ՄՈՍԿՈՒԱՅԻ ՄԷՋ ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԻ ԵՒ ԻՐԱՆԻ ԲԱՆԱԿՑՈՒԹԻՒՆՆԵՐՈՒՆ ԸՆԹԱՑՔԻՆ ՕՐԱԿԱՐԳԻ ՎՐԱՅ ԵԿԱՒ ԼԵՌՆԱՅԻՆ ՂԱՐԱԲԱՂԻ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐԸ

Ռու­սաս­տա­նի եւ Ի­րա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թիւն­նե­րուն մի­ջեւ Մոս­կուա­յի մէջ տե­ղի ու­նե­ցած բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն շրջագ­ծով օ­րա­կար­գի վրայ ե­կաւ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հիմ­նախն­դի­րը։ «Ար­մէնփ­րէս»ի հա­ղոր­դում­նե­րով, Ռու­սաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց փոխ-նա­խա­րար Կրի­կո­րի Քա­րա­սին ե­րէկ Ե­րե­ւա­նի մէջ հիւ­րը­նա­կա­լեց իր ի­րան­ցի պաշ­տօ­նա­կի­ցը՝ Իպ­րա­հիմ Ռա­հիմ­փու­րը, ո­րու հետ քննար­կեց Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թեան կար­գա­ւոր­ման հար­ցը։

Մոս­կուա­յի պաշ­տօ­նա­կան աղ­բիւր­նե­րը տե­ղե­կա­ցու­ցած են, որ ռուս-ի­րա­նա­կան բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն ըն­թաց­քին տե­ղի ու­նե­ցան կար­ծի­քի փո­խա­նա­կում­ներ տա­րած­քաշր­ջա­նա­յին օ­րա­կար­գի շարք մը հար­ցե­րուն շուրջ։ Այս ամ­բող­ջին մէջ մաս­նա­ւոր ու­շադ­րու­թիւն ըն­ծա­յուե­ցաւ Կեդ­րո­նա­կան Ա­սիոյ եւ Անդր­կով­կա­սի ի­րա­վի­ճա­կին, Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թեան կար­գա­ւոր­ման նկատ­մամբ։ Կող­մե­րը քննար­կե­ցին նաեւ Ուք­րայ­նոյ ճգնա­ժա­մի լուծ­ման գծով Մինս­քի պայ­մա­նա­ւո­րուա­ծու­թիւն­նե­րու ի­րա­կա­նա­ցու­մը։

Թեհ­րա­նի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը վեր­ջին շրջա­նին զա­նա­զան ա­ռիթ­նե­րով պատ­գամ­ներ կը փո­խան­ցէ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հար­ցին շուրջ։ Ի­րա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թեան բան­բեր Հիւ­սէ­յին Ճա­պէր Ան­սար ա­ւե­լի ա­ռաջ յայ­տա­րա­րած էր, թէ Թեհ­րան պատ­րաստ է Ատր­պէյ­ճա­նի եւ Հա­յաս­տա­նի մի­ջեւ հան­դէս գալ որ­պէս միջ­նորդ՝ ղա­րա­բա­ղեան հա­կա­մար­տու­թեան լուծ­ման ուղ­ղու­թեամբ։ Ան նաեւ տե­ղե­կա­ցու­ցած էր, որ Թեհ­րա­նի եւ Պա­քուի մի­ջեւ բա­նակ­ցու­թիւն­ներ կ՚ըն­թա­նան՝ Ատր­պէյ­ճա­նի Նա­խա­գահ Իլ­համ Ա­լիե­ւի դէ­պի Ի­րան հա­ւա­նա­կան այ­ցե­լու­թիւ­նը նա­խա­պատ­րաս­տե­լու հա­մար։ Ըստ բան­բե­րին, այ­ցե­լու­թեան մա­սին յայ­տա­րա­րու­թիւն մը պի­տի ըլ­լայ այն պա­րա­գա­յին, ե­թէ վերջ­նա­կան ո­րո­շում մը ըն­դու­նուի։

Ի՞ՆՉ Կ՚Ը­ՍԷ ԼԱՒ­ՐՈՎ

Միւս կող­մէ, Ռու­սաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Սէր­կէյ Լաւ­րովն ալ ե­րէկ խօ­սե­ցաւ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թեան շուրջ։ Ռուս նա­խա­րա­րը ե­րէկ Մոս­կուա­յի մէջ սար­քեց մամ­լոյ ա­սու­լիս մը, ո­րով ամ­փո­փեց 2015 թուա­կա­նը։ Այս առ­թիւ լրագ­րող մը Սէր­կէյ Լաւ­րո­վէն խնդրեց մեկ­նա­բա­նել լրա­տուա­մի­ջոց­նե­րու մօտ շրջա­նա­ռու­թեան մէջ գտնուող տե­ղե­կու­թիւ­նը, ըստ ո­րու ղա­րա­բա­ղեան հա­կա­մար­տու­թեան կար­գա­ւոր­ման ա­ռըն­չու­թեամբ գո­յու­թիւն ու­նի փաս­տա­թուղթ մը, որ կը կո­չուի «Լաւ­րո­վի ա­ռա­ջարկ­ներ»։ Այս կա­պակ­ցու­թեամբ Սէր­կէյ Լաւ­րով յայտ­նեց, թէ կար­գա­ւոր­ման գոր­ծըն­թա­ցէն ներս գո­յու­թիւն չու­նի Լաւ­րո­վի կամ այլ ո­րե­ւէ մէ­կուն փաս­տա­թուղ­թը։ Ռուս նա­խա­րա­րը ը­սաւ.

«Կան շարք մը փաս­տա­թուղ­թեր, չորս, հինգ, գու­ցէ վեց, հի­մա չեմ յի­շեր, ո­րոնք Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թեան կար­գա­ւոր­ման ուղ­ղու­թեամբ տա­րուող բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու զա­նա­զան փու­լե­րուն պատ­րաս­տած էին հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը, երբ խօսք կար այն մա­սին, թէ պէտք է որ­պէս ա­ռա­ջին քայլ բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու վե­րա­բե­րեալ հիմ­նա­կան սկզբունք­նե­րու փաս­տա­թուղթ մը պատ­րաս­տուի, իսկ յե­տոյ ար­դէն այդ սկզբունք­նե­րուն հի­ման վրայ՝ խա­ղա­ղու­թեան հա­մա­ձայ­նա­գի­րը, որ ի­րա­ւա­կան տե­սան­կիւ­նէն պար­տադ­րիչ պի­տի ըլ­լար, այլ ոչ թէ քա­ղա­քա­կան բնոյթ պի­տի ու­նե­նար։ Այդ փաս­տա­թուղ­թի զա­նա­զան տե­սակ­նե­րը (իսկ ա­նոնք 2007-2011 թուա­կան­նե­րուն ապ­րած են ե­ղա­փո­խու­թիւն) հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը յանձ­նած են ԵԱՀԿ-ի ընդ­հա­նուր քար­տու­ղա­րին եւ ա­նոնք կը գտնուին այդ կազ­մա­կեր­պու­թեան պա­հո­ցին մէջ։ Ա­նոնք միակ թուղ­թերն են, ո­րոնք կա­րե­լի է ա­նուա­նել փաս­տա­թուղ­թեր։ Պաշ­տօ­նա­պէս գո­յու­թիւն ու­նե­ցող այդ փաս­տա­թուղ­թե­րէն ո­րե­ւէ մէ­կը չէ ա­պա­հո­ված գործ­նա­կան լու­ծում Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թեան կար­գա­ւոր­ման ա­ռըն­չու­թեամբ։ Աշ­խա­տանք­նե­րը կը տա­րուին այն սկզբուն­քով, թէ ո­չինչ հա­մա­ձայ­նե­ցուած է, ե­թէ ա­մէն ինչ չէ հա­մա­ձայ­նե­ցուած։ Ռու­սա­կան կող­մը, ինչ­պէս դուք գի­տէք, սկսեալ 2010 թուա­կա­նէն, երբ նա­խա­գա­հի պաշ­տօ­նը կը վա­րէր Տի­միթ­րի Մետ­վե­տեւ, ջան­քեր գոր­ծադ­րած է, որ­պէս­զի գտնէ լու­ծու­մը այն խնդիր­նե­րուն, ո­րոնց պա­րա­գա­յին կող­մե­րը տա­կա­ւին չեն հա­մա­ձայ­նած։ Եւ սա նպաս­տած է ո­րոշ յա­ռա­ջըն­թա­ցի մը, իսկ յե­տոյ ե­ղաւ բա­նա­կան եր­կար դա­դար մը, որ­մէ վերջ 2011 թուա­կա­նի Յու­նի­սին, Քա­զա­նի գա­գա­թա­ժո­ղո­վին, հա­կա­ռակ յոյ­սե­րուն, կա­րե­լի չե­ղաւ հա­մա­ձայ­նու­թեան հաս­նիլ հիմ­նա­կան սկզբունք­նե­րուն շուրջ։ Իսկ ա­ւե­լի վերջ, երբ Նա­խա­գահ Փու­թին վե­րընտ­րուե­ցաւ, հան­դի­պե­ցաւ Հա­յաս­տա­նի եւ Ատր­պէյ­ճա­նի նա­խա­գահ­նե­րուն հետ եւ ե­րեք նա­խա­գահ­նե­րու յանձ­նա­ռա­րու­թեամբ մենք փոր­ձե­ցինք ջան­քե­րը ու­ժե­ղաց­նել խնդիր­նե­րու լուծ­ման ուղ­ղու­թեամբ։ Խնդիր­նե­րու լուծ­ման ո­րո­նում­նե­րը այժմ գա­ղա­փար­նե­րու, բարձ­րա­ձայն մտքե­րու մա­կար­դա­կին վրայ են։ Ես քա­նի մը հան­դի­պում ու­նե­ցած եմ Հա­յաս­տա­նի եւ Ատր­պէյ­ճա­նի իմ պաշ­տօ­նա­կից­նե­րուս հետ եւ մենք այդ բո­լո­րը քննար­կած ենք նաեւ Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու եւ Ֆրան­սա­յի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րուն հետ։ Ո­րե­ւէ այլ փաս­տա­թուղթ գո­յու­թիւն չու­նի, բա­ցի այդ մէ­կէն, որ ի պահ յանձ­նուած է ԵԱՀԿ-ին։ Մնա­ցած ա­մէն ին­չը փնտռտուք է, ինչ­պէս ար­դէն ը­սի՝ միտ­քեր են»։