ՄԱՀ՝ ԲԵՄԱԴՐԻՉ ՎԱՐՈՒԺԱՆ ԽՏԸՇԵԱՆԻ

Ե­րէկ լի­բա­նա­նա­հայ գա­ղու­թը կորսն­ցուց հայ ժո­ղո­վուր­դի ար­ժա­նա­ւոր զա­ւակ­նե­րէն, բազ­մա­վաս­տակ դե­րա­սան եւ բե­մադ­րիչ Վա­րու­ժան Խտը­շեա­նը, որ տաս­նա­մեակ­ներ շա­րու­նակ իր անջն­ջե­լի դրոշ­մը դրաւ լի­բա­նա­նա­հայ թա­տե­րա­կան կեան­քին վրայ:

Վա­րու­ժան Խտը­շեան ծնած է 1937-ին, Ա­լէյ, Լի­բա­նան: 16 տա­րե­կա­նին սկսած է թա­տե­րա­կան ա­ռա­ջին քայ­լե­րուն Ժորժ Սար­գի­սեա­նի հետ:

1960-ին մեկ­նած է Լոն­տոն, ուր հե­տե­ւած եւ ա­ւար­տած է Լոն­տո­նի «Վէ­պըր Տուկ­լաս ա­քա­տե­մի օֆ տրա­մա­թիք արթ» հիմ­նար­կը:

1965-ին վե­րա­դար­ձած է Լի­բա­նան եւ մաս կազ­մած Հա­մազ­գա­յի­նի «Լե­ւոն Շանթ» թա­տե­րա­խում­բին: Եր­կու տա­րի ետք հիմ­նած է «Թատ­րոն 67» թա­տե­րա­խում­բը: Տա­րի­նե­րու ըն­թաց­քին «Թատ­րոն 67» եւ Հա­մազ­գա­յի­նի «Գաս­պար Ի­փէ­կեան» թա­տե­րա­խում­բին հետ ներ­կա­յա­ցու­ցած է «Սա­լե­մի վհուկ-­նե­րը», «Գի­նը», «Կա­մուր­ջէն դի­տուած», «Բո­լոր զա­ւակ­ներս», «Երկ­րորդ պո­ղո­տա­յի բան­տար­կեա­լը», «Կայս­րը», «Հին աս­տուած­ներ», «Հան­րա­յին պար­տէ­զի մէջ ո­տա­բո­պիկ», «Երկն­քի ճամ­բով», «Մեծ վար­պետ Սո­լենս», «Մին­չեւ ո՞ւր», «Վե­նե­տի­կի վա­ճա­ռա­կա­նը», «Շե­փորդ հնչե­ցուր», «Մա­րա Սատ», «Վե­րա­կա­ցուն», «Վե­նե­տի­կեան եր­կուակ­ներ», «Շե­րի նուար», «Բլրե­ցի Ե­փէն»,  «Ա­լաֆ­րան­կա», «Հա­յաս­տա­նի լեռ­նե­րուն սրնգա­հա­րը», «Ա­րե­ւե­լեան ա­տամ­նա­բու­ժը» եւ շարք մը այլ ներ­կա­յա­ցում­ներ: Վա­րու­ժան Խտը­շեան 1979-1987 թուա­կան­նե­րուն Հա­յաս­տա­նի մէջ բե­մադ­րած է թա­տե­րա­կան հինգ ներ­կա­յա­ցում եւ 1987-ին ար­ժա­նա­ցած՝ «Պետ­րոս Ա­դա­մեան» շքանշա­նին (Խորհր­դա­յին ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նին ա­ռա­ջին սփիւռ­քա­հայն էր, որ այս շքան­շա­նը կը ստա­նայ): 2000-ին Մե­ծի Տանն Կի­լի­կիոյ Տ.Տ Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կո­սի ձե­ռամբ կը պար­գե­ւատ­րուի «Ս. Մես­րոպ Մաշ­տոց» շքան­շա­նով: Նոյն տա­րին կը պար­գե­ւատ­րուի նաեւ Հա­մազ­գա­յի­նի Կեդ­րո­նա­կան վար­չու­թեան կող­մէ՝ Հա­մազ­գա­յի­նի շքան­շա­նով: 2004-ին կը պար­գե­ւատ­րուի Լի­բա­նա­նեան Հա­մալ­սա­րա­նի Գե­ղա­րուես­տի բարձ­րա­գոյն հիմ­նար­կին շքան­շա­նով:  2008-ին իբ­րեւ պար­գե­ւատ­րում կը ստա­նայ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան Մշա­կոյ­թի նա­խա­րա­րու­թե­նէն ոս­կի մե­տայլ: Ա­մե­նայն Հա­յոց Տ.Տ. Գա­րե­գին Բ. Կա­թո­ղի­կո­սին ձե­ռամբ կը պար­գե­ւատ­րուի «Ս. Սա­հակ Ս. Մես­րոպ» շքան­շա­նով: Վա­րու­ժան Խտը­շեան ա­ւե­լի քան քսան տա­րի Լի­բա­նա­նեան հա­մալ­սա­րա­նին մէջ դա­սա­ւան­դած է թա­տե­րա­կան ա­րուես­տը: Եր­կար տա­րի­ներ ստանձ­նած է Հա­մազ­գա­յի­նի «Գաս­պար Ի­փէ­կեան» թա­տե­րա­խում­բի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը:

Խտը­շեան անգ­լե­րէ­նէ հա­յե­րէ­նի թարգ­մա­նած է քսաներ­կու թա­տե­րա­կան կտոր­ներ:

Այս տխուր ա­ռի­թով Հա­յաս­տա­նի Մշա­կոյ­թի նա­խա­րար Յաս­միկ Պօ­ղո­սեան Վա­րու­ժան Խտը­շեա­նի ըն­տա­նի­քին եւ գոր­ծա­կից­նե­րուն յղեց ցա­ւակ­ցա­գիր մը, ո­րուն մէջ նշեց. «Մեր զօ­րակ­ցու­թիւ­նը կը յայտ­նենք ձե­զի՝ ան­հա­տու­ցե­լի կո­րուս­տի ցա­ւը յաղ­թա­հա­րե­լու հա­մար եւ կը մաղ­թենք հո­գիի ամ­րու­թիւն»: