ՀԵՏԵՒՈՂԱԿԱՆ ՅՈՐԴՈՐ

Ե­րէկ, Հա­յաս­տա­նի Նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեան Նիւ Եոր­քի մէջ ե­լոյ­թով մը հան­դէս ե­կաւ ՄԱԿ-ի ընդ­հա­նուր ժո­ղո­վի 70-րդ նստաշր­ջա­նի բաց­ման հանգ­րուա­նին։ Ստո­րեւ կը ներ­կա­յաց­նենք Սերժ Սարգ­սեա­նի ե­լոյ­թը.-

Կը շնոր­հա­ւո­րեմ Մեր բո­լո­րը Միա­ցեալ ազ­գե­րու կազ­մա­կեր­պու­թեան (ՄԱԿ) 70-րդ տա­րե­դար­ձին կա­պակ­ցու­թեամբ։ Այս կազ­մա­կեր­պու­թեան ստեղ­ծու­մը մարդ­կու­թեան մե­ծա­գոյն նուա­ճում­նե­րէն մին է, ինչ որ ժո­ղո­վուրդ­նե­րը հա­մախմ­բած է՝ միա­ւո­րե­լով ընդ­հա­նուր իղ­ձե­րու եւ սկզբունք­նե­րու շուրջ։ Ան­ցեալ եօ­թա­նա­սուն տա­րի­նե­րը բնորո­շուե­ցան կա­րե­ւո­րա­գոյն դրա­կան զար­գա­ցում­նե­րով՝ վերջ դրուե­ցաւ գա­ղու­թա­տի­րու­թեան, ցե­ղա­կան խտրա­կա­նու­թեան։ Աշ­խար­հի ժո­ղո­վուրդ­նե­րու հնա­րա­ւո­րու­թիւն տրուե­ցաւ ինք­նո­րո­շուե­լու, պե­տա­կա­նու­թիւն կեր­տե­լու եւ ի­րենց ճա­կա­տա­գի­րը տնօ­րի­նե­լու ի­րենց իսկ ստեղ­ծած պե­տու­թեան մէջ՝ ՄԱԿ-ի ան­դամ­նե­րուն թի­ւը 51-էն հասց­նե­լով 193-ի։

Այս բո­լոր նուա­ճում­նե­րով հան­դերձ՝ պէտք է խոս­տո­վա­նինք, որ ներ­կա­յիս աշ­խարհ կանգ­նած է նոր մար­տահ­րա­ւէր­նե­րու առ­ջեւ՝ ա­հա­բեկ­չու­թիւն, ծայ­րա­յե­ղա­կա­նու­թիւն, ան­հան­դուր­ժո­ղա­կա­նու­թիւն, տնտե­սա­կան ճգնա­ժա­մեր, կլի­մա­յի փո­փո­խու­թիւն, թմրա­մի­ջոց­նե­րու, զէն­քե­րու ու մարդ­կա­յին գոր­ծա­րան­նե­րու մաք­սա­նեն­գու­թիւն, մար­դոց ա­պօ­րի­նի շրջա­գա­յու­թիւն, գաղտ­նի ճգնա­ժամ ե­ւայլն։ Այս մար­տահ­րա­ւէր­նե­րուն շար­քը եր­կար է։ Եւ այս բո­լո­րին իսկ դէմ պայ­քա­րե­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թիւնն է, որ մեզ կը պար­տա­ւո­րեց­նէ վճռա­կա­նօ­րէն վե­րա­հաս­տա­տել մեր հա­մա­տեղ յանձ­նա­ռու­թիւ­նը այս կազ­մա­կեր­պու­թեան ա­ռա­քե­լու­թեան ու ա­նոր կա­նո­նադ­րու­թեան։

Ան­ցեալ տա­րի՝ Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100-րդ տա­րե­լի­ցի նա­խա­շե­մին, ես այս ամ­պիո­նէն ա­նուն առ ա­նուն շնոր­հա­կա­լու­թիւն յայտ­նե­ցի զայն ճանչ­ցած եր­կիր­նե­րուն՝ կոչ ուղ­ղե­լով ամ­բողջ մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեան ճա­նաչ­ման ու դա­տա­պարտ­ման մի­ջո­ցաւ ցե­ղաս­պա­նու­թիւն­նե­րու կրկնու­թեան դէմ պայ­քա­րին նոր թափ տա­լու հա­մար։

Այ­սօր նոյն այս ամ­պիո­նէն շնոր­հա­կա­լու­թիւն կը յայտ­նեմ Հռո­մի Ֆրան­սիս­քոս Պա­պին եւ կը յի­շա­տա­կեմ ա­նոր կող­մէ մա­տու­ցուած պատ­մա­կան պա­տա­րա­գը, Եւ­րո­պա­յի խորհր­դա­րա­նին եւ կը մատ­նան­շեմ ա­նոր ըն­դու­նած բա­նա­ձե­ւը, Գեր­մա­նիոյ նա­խա­գա­հին եւ վստա­հեց­նեմ, որ ա­նոր յայտ­նի ե­լոյ­թը այ­սու­հե­տեւ պի­տի ըլ­լայ մեր ժո­ղո­վուր­դի պատ­մու­թեան է­ջե­րուն, Աւստ­րիոյ, Պո­լի­վիա­յի, Պրա­զի­լիոյ, Լիւք­սեմ­պուր­կի, Հո­լան­տա­յի, Շի­լիի օ­րէնս­դիր մար­մին­նե­րուն, բազ­մա­թիւ եր­կիր­նե­րու նա­հան­գա­յին եւ քա­ղա­քա­յին խոր­հուրդ­նե­րուն, ինչ­պէս  նաեւ տաս­նեակ ու հա­րիւ­րա­ւոր հա­սա­րա­կա­կան եւ քա­ղա­քա­կան կա­ռոյց­նե­րուն։

Շնոր­հա­կա­լու­թիւն կը յայտ­նեմ Ռու­սաս­տա­նի, Ֆրան­սա­յի, Կիպ­րո­սի (Ծ.Խ.- Յու­նա­կան), Սեր­պիոյ նա­խա­գահ­նե­րուն, ինչ­պէս նաեւ բազ­մա­թիւ եր­կիր­նե­րու պա­տուի­րա­կու