ՀԵՂԻՆԱԿԱՒՈՐ ԱՄՊԻՈՆՆԵՐ

Հա­յաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան ե­լոյ­թով մը հան­դէս ե­կաւ Ա­մե­րի­կա­յի Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու հե­ղի­նա­կա­ւոր հա­մալ­սա­րան­նե­րէն Պէօրք­լիի մէջ։ Ե­լոյ­թի ըն­թաց­քին ան հան­գա­մա­նօ­րէն ներ­կա­յա­ցուց Ապ­րի­լին Ար­ցա­խի վրայ Ատր­պէյ­ճա­նի կող­մէ գոր­ծուած լայ­նա­ծա­ւալ յար­ձա­կու­մը եւ ա­նոր հե­տե­ւան­քով ստեղ­ծուած ի­րա­վի­ճա­կը։ Նալ­պան­տեան ը­սաւ.

«Ապ­րի­լին Ատր­պէյ­ճան, կոպ­տօ­րէն խախ­տե­լով 1994-1995 թուա­կան­նե­րու հրա­դա­դա­րի հա­մա­ձայ­նագ­րե­րը, նա­խա­պէս ծրագ­րուած լայ­նա­ծա­ւալ յար­ձա­կում մը գոր­ծեց Ար­ցա­խի դէմ՝ յար­ձա­կո­ղա­կան սպա­ռա­զի­նու­թիւն­նե­րու՝ օ­դու­ժի, հա­մա­զար­կա­յին հա­մա­կար­գե­րու եւ հրա­սայ­լե­րու օգ­տա­գործ­մամբ։ Այս յար­ձակ­ման զու­գա­հեռ տե­ղի ու­նե­ցան մի­ջազ­գա­յին մար­դա­սի­րա­կան ի­րա­ւուն­քի ա­ղա­ղա­կող խախ­տում­ներ։ Պա­քուի այս ար­կա­ծախնդ­րու­թիւ­նը մեծ վնաս հաս­ցուց բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն եւ լրջօ­րէն խա­թա­րեց խա­ղաղ գոր­ծըն­թա­ցը։

«Մենք հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րուն հետ միա­սին ջան­քեր կը գոր­ծադ­րենք Ատր­պէյ­ճա­նի կող­մէ սան­ձա­զեր­ծուած բռնու­թեան հե­տե­ւանք­նե­րը յաղ­թա­հա­րե­լու ուղ­ղու­թեամբ։ Այդ նպա­տա­կով հար­կա­ւոր է հա­կա­մար­տու­թեան խա­ղաղ կար­գա­ւոր­ման հան­դէպ վստա­հու­թեան վե­րա­կանգ­նու­մը, ինչ որ մենք կը տես­նենք ու­ժի կի­րա­ռու­մը կան­խող եւ խա­ղաղ գոր­ծըն­թա­ցի յա­ռաջ մղման նպաս­տող պայ­ման­նե­րու ստեղծ­ման մէջ։ Սա էր Մա­յի­սին Վիեն­նա­յի եւ Յու­նի­սին Սեն Փե­թերս­պուր­կի մէջ տե­ղի ու­նե­ցած գա­գա­թա­ժո­ղով­նե­րուն գլխա­ւոր նպա­տա­կը։ Նախ եւ ա­ռաջ, հրա­մա­յա­կան է այդ գա­գա­թա­ժո­ղով­նե­րուն ըն­թաց­քին ար­ձա­նագ­րուած ու ձեռք բե­րուած պայ­մա­նա­ւո­րուա­ծու­թիւն­նե­րուն ի­րա­կա­նա­ցու­մը։ Ա­ռա­ջին՝ 1994-1995 թուա­կան­նե­րու ե­ռա­կող­մա­նի, ան­ժամ­կէտ հրա­դա­դա­րի հա­մա­ձայ­նագ­րե­րու լիա­կա­տար յար­գուի­լը եւ ի­րա­կա­նա­ցու­մը։ Երկ­րորդ՝ հրա­դա­դա­րի խախ­տում­նե­րու հե­տաքն­նու­թեան դրու­թեան ստեղ­ծում եւ եր­րորդ՝ ԵԱՀԿ-ի շրջա­նա­յին նա­խա­գա­հի անձ­նա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցի­չի գրա­սե­նեա­կի կա­րո­ղու­թիւն­նե­րուն ընդ­լայ­նու­մը»։

Պա­տաս­խա­նե­լով ներ­կա­նե­րու հար­ցում­նե­րուն՝ Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան անդ­րա­դար­ձաւ Սու­րիոյ ճգնա­ժա­մին, սու­րիա­հա­յու­թեան առ­ջեւ ծա­ռա­ցած խնդիր­նե­րու լուծ­ման ուղ­ղու­թեամբ ձեռ­նար­կուած քայ­լե­րուն, հա­րե­ւան եր­կիր­նե­րու հետ Հա­յաս­տա­նի յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն, շարք մը տա­րած­քաշր­ջա­նա­յին խնդիր­նե­րու վե­րա­բե­րեալ Ե­րե­ւա­նի մօ­տե­ցում­նե­րուն, ՄԱԿ-ի ընդ­հա­նուր ժո­ղո­վի 71-րդ նս­տաշր­ջա­նի աշ­խա­տանք­նե­րուն եւ դէ­պի ԱՄՆ իր այ­ցե­լու­թեան ըն­թաց­քին ու­նե­ցած հան­դի­պում­նե­րուն եւ ա­նոնց ար­դիւնք­նե­րուն։

Բաց աս­տի, Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան ե­րէկ ե­լոյթ մը ու­նե­ցաւ նաեւ ու­րիշ հե­ղի­նա­կա­ւոր ամ­պիո­նէ մը՝ Սթեն­ֆոր­տի հա­մալ­սա­րա­նին մէջ։ Ան հա­մալ­սա­րա­նի Մի­ջազ­գա­յին հե­տա­զօ­տու­թիւն­նե­րու կա­ճա­ռէն ներս խօ­սե­ցաւ «Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հիմ­նախն­դիր. ար­դեօք կար­գա­ւո­րու­մը տե­սա­նե­լի՞ է» նիւ­թով։ Հիւ­րըն­կալ կա­ճա­ռի տնօ­րէն դես­պան Մայ­քըլ Մաք­ֆոլ հան­դէս ե­կաւ ող­ջոյ­նի խօս­քով մը։ Ներ­կայ էին Սթեն­ֆոր­տի հա­մալ­սա­րա­նի դա­սա­խօս­ներ, գի­տա­կան աշ­խա­տա­կից­ներ, ու­սա­նող­ներ։ Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան ման­րա­մաս­նօ­րէն ներ­կա­յա­ցուց հիմ­նախնդ­րի ներ­կայ փու­լը եւ հայ­կա­կան կող­մին դիր­քո­րո­շու­մը։

