ՖՐԱՆՍԱՅԻ ՄԷՋ ՆՄԱՆՕՐԻՆԱԿ ՈՐՈՇՈՒՄ

Ֆրան­սա­յի Սահ­մա­նադ­րա­կան խոր­հուր­դը երկ­րորդ ան­գամ ըն­դու­նեց ո­րո­շում մը, ո­րով ան­կա­րե­լի կը հա­մա­րուի ցե­ղաս­պա­նու­թեան վե­րա­բե­րեալ հա­յոց պնդում­նե­րու ժխտման քրէա­կա­նա­ցու­մը երկ­րէն ներս։ Ա­ջա­կող­մեան նախ­կին նա­խա­գահ Նի­քո­լա Սար­քո­զիի շրջա­նին ըն­դու­նուած ա­ռա­ջին ո­րո­շու­մէն վերջ հի­մա ալ ըն­կեր­վա­րա­կան նա­խա­գահ Ֆրան­սուա Օ­լան­տի պաշ­տօ­նա­վա­րու­թեան շրջա­նի վեր­ջին շա­բաթ­նե­րուն զու­գա­դի­պած է այս երկ­րորդ ո­րո­շու­մը։

Ֆրան­սա­յի մէջ ժխտո­ղա­կա­նու­թեան մա­սին այս օ­րի­նագ­ծի երկ­րորդ ան­գամ մեր­ժուի­լը լայն ար­ձա­գանգ գտած է թրքա­կան զան­գուա­ծա­յին լրա­տուու­թեան մի­ջոց­նե­րուն մօտ։ «Ա­նա­տո­լու» գոր­ծա­կա­լու­թեան հա­ղոր­դում­նե­րով, սա Թուր­քիոյ տե­սա­կէ­տէ ի­րա­ւա­բա­նա­կան կա­րե­ւոր յաղ­թա­նակ մը կը նկա­տուի։ Ըստ նոյն աղ­բիւ­րին, Ֆրան­սա­յի Սահ­մա­նադ­րա­կան խոր­հուր­դը սոյն ո­րո­շու­մը ըն­դու­նե­լու ժա­մա­նակ նկա­տի ա­ռած է նաեւ Եւ­րո­պա­յի մար­դու ի­րա­ւանց ա­տեա­նին (Ե­ՄԻԱ) կող­մէ Տո­ղու Փե­րին­չէ­քի գոր­ծին շուրջ ար­ձա­կած վճի­ռը։ Ծա­նօթ է, որ այդ վճռին մէջ որ­պէս հիմ­նա­ւո­րում օգ­տա­գոր­ծուած էր ար­տա­յայ­տու­թեան ա­զա­տու­թեան սահ­մա­նա­փա­կու­մը։

Ֆրան­սա­հայ աղ­բիւր­ներն ալ Սահ­մա­նադ­րա­կան խոր­հուր­դի այս ո­րո­շու­մը ան­մի­ջա­կան ու­շադ­րու­թեան ա­ռար­կայ դար­ձու­ցած են։ Ըստ Փա­րի­զի «Նոր Յա­ռաջ» եր­կօ­րեայ թեր­թի հա­ղոր­դում­նե­րուն, Օ­լան­տի նա­խա­գա­հու­թեան հնգա­մեա­կի կա­րե­ւոր վեր­ջին օ­րի­նագ­ծե­րէն կը նկա­տուէր «Հա­ւա­սա­րու­թեան եւ քա­ղա­քա­ցիու­թեան» վե­րա­բե­րո­ղը: Օ­րի­նա­գի­ծը ո­մանց կող­մէ կ՚ա­նուա­նուէր «ա­ւել» օ­րէնք, ո­րով­հե­տեւ այլ օ­րի­նագ­ծե­րու մէջ տեղ չգտած բո­լոր տրա­մադ­րու­թիւն­նե­րը այս մէ­կուն մէջ թխմուած էին: Ա­նոր մէջ, ի շարս այ­լոց ընդգր­կուած էր մի­ջազ­գա­յին ա­տեան­նե­րու կող­մէ ճա­նա­չում չգտած ո­ճիր­նե­րու, նե­րա­ռեալ Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան ժխտու­մի պատ­ժե­լիու­թեան դրոյ­թը:

Ա­ւե­լի քան 60 ծե­րա­կու­տա­կան­ներ եւ ա­ւե­լի քան 60 ե­րես­փո­խան­ներ բո­ղո­քե­լով այս օ­րի­նագ­ծին դէմ, դի­մած էին Սահ­մա­նադ­րա­կան խոր­հուր­դին:

Վեր­ջինս Յու­նուար 26-ին քննար­կե­լով օ­րի­նագ­ծին զա­նա­զան տրա­մադ­րու­թիւն­նե­րու սահ­մա­նադ­րա­կա­նու­թիւ­նը, մեր­ժած է ա­նոնց մեծ մա­սը, կա՛մ ի­րենց ձե­ւին, կա՛մ ալ ի­րենց խոր­քին պատ­ճա­ռով: Ու­րեմն, մեր­ժուած­նե­րուն մէջ է ո­ճիր­նե­րու, հե­տե­ւա­բար՝ Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան ժխտու­մին ալ վե­րա­բե­րո­ղը:

Այս մա­սին ո­րո­շու­մին մէջ, կ՚ը­սուի. «Խոր­հուրդս հաս­տա­տեց, որ մէկ կող­մէ այս տրա­մադ­րու­թիւն­նե­րը անհ­րա­ժեշտ չեն ճնշե­լու հա­մար ա­տե­լու­թիւն կամ բռնու­թիւն սեր­մա­նող գրգռու­թիւն­նե­րը, ո­րոնք ար­դէն ճնշուած են մամ­լոյ ա­զա­տու­թեան վե­րա­բե­րեալ 1881 Յու­լիս 29-ի օ­րէն­քով։ Իսկ միւս կող­մէ ալ հիմ­նուե­ցաւ այն փաս­տին վրայ, որ բո­ղո­քար­կուող օ­րի­նա­գի­ծը թոյլ պի­տի տար հե­տապնդ­ման ձեռ­նար­կել ո­րոշ ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րու ա­ռի­թով, այն պատ­ճա­ռա­բա­նու­թեամբ, որ ա­նոնք կը ժխտեն դէպ­քեր, ո­րոնք մինչ­դեռ իբ­րեւ ոճ­րա­յին՝ ի­րա­ւա­բա­նօ­րէն ճա­նա­չում իսկ չեն գտած, այն պա­հուն երբ այդ ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րը կ՚ըլ­լան։ Սահ­մա­նադ­րա­կան խոր­հուր­դը գնա­հա­տեց, որ ա­տի­կա պի­տի ա­ռաջ­նոր­դէ վի­ճար­կու­մի կա­րօ­տող պատ­մա­կան դէպ­քե­րու նկատ­մամբ ե­ղած ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րու կամ կա­տա­րուած ա­րարք­նե­րու օ­րի­նա­կա­նու­թեան մա­սին ա­նո­րո­շու­թեան։

«Հե­տե­ւա­բար, Սահ­մա­նադ­րա­կան խոր­հուր­դը դա­տեց, որ բո­ղո­քար­կուող տրա­մադ­րու­թիւն­նե­րը կը հան­դի­սա­նան ար­տա­յայ­տու­թեան ա­զա­տու­թեան հա­րուած մը, ինչ որ ո՛չ անհ­րա­ժեշտ է եւ ոչ ալ հա­մե­մա­տա­կան։ Ուս­տի, Խոր­հուր­դը զա­նոնք յայ­տա­րա­րեց հա­կա­սահ­մա­նադ­րա­կան»։

Նշենք, որ Խոր­հուր­դին կը նա­խա­գա­հէր Լո­ռան Ֆա­պիիւս, իր շուրջ ու­նե­նա­լով ան­դամ­ներ՝ Քլէր Պա­զի-Մա­լո­րին, Նի­քոլ Պե­լու­պէն, Ժան-Ժագ Հիես­թը, Լիո­նէլ Ժոս­փէ­նը, Քո­րին Լիւ­քիէն­սը, Նի­քոլ Մաէսթ­րա­չին եւ Մի­շէլ Փի­նոն: