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու մշտա­կան յանձ­նա­ժո­ղո­վի նա­խա­գահ Ար­տակ Զա­քա­րեան Սերժ Սարգ­սեա­նի ե­րէ­կուան ե­լոյ­թէն վերջ այս ա­ռա­ւօտ Ե­րե­ւա­նի մէջ յայ­տա­րա­րեց, թէ հայ­կա­կան կող­մը ՀԱՊԿ-էն կ՚ակն­կա­լէ Ատր­պէյ­ճա­նի սադ­րանք­նե­րուն վե­րա­բե­րեալ քա­ղա­քա­կան գնա­հա­տա­կան։ Ան մթնո­լոր­տը մեկ­նա­բա­նեց նաեւ Սերժ Սարգ­սեա­նի եւ Ատր­պէյ­ճա­նի Նա­խա­գահ Իլ­համ Ա­լիե­ւի մի­ջեւ շա­բա­թա­վեր­ջին Պեռ­նի մէջ տե­ղի ու­նե­ցած հան­դիպ­ման լոյ­սին տակ։ Ըստ ի­րեն, Պեռ­նի հան­դի­պու­մը ցոյց տուաւ, թէ Հա­յաս­տան աս­տի­ճա­նա­բար գործ պի­տի ու­նե­նայ ի­րա­վի­ճա­կին ան­հա­մար­ժէք ար­ձա­գան­գով Ատր­պէյ­ճա­նի մը հետ, ո­րով­հե­տեւ այդ երկ­րէն ներս հա­սուն­ցած են խնդիր­ներ թէ՛ տնտե­սա­կան եւ թէ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան դե­րա­կա­տա­րու­թեան ա­ռու­մով։ Իր խօս­քե­րով՝ ռազ­մա­կան ու­ժի գոր­ծադ­րու­թեամբ Ատր­պէյ­ճա­նի փայ­փա­յած ան­յոյս ակն­կա­լու­թիւն­նե­րը՝ բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցէն ներս ո­րոշ փո­փո­խու­թիւն­նե­րու հաս­նե­լու ա­ռու­մով, ար­դա­րա­ցուած չեն։ Զա­քա­րեան դի­տել տուաւ, որ խնդի­րը ռազ­մա­կան լու­ծում ուղ­ղա­կի չու­նի, եւ ա­նոր ռազ­մա­կան լու­ծու­մը շատ ցա­ւոտ պի­տի ըլ­լայ Ատր­պէյ­ճա­նի հա­մար։