ԻՍԿԱԿԱՆ ԱՃՊԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆ

Լե­ռնա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թեան կար­գա­ւոր­ման գոր­ծըն­թաց­նէն ներս հա­կա­սա­կան ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րը կը շա­րու­նա­կուին։ Ռու­սաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Սէր­կէյ Լաւ­րո­վի հրա­ւէ­րով այ­սօր Մոս­կուա­յի մէջ նա­խա­տե­սուած է Հա­յաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ե­դուարդ Նալ­պան­տեա­նի եւ Ատր­պէյ­ճա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Էլ­մար Մա­մէ­տեա­րո­վի հան­դի­պու­մը։ Ե­ռա­կող­մա­նի այս տե­սակ­ցու­թեան մա­սին տա­կա­ւին պաշ­տօ­նա­կան հա­ղոր­դում­նե­րը չկա­տա­րուած՝ այս ա­ռա­ւօտ ար­դէն Ար­ցա­խի ճա­կա­տէն հա­սան հեր­թա­կան մտա­հո­գիչ լու­րե­րը։ Լեռ­նա­յին Ղար­ա­բաղ-Ատր­պէյ­ճան շփման գծին վրայ նա­հա­տա­կուե­ցաւ հայ զի­նուոր մը։ Ար­ցա­խի Պաշտ­պա­նու­թեան բա­նա­կի հա­րա­ւա­յին ուղ­ղու­թեամբ տե­ղա­կայուած զօ­րա­մա­սե­րէն մէ­կուն մէջ Ատր­պէյ­ճա­նի կող­մէ բա­ցուած կրա­կին թի­րա­խը դար­ձաւ Մհեր Ար­զու­մա­նեան (1998թ.)։ Ար­ցա­խի Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րա­րու­թիւ­նը քննու­թեան ձեռ­նար­կած է այս դէպ­քին ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րը պար­զե­լու հա­մար։

Մէկ կող­մէ Մոս­կուա­յի մէջ ե­ռա­կող­մա­նի ժա­մադ­րու­թիւն, իսկ միւս կող­մէ շփման գծի վրայ ա­նընդ­հատ յար­ձա­կում­ներ եւ հրա­դա­դա­րի խախ­տում­ներ։ Սա ար­դէն վա­ղուց սո­վո­րա­կան, ըն­թա­ցիկ դար­ձած ե­րե­ւոյթ մըն է, ինչ որ իս­կա­կան աճ­պա­րա­րու­թեան մը նշա­նա­կու­թիւ­նը կը վե­րագ­րէ կար­գա­ւոր­ման բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն։ Ռու­սաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թեան բան­բեր Մա­րիա Զա­խա­րո­վա ե­րէկ յայտ­նեց, թէ ե­ռա­կող­մա­նի ժա­մադ­րու­թեան ըն­թաց­քին կը յստա­կե­ցուին կող­մե­րու դիր­քո­րո­շում­նե­րը հա­կա­մար­տու­թեան կար­գա­ւոր­ման խնդրա­յա­րոց ե­րե­սակ­նե­րուն շուրջ։ Ըստ ի­րեն, հա­մա­պա­տաս­խան փու­լին ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­ներն ու ԵԱՀԿ-ի շրջա­նա­յին նա­խա­գա­հի յա­տուկ ներ­կա­յա­ցու­ցիչն ալ կը միա­նա­ն նա­խա­րար­նե­րուն։ Քննար­կում­նե­րու ըն­թաց­քին կ՚ակն­կա­լուի նաեւ յստա­կե­ցու­մը բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցի հե­տա­գայ ձե­ւե­րուն։

Այս յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րով պայ­մա­նա­ւո­րուած մթնո­լոր­տի մը մէջ կը սպա­սուի Մոս­կուա­յի ժա­մադ­րու­թեան վե­րա­բե­րեալ պաշ­տօ­նա­կան յայ­տա­րա­րու­թեան, ո­րուն նա­խոր­դեց Ար­ցա­խի ճա­կա­տէն այս ա­ռա­ւօտ հա­սած լու­րը՝ հայ զի­նուորի մը նա­հա­տա­կուե­լուն մա­սին։ Ար­ցա­խի Նա­խա­գահ Բա­կօ Սա­հա­կեա­նի բան­բե­րը՝ Դա­ւիթ Պա­պա­յեան ե­րէկ յայտ­նած էր, որ Ատր­պէյ­ճան կը շա­րու­նա­կէ իր ա­հա­բեկ­չա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը եւ եր­բեք չէ հրա­ժա­րած այդ գոր­ծե­լաո­ճէն։ Վեր­ջին օ­րե­րուն Ատր­պէյ­ճա­նի զօր­քե­րը կ՚ի­րա­կա­նաց­նէին լայ­նա­ծա­ւալ ռազ­մա­փոր­ձեր ու մեկ­նա­բա­նե­լով այդ ե­րե­ւոյ­թը՝ Դա­ւիթ Պա­պա­յեան յայտ­նեց, որ Ստե­փա­նա­կերտ ու­շադ­րու­թեամբ կը հե­տե­ւի այդ բո­լո­րին եւ հայ­կա­կան զօր­քե­րը բե­րուած են ա­մե­նա­բարձր պատ­րաս­տու­ա­ծու­թեան աս­տի­ճա­նին։ Իր հա­մոզ­մամբ, Ատր­պէյ­ճա­նի քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը պէտք է գտնուի մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեան եւ ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րու ու­շադ­րու­թեան կեդ­րո­նին։ Իր յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րուն մէջ ան յայտ­նեց, որ Մոս­կուա­յի ե­ռա­կող­մա­նի հան­դի­պու­մէն կ՚ակն­կա­լեն տա­րած­քաշր­ջա­նէն ներս խա­ղա­ղու­թեան պահ­պա­նու­մը։ «Հա­մա­պար­փակ կար­գա­ւոր­ման հա­մար եր­կար ժա­մա­նակ պէտք է, մեծ ջան­քեր պէտք են, ա­հա­գին խնդիր­ներ կան։ Այս բո­լո­րը պէտք է հա­շուի առ­նուին։ Հե­տե­ւա­բար նման հան­դի­պում­նե­րը պէտք է դի­տար­կենք քիչ մը այլ տե­սան­կիւ­նէ։ Ա­մե­նա­կա­րե­ւո­րը՝ տա­րած­քաշր­ջա­նէ ներս խա­ղա­ղու­թեան եւ կա­յու­նու­թեան պահ­պան­ման տե­սա­կէ­տէ դի­տար­կում­ներ պէտք է ը­նենք եւ ընդ­հան­րա­պէս՝ կար­գա­ւոր­ման խա­ղաղ գոր­ծըն­թա­ցի շա­րու­նա­կա­կա­նու­թեան տե­սան­կիւ­նէն։ Ե­թէ նման հար­թու­թիւն­նե­րու վրայ դի­տար­կենք, ի հար­կէ, շատ կա­րե­ւոր է այդ­պի­սի ո­րե­ւէ հան­դի­պում», ը­սաւ Պա­պա­յեան եւ ա­ւել­ցուց, թէ այդ­պի­սի հան­դի­պում­նե­րը թոյլ կու տան, որ­պէս­զի գոր­ծըն­թա­ցը ըլ­լայ շա­րու­նա­կա­կան։

Միւս կող­մէ, Մոս­կուա­յի ե­ռա­կող­մա­նի հան­դիպ­ման ճիշդ նա­խօ­րեա­կին, ե­րէկ հա­ղոր­դուե­ցաւ, որ 26 Ապ­րի­լին Ատր­պէյ­ճան հա­սած են ռու­սա­կան զէն­քեր եւ ռազ­մա­կան նո­րա­գոյն սար­քա­ւո­րում­ներ։ Սա Պա­քուի եւ Մոս­կուա­յի մի­ջեւ ստո­րագ­րուած հա­մա­ձայ­նագ­րե­րու հի­ման վրայ է։ Ատր­պէյ­ճա­նի Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րա­րու­թեան աղ­բիւր­նե­րը հա­ղոր­դե­ցին, որ զի­նամ­թեր­քը ստա­ցած են ծո­վու ճամ­բով, սա­կայն չման­րա­մաս­նե­ցին այս զի­նա­տե­սակ­նե­րը։ Ատր­պէյ­ճան մեկ­նած են նաեւ ռուս մաս­նա­գէտ­ներ, ո­րոնք նոր զի­նա­տե­սակ­նե­րու գոր­ծա­ծու­թիւ­նը պի­տի սոր­վեց­նեն ի­րենց ա­զէ­րի գոր­ծըն­կեր­նե­րուն։ Հայ մեկ­նա­բան­նե­րը այս տե­ղե­կա­տուու­թեան տա­րած­ման ժամ­կէ­տը կը մեկ­նա­բա­նեն՝ որ­պէս Հա­յաս­տա­նի վրայ ճնշում Ռու­սաս­տա­նի կող­մէ։