ՊԱՇՏՕՆԱԿԱՆ ԲԱՑՈՒՄ

Ե­րէկ, Ե­րու­սա­ղէ­մի մէջ տե­ղի ու­նե­ցաւ հա­մաք­րիս­տո­նէա­կան նշա­նա­կու­թեամբ պատ­մա­կան ի­րա­դար­ձու­թիւն մը։ Այս­պէս, վե­րա­նո­րոգ­ման աշ­խա­տանք­նե­րէ վերջ հան­դի­սա­ւոր ա­րա­րո­ղու­թիւ­նով մը վե­րա­բա­ցուե­ցաւ Սուրբ Յա­րու­թեան տա­ճա­րէն ներս՝ Յի­սուս Քրիս­տո­սի լոյս գե­րեզ­մա­նը։ Վեր­ջին ան­գամ 1808 թուա­կա­նին նո­րո­գուած էր Տի­րոջ Սուրբ Գե­րեզ­մա­նը։ Ինչ­պէս ծա­նօթ է, Սուրբ Գե­րեզ­մա­նը քրիս­տո­նէա­կան աշ­խար­հի գլխա­ւոր սրբա­վայ­րե­րէն մին է։ Խա­չե­լու­թե­նէն յե­տոյ այն­տեղ ամ­փո­փուած է Յի­սուս Քրիս­տո­սի մար­մի­նը։ Քրիս­տո­սի գե­րեզ­մա­նի, Գող­գո­թա­յի խա­չե­լու­թեան եւ շարք մը այլ սրբա­վայ­րե­րու վրայ 4-րդ դա­րուն Բիւ­զան­դիո­նի Կոս­տան­դի­նոս Մեծ Կայս­րին կող­մէ կա­ռու­ցուե­ցաւ Սուրբ Յա­րու­թեան տա­ճա­րը։ Նա­խորդ տա­րուան Մա­յի­սին Ս. Գե­րեզ­մա­նի ի­րա­ւա­տէր ե­րեք ե­կե­ղե­ցի­նե­րու միաս­նա­կան ո­րո­շու­մով սկսան ա­նոր վե­րա­նո­րոգ­ման եւ վե­րա­կանգն­ման աշ­խա­տանք­նե­րը։ Ծրագ­րին ներգ­րա­ւուած էին նաեւ հայ ճար­տա­րա­պետ­ներ։

Ինչ­պէս միւս Սուրբ տե­ղե­րը այն­պէս ալ Տէր Յի­սու­սի լոյս գե­րեզ­մա­նը կը տնօ­րի­նուի Հայ Ա­ռա­քե­լա­կան, Յոյն Ուղ­ղա­փառ եւ Կա­թո­լիկ ե­կե­ղե­ցի­նե­րուն կող­մէ։ Ե­րէ­կուան ա­րա­րո­ղու­թիւն­նե­րուն ա­նոնց կող­մէ մաս­նակ­ցե­ցան բարձ­րաս­տի­ճան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ։ Ուղ­ղա­փառ Ե­կե­ղեց­ւոյ Ծայ­րա­գոյն Պատ­րիարք Տ.Տ. Պար­թո­լո­մէոս Ա. Իս­թան­պու­լէն այս առ­թիւ այ­ցե­լեց Ե­րու­սա­ղէմ՝ ներ­կայ գտնուե­լու այս ա­րա­րո­ղու­թեան։ Ե­րու­սա­ղէ­մի Յու­նաց Պատ­րիարք Թէո­ֆի­լոս Բ.-ն ալ ներ­կայ էր եւ եր­կու պատ­րիարք­նե­րը շրջա­պա­տուած էին բարձ­րաս­տի­ճան յոյն հո­գե­ւո­րա­կան­նե­րու կող­մէ։ Ներ­կայ էր նաեւ Յու­նաս­տա­նի Վար­չա­պետ Ա­լեք­սիս Ցիփ­րաս։

Հա­յաս­տա­նեայց Ա­ռա­քե­լա­կան Ե­կե­ղե­ցին ներ­կա­յա­ցու­ցին Ե­րու­սա­ղէ­մի Սուրբ Յա­կո­բեանց միա­բա­նու­թեան ան­դամ­նե­րը՝ գլխա­ւո­րու­թեամբ Հայ Ե­րու­սա­ղէ­մի Պատ­րիարք Տ. Նուր­հան Արք. Մա­նու­կեա­նի։ Ա­րա­րո­ղու­թեան ներ­կայ էր նաեւ Ա­մե­նայն Հա­յոց Տ.Տ. Գա­րե­գին Բ. Կա­թո­ղի­կո­սի ներ­կա­յա­ցու­ցի­չը՝ Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­միած­նի Ա­րա­րո­ղա­կար­գի բաժ­նի տնօ­րէն Տ. Նա­թան Արք. Յով­հան­նի­սեան, որ բաց­ման հան­դի­սու­թեան ըն­թաց­քին ըն­թեր­ցեց Վե­հա­փառ Հայ­րա­պե­տին պատ­գա­մը։ Ներ­կայ էր նաեւ Հա­յաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան, որ օ­րուան տե­ւո­ղու­թեան Ե­րու­սա­ղէ­մի Հա­յոց Պատ­րիար­քա­րա­նէն ներս հան­դի­պում մըն ալ ու­նե­ցաւ Նուր­հան Պատ­րիար­քին հետ։