ՄԻՐ­ԶՈ­ՅԵԱՆ ՊՐԻՒՔ­ՍԷ­ԼԻ ՄԷՋ

Մինչ այդ, Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Կա­րէն Միր­զո­յեան Պրիւք­սէ­լի մէջ յայ­տա­րա­րեց, որ Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դը չի կրնար պա­տանդ մնալ Ատր­պէյ­ճա­նի ա­պա­կա­ռու­ցո­ղա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թեան։ Եւ­րո­խորհր­դա­րա­նէ ներս Ար­ցա­խի հետ բա­րե­կա­մու­թեան խում­բին ղե­կա­վար Ֆրանք Էն­կէ­լի կող­մէ Պել­ժիոյ խորհր­դա­րա­նի շէն­քէն ներս կազ­մա­կեր­պուած հա­ւա­քոյ­թի մը ըն­թաց­քին Կա­րէն Միր­զո­յեան յայտ­նեց, որ Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դը պի­տի շա­րու­նա­կէ զար­գա­նալ՝ նոյ­նիսկ հա­կա­մար­տու­թեան կար­գա­ւո­րուած չըլ­լա­լու պայ­ման­նե­րուն մէջ։ «Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Հան­րա­պե­տու­թիւն՝ պե­տա­կա­նա­շի­նու­թեան քսա­նհինգ տա­րին ան­կա­յուն տա­րած­քաշր­ջա­նի մէջ» խո­րագ­րեալ կլոր սե­ղան-քննարկ­ման ըն­թաց­քին Միր­զո­յեան ընդգ­ծեց, որ ներ­կա­յիս Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դը ստի­պուած է բա­ռա­ցիօ­րէն պաշտ­պա­նել ե­րի­տա­սարդ ժո­ղովր­դա­վա­րու­թիւ­նը՝ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղը ան­ցեա­լին վե­րա­դարձ­նե­լու ուղ­ղեալ Ատր­պէյ­ճա­նի ա­նար­դար փոր­ձե­րու պայ­ման­նե­րուն ներ­քեւ։ Ըստ ի­րեն, հա­կա­ռակ ղա­րա­բա­ղեան շարժ­ման օ­րի­նա­կան ու խա­ղաղ բնոյ­թին, սկիզ­բէն իսկ Ատր­պէյ­ճան մեր­ժեց ա­մէն տե­սակ երկ­խօ­սու­թիւն ու դի­մեց սպառ­նա­լիք­նե­րու լե­զուին եւ ա­հա­բեկ­ման քա­ղա­քա­կա­նու­թեան։ Այդ բո­լո­րը հե­տա­գա­յին պատ­ճառ դար­ձան լայ­նա­ծա­ւալ պա­տե­րազ­մի՝ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի եւ ա­նոր խա­ղաղ բնակ­չու­թեան դէմ։ Միր­զո­յեան յի­շե­ցուց, որ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բաղ բազ­միցս բարձ­րա­ձայ­նած է Ատր­պէյ­ճա­նի կող­մէ նոր պա­տե­րազ­մի բա­ցա­յայտ նա­խա­պատ­րաս­տու­թեան մա­սին, սա­կայն մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թիւ­նը ան­հա­ղորդ մնա­ցած է այդ զգու­շա­ցում­նե­րուն։ Ատր­պէյ­ճա­նի ան­պատ­ժե­լիու­թիւ­նը պատ­ճառ դար­ձած է Ապ­րի­լի սկիզ­բին Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի դէմ ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու վերսկս­ման։ Ըստ Միր­զո­յեա­նի, մի­ջազ­գա­յին հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան ընդ­լայ­նու­մը կա­րե­ւոր ներդ­րում պի­տի հան­դի­սա­նայ տա­րած­քաշր­ջա­նէ ներս խա­ղա­ղու­թեան եւ անվ­տան­գու­թեան ամ­րապնդ­ման։ «Հա­ւա­տա­ցած ենք, որ ե­կած է ժա­մա­նա­կը, որ­պէս­զի մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թիւ­նը սա­տա­րէ մեր պայ­քա­րին։ Ժա­մա­նակն է ճանչ­նալ ի­րա­կա­նու­թիւ­նը, որն է ա­զատ եւ ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հան­րա­պե­տու­թեան գո­յու­թիւ­նը եւ ա­ջակ­ցիլ ա­նոր հե­տե­ւո­ղա­կան զար­գաց­ման», ը­սաւ Միր­զո­յեան։

ԱՆԺԽ­ՏԵ­ԼԻ Ի­ՐԱ­ՒՈՒՆՔ

Միւս կող­մէ, Հա­յաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թեան մի­ջազ­գա­յին կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րու վար­չու­թեան պետ Վահ­րամ Կա­ժո­յեան ՄԱԿ-ի ընդ­հա­նուր ժո­ղո­վի 71-րդ նս­տաշր­ջա­նի քննար­կում­նե­րուն շրջագ­ծով հան­դէս ե­կաւ ե­լոյ­թով մը։ «Ե­թէ ո­րե­ւէ ազգ ու­նե­ցած է ինք­նո­րոշ­ման ի­րա­ւունք, ա­պա հա­յե­րը եւս Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի մէջ ու­նին նոյն ի­րա­ւուն­քը եւ ոե­ւէ ատր­պէյ­ճան­ցի պաշ­տօ­նեայ չի կրնար ժխտել ա­նոնց այս հա­մընդ­հա­նուր ի­րա­ւուն­քը», ը­սաւ Կա­ժո­յեան։