ԾԱՆՐԱԿՇԻՌ ՃԳՆԱԺԱՄ

Թուր­քիա-Ռու­սաս­տան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն մէջ ե­րէ­կուանդրու­թեամբ յա­ռա­ջա­ցաւ ծան­րակ­շիռ ճգնա­ժամ մը, ինչ որյան­կարծ փո­խեց նաեւ մի­ջազ­գա­յին կլի­ման։ Յետ­սո­վե­տա­կանժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի ողջ տե­ւո­ղու­թեան վե­րելք ար­ձա­նագ­րած Ան­գա­րա-Մոս­կուա ա­ռանց­քին վրայ հի­մա ար­դէն այն­պի­սի լա­րուա­ծու­թիւն մը յա­ռա­ջա­ցած է, որ կ՚ե­րե­ւի Պաղ պա­տե­րազ­մի տա­րի­նե­րէն ա­ւե­լի բարդ կրնայ հա­մա­րուիլ։ Սու­րիոյ ճգնա­ժա­մի մթնո­լոր­տին մէջ թուրք-ռու­սա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն մէջ յա­ռա­ջա­ցած այս տագ­նա­պը էա­պէս կրնայ ազ­դել տա­րած­քաշր­ջա­նա­յին հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թիւն­նե­րուն վրայ։

Ե­րէկ Թուր­քիա-Սու­րիա սահ­մա­նին վրայ թրքա­կան ռազ­մաօ­դա­յին ու­ժե­րը ռմբա­հա­րե­ցին ռու­սա­կան ռազ­մաօ­դա­նաւ մը։ Ծա­նօթ է, որ Ռու­սաս­տան վեր­ջին ա­միս­նե­րուն իր ռազ­մաօ­դա­յին զօր­քե­րուն մի­ջո­ցաւ ի­րե­րա­յա­ջորդ գոր­ծո­ղու­թիւն­ներ կ՚ի­րա­կա­նաց­նէ «Ի­րաք-Շա­մի իս­լա­մա­կան պե­տու­թիւն» (Ի­ՇԻՊ) ա­հա­բեկ­չա­կան խմբա­ւոր­ման դէմ։ Ռու­սա­կան կող­մի մի­ջամ­տու­թիւ­նը յա­րա­բե­րա­բար դրա­կան գոր­ծօն մը դար­ձած է նաեւ Սու­րիոյ Նա­խա­գահ Պե­շար Է­սա­տի վար­չա­խում­բին տե­սա­կէ­տէ, ո­րով­հե­տեւ ռու­սա­կան զօր­քե­րը Ի­ՇԻՊ-ին ա­ռըն­թեր չեն խնա­յեր նաեւ Սու­րիոյ ընդ­դի­մա­դիր­նե­րը։ Թուր­քիա վա­ղուց ան­հան­գիստ էր այս կա­ցու­թե­նէն եւ վեր­ջին օ­րե­րուն իր մտա­հո­գու­թիւ­նը գա­գաթ­նա­կէ­տին հա­սած էր, երբ ռու­սա­կան զօր­քե­րը հա­րուած­ներ հաս­ցու­ցած էին նաեւ սահ­մա­նա­մերձ թիւրք­մե­նա­կան գիւ­ղե­րուն։ Այդ գիւ­ղե­րուն մէջ խնդրոյ ա­ռար­կայ չէր Ի­ՇԻՊ-ի ներ­կա­յու­թիւ­նը, սա­կայն թիւրք­մեն­նե­րը ընդ­դի­մա­դիր են Է­սա­տի վար­չա­խում­բին։ Այս հան­գա­ման­քը կը հա­մա­րուի ա­ռանց­քա­յին, ո­րով­հե­տեւ նա­խա­պէս ալ ապ­րուած էին սահ­մա­նի խախ­տում­ներ ռու­սա­կան զօր­քե­րուն կող­մէ, սա­կայն Թուր­քիա չէր փո­խա­դար­ձած այդ ժամանակ նման ար­մա­տա­կան ձե­ւով։ Իսկ ե­րէկ սահ­մա­նին վրայ ան­բաղ­դա­տե­լիօ­րէն խիստ քայլ մը ե­կաւ թրքա­կան կող­մէն։ Ռու­սա­կան SU-24 ռազ­մաօ­դա­նա­ւը ռմբա­կո­ծուե­ցաւ թրքա­կան Ֆ-16-ի մը կող­մէ։ Ա­ռա­ւօ­տեան ժա­մե­րուն ապ­րուած դէպ­քէն վերջ ռուս օ­դա­չու­նե­րը ան­կար­գե­լով լքե­ցին օ­դա­նա­ւը, իսկ ա­նոնց օգ­նու­թեան մեկ­նած ռու­սա­կան ուղ­ղա­թիռ մըն ալ վար առ­նուե­ցաւ թիւրք­մեն զի­նեալ­նե­րուն կող­մէ։ Ռուս զի­նուոր մը մա­հա­ցաւ։ Այս ամ­բող­ջը ար­դէն ստեղ­ծեց մեծ տակնուվ­րա­յու­թիւն մը։