Կա­թո­լիկ Ե­կե­ղե­ցին ներ­կա­յա­ցուե­ցաւ գլխա­ւո­րու­թեամբ՝ Ֆրան­սիս­քեան միա­բա­նու­թեան Ե­րու­սա­ղէ­մի Ա­ռաջ­նորդ Ֆրան­չես­քօ Փա­թո­նի։ Իս­րա­յէ­լի, Յոր­դա­նա­նի եւ Պա­ղես­տի­նի ղե­կա­վա­րու­թիւն­նե­րուն կող­մէ բարձ­րաս­տի­ճան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ ալ մաս­նակ­ցե­ցան այս ա­րա­րո­ղու­թեան։

Յի­սուս Քրիս­տո­սի Սուրբ Գե­րեզ­մա­նի վե­րա­նո­րո­գու­մէն վերջ բաց­ման առ­թիւ Սուրբ Յա­րու­թեան տա­ճա­րէն ներս տե­ղի ու­նե­ցած ա­րա­րո­ղու­թեան մաս­նակ­ցե­ցան հոծ թի­ւով հա­ւա­տա­ցեալ­ներ։ Ա­րա­րո­ղու­թեան եր­գե­ցո­ղու­թիւն­նե­րը կա­տա­րուե­ցան հայ­կա­կան, յու­նա­կան եւ կա­թո­լիկ երգ­չա­խում­բե­րու կող­մէ։ Ա­ւար­տին «Հայր մեր»ը եր­գուե­ցաւ միաս­նա­կան ձե­ւով։

Բաց­ման ա­րա­րո­ղու­թեան ըն­թաց­քին ե­լոյթ մը ու­նե­ցաւ Ե­րու­սա­ղէ­մի Հա­յոց Պատ­րիար­քը, որ օ­րա­կար­գի վրայ բե­րաւ մի­ջե­կե­ղե­ցա­կան տե­սան­կիւ­նէն կա­րե­ւոր ա­ռա­ջարկ մը։ Ան ը­սաւ, որ տա­րին մէկ ան­գամ, Սուրբ Զա­տի­կէն վերջ Քրիս­տո­սի գե­րեզ­մա­նա­տան վրայ Սուրբ Պա­տա­րագ մա­տու­ցե­լու հնա­րա­ւո­րու­թիւն ըն­ձե­ռուի Ղպտի, Ա­սո­րի, Ե­թով­պա­կան, Անկ­լի­քան եւ Բո­ղո­քա­կան ե­կե­ղե­ցի­նե­րուն հա­մար։ Այս ա­ռա­ջար­կը կար­գա­վի­ճա­կի կո­մի­տէին կող­մէ յա­ռա­ջի­կայ շրջա­նին պի­տի քննար­կուի եւ հա­ւա­նա­բար մաս­նա­ւոր հա­մա­ձայ­նագ­րով մը պի­տի վա­ւե­րա­ցուի։

Քրիս­տո­սի գե­րեզ­մա­նա­տան վե­րա­նո­րոգ­ման աշ­խա­տանք­նե­րը վստա­հուած են Ա­թէն­քի Ազ­գա­յին թեք­նիկ հա­մալ­սա­րա­նէն խումբ մը յոյն մաս­նա­գէտ­նե­րու։ Այս խում­բը վե­րա­նո­րո­գու­մը ա­ւար­տած է Ս. Զատ­կի նա­խօ­րեա­կին եւ սրբա­վայ­րը հի­մա դար­ձեալ տի­րա­ցած է վե­հա­շուք տես­քին։ Մաս­նա­գէտ­նե­րը մաք­րած են սա­լա­քա­րե­րը, մա­նա­ւանդ մո­մե­րու մնա­ցորդ­նե­րը հե­ռա­ցուած են, մաք­րուած են նաեւ որմ­նան­կար­ներն ու ա­ռաս­տա­ղը։ Աշ­խա­տանք­նե­րու սկսե­լէ ա­ռաջ մաս­նա­գի­տա­կան խում­բը ա­հա­զան­գած էր, որ անհ­րա­ժեշտ խնամ­քը չցու­ցա­բե­րե­լու պա­րա­գա­յին փլուզ­ման վտանգ կրնար սպառ­նալ լոյս գե­րեզ­մա­նին։

Բա­րե­զարդ­ման աշ­խա­տանք­նե­րէն վերջ Ե­րու­սա­ղէ­մի Սուրբ Յա­րու­թեան տա­ճա­րէն ներս ե­րէկ դար­ձեալ հնչեց հայ­կա­կան հո­գե­ւոր ե­րաժշ­տու­թիւ­նը։