Թրքա­կան կող­մը ա­մե­նա­բարձր մա­կար­դա­կի վրայ, թէ՛ քա­ղա­քա­կան եւ թէ զի­նուո­րա­կան ղե­կա­վա­րու­թեան տուեալ­նե­րով՝ տե­ղե­կա­ցուց, որ ռու­սա­կան ռազ­մաօ­դա­նա­ւը խախ­տած էր սահ­մա­նը եւ մի­ջազ­գա­յին յանձ­նա­ռու­թիւն­նե­րու շրջագ­ծով Թուր­քիա պաշտ­պա­նած՝ իր օ­դա­յին մար­զը։ Իսկ ռու­սա­կան կող­մը պնդեց, որ իր ռազ­մաօ­դա­նա­ւը առ­նուազն մէկ քի­լօ­մեթր խո­րու­թեամբ կ՚ըն­թա­նար Սու­րիոյ կող­մէն։ Մա­տու­ցուած տուեալ­նե­րու հա­կադ­րու­թիւ­նը միեւ­նոյն ժա­մա­նակ վկա­յու­թիւնն էր տա­րա­ձայ­նու­թեան խո­րու­թեան։ Ան­գա­րա­յի մէջ Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Րէճէպ Թայ­յիպ Էր­տո­ղա­նի գլխա­ւո­րու­թեամբ տե­ղի ու­նե­ցաւ խորհր­դակ­ցու­թիւն մը՝ անվ­տան­գու­թեան հար­ցին շուրջ։ Թրքա­կան կող­մը տե­ղեակ պա­հեց ՄԱԿ-ի անվ­տան­գու­թեան խոր­հուրդն ու ՆԱ­ԹՕ-ն, ո­րու խոր­հուր­դը ի­րա­կա­նացուց ար­տա­հերթ ժո­ղով մը։ Էր­տո­ղան հե­ռա­խօ­սազ­րոյց մը ու­նե­ցաւ ԱՄՆ-ի Նա­խա­գահ Պա­րաք Օ­պա­մա­յի հետ, իսկ Վար­չա­պետ Ահ­մէտ Տա­վու­տօղ­լու նոյն­պէս շփման մէջ ան­ցաւ մի­ջազ­գա­յին յա­ռա­ջա­տար դե­րա­կա­տար­նե­րու ղե­կա­վար­նե­րուն հետ։ Օ­պա­մա յայտ­նեց, որ Թուր­քիա ու­նի ինք­նա­պաշտ­պա­նու­թեան ի­­րա­ւունք։ ՆԱ­ԹՕ-ի ընդ­հա­նուր քար­տու­ղար Սթոլ­թեն­պերկ՝ Ան­գա­րա­յի կո­չով գու­մա­րուած մշտա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րու ժո­ղո­վէն վերջ փո­խան­ցեց զօ­րակ­ցու­թեան պատ­գամ։ Ան տե­ղե­կա­ցուց նաեւ, թէ Թուր­քիոյ կող­մէ փո­խան­ցուած տուեալ­նե­րը կը հա­մա­պա­տաս­խա­նեն միւս դաշ­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն տուեալ­նե­րուն։ Մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեան կող­մէ նոյ­նա­ժա­մա­նակ սկսան հնչել կո­չեր՝ որ­պէս­զի Թուր­քիա եւ Ռու­սաս­տան լա­րուա­ծու­թիւ­նը թու­լաց­նեն։

Թրքա­կան կող­մը աշ­խար­հի նկա­տառ­ման յանձ­նեց, թէ ռու­սա­կան ռազ­մաօ­դա­նա­ւը զգու­շա­ցուած էր տասն ան­գամ։ Իսկ ռու­սա­կան կող­մը հան­դէս ե­կաւ խիստ հա­կազ­դե­ցու­թեամբ։ Ռու­սաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Սէր­կէյ Լաւ­րով ջնջեց այ­սօր Թուր­քիա կա­տա­րե­լիք այ­ցե­լու­թիւ­նը։ Իր կար­գին, Նա­խա­գահ Վլա­տի­միր Փու­թինն ալ Թուր­քիան ամ­բաս­տա­նեց ա­հա­բե­կիչ­նե­րու հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան մէջ եւ ընդգ­ծեց, թէ երկ­կող­մա­նի յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը պի­տի ազ­դուին լրջօ­րէն։

ՖՐԱՆՍՈՒԱ ՕԼԱՆՏ ԵՐԷԿ ԱՅՑԵԼԵՑ ՈՒԱՇԻՆԿԹԸՆ, ԱՅՍՕՐ ՓԱՐԻԶԻ ՄԷՋ ԿԸ ՀԻՒՐԸՆԿԱԼԷ ԱՆԿԵԼԱ ՄԵՐՔԷԼԸ, ԻՍԿ ՎԱՂԸ ՄՈՍԿՈՒԱ ՊԻՏԻ ՄԵԿՆԻ՝ ՎԼԱՏԻՄԻՐ ՓՈՒԹԻՆԻ ՀԵՏ ՏԵՍԱԿՑԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ

Փա­րի­զի մէջ տե­ղի ու­նե­ցած ա­հա­ւոր ա­հա­բեկ­չու­թե­նէն վերջ Ֆրան­սա­յի ղե­կա­վա­րու­թեան ո­րո­նում­նե­րը կը շա­րու­նա­կուին՝ «Ի­րաք-Շա­մի իս­լա­մա­կան պե­տու­թիւն» (Ի­ՇԻՊ) ա­հա­բեկ­չա­կան խմբա­ւոր­ման դէմ։ Ֆրան­սա­յի Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Ֆրան­սուա Օ­լանտ այս շրջա­նին մի­ջազ­գա­յին գետ­նի վրայ խտա­ցեալ շփում­ներ կը ծա­ւա­լէ։ Այս­պէս, ան ե­րէկ շփում­ներ ու­նե­ցաւ Ո­ւա­շինկ­թը­նի մէջ, ուր Սպի­տակ Տան եր­դի­քին տակ հիւ­րըն­կա­լուե­ցաւ Ա­մե­րիկա­յի Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու Նա­խա­գահ Պա­րաք Օ­պա­մա­յի կող­մէ։ Այ­սօր վե­րա­դառ­նա­լով Փա­րիզ Օ­լանտ Է­լի­զէի պա­լա­տին մէջ կ՚ընդունի Գեր­մա­նիոյ Վար­չա­պետ Ան­կե­լա Մեր­քէ­լը։ Իսկ վա­ղը ան պի­տի ու­ղե­ւո­րուի դէ­պի Մոս­կուա՝ Քրեմ­լի­նի մէջ տե­սակ­ցե­լու հա­մար Ռու­սաս­տա­նի Նա­խա­գահ Վլա­տի­միր Փու­թի­նի հետ։

Մինչ Ֆրան­սա թա­փով յա­ռաջ կը տա­նի Ի­ՇԻՊ-ի դէմ հա­րուած­նե­րը սաստ­կաց­նե­լու ուղ­ղեալ մի­ջազ­գա­յին ո­րո­նում­նե­րը, Ո­ւա­շինկ­թը­նի մէջ ե­րէկ տե­ղի ու­նե­ցած Օ­պա­մա-Օ­լանտ հա­մա­տեղ մամ­լոյ ա­սու­լի­սին ըն­թաց­քին յստա­կօ­րէն շեշ­տուե­ցան ա­մե­րի­կեան եւ ֆրան­սա­կան կող­մե­րուն հա­մա­պա­տաս­խան ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թիւն­նե­րը։ Ամ­բող­ջա­կան զօ­րակ­ցու­թիւն ար­տա­յայ­տե­լով Ֆրան­սա­յին՝ Պա­րաք Օ­պա­մա յայ­տա­րա­րեց, որ անհ­րա­ժեշ­տու­թիւն չի տես­ներ հա­կաա­հա­բեկ­չա­կան նոր մի­ջազ­գա­յին հա­մա­խո­հու­թիւն մը ստեղ­ծե­լու ուղ­ղու­թեամբ։ Օ­պա­մա­յի հա­մոզ­մամբ, Սու­րիոյ ի­րադ­րու­թեան կար­գա­ւոր­ման գլխա­ւոր պայ­ման­նե­րէն մին կը մնայ «քա­ղա­քա­կան ան­ցու­մը», այ­սինքն՝ Պե­շար Է­սա­տի գլխա­ւո­րած վար­չա­խում­բին փո­խա­րի­նու­մը։  Սպի­տակ Տան հա­մա­տեղ մամ­լոյ ա­սու­լի­սին ըն­թաց­քին շեշ­տուե­ցաւ, որ ներ­կա­յիս Ռու­սաս­տան եւ Ի­րան ստեղ­ծած են հա­մա­խո­հու­թիւն մը, ո­րով կը պաշտ­պա­նեն Է­սա­տի վար­չա­խում­բը։ Կայ նաեւ Ա­րեւ­մուտ­քին հա­մա­խո­հու­թիւ­նը։ Անդ­րա­դառ­նա­լով Ռու­սաս­տա­նի մաս­նակ­ցու­թեամբ հա­մա­խո­հու­թիւն մը ստեղ­ծե­լու հե­ռան­կար­նե­րուն՝ Պա­րաք Օ­պա­մա ը­սաւ. «Մենք ար­դէն ու­նինք 65 եր­կիր­նե­րով հա­մա­խո­հու­թիւն մը, որ վա­ղուց կը պայ­քա­րի Ի­ՇԻՊ-ի դէմ։ Ռու­սաս­տան ա­ռայժմ Ի­րա­նի հետ հա­մա­խո­հու­թեան մէջ է, ա­ջակ­ցե­լով Է­սա­տին։ Հա­շուի առ­նե­լով Ռու­սաս­տա­նի ռազ­մա­կան հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րը եւ Է­սա­տի վար­չա­խում­բին վրայ ա­նոր ու­նե­ցած ազ­դե­ցու­թիւ­նը, ա­նոր հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւ­նը չա­փա­զանց օգ­տա­կար կ՚ըլ­լայ Սու­րիոյ մէջ քա­ղա­քա­ցիա­կան պա­տե­րազ­մին վերջ տա­լու հա­մար եւ մեր բո­լո­րին թոյլ կու տայ ու­շադ­րու­թիւ­նը կեդ­րո­նաց­նել Ի­ՇԻՊ-ի վրայ»։­ Օ­պա­մա յայտ­նեց նաեւ, թէ ազ­գե­րու եւ աշ­խար­հին տե­սա­կէ­տէ կա­րե­ւոր պահ մը կ՚ապ­րուի։ Ան շեշ­տեց, որ ԱՄՆ Ֆրան­սա­յի բա­րե­կամն է։ «Մենք եր­բեք չենք մոռ­նար, թէ ֆրան­սա­ցի­նե­րը ինչ­պէս մեր կող­քին կանգ­նած էին Սեպ­տեմ­բե­րի 11-էն վերջ եւ այ­սօր ալ մենք կը կանգ­նինք ձեր կող­քին», ը­սաւ Օ­պա­մա Օ­լան­տին, իսկ այս վեր­ջի­նը մատ­նան­շեց, որ ո­րո­շած են ու­ժե­ղաց­նել ԻՇԻՊ-ի դէմ հա­րուած­նե­րը Սու­րիոյ եւ Ի­րա­քի մէջ։

Միւս կողմէ, երէկ ահաբեկչական ծանր դէպք մը ապրուեցաւ նաեւ Թունուզի մէջ, ուր հռչակուած է արտակարգ դրութիւն։ Երէկ պատահած ահաբեկչական պայթումին հետեւանքով մահացան 12 ոստիկաններ, որոնք երկրի նախագահը կը պաշտպանէին։ 17 հոգի ալ վիրաւորուեցաւ այս ահաւոր յարձակման պատճառով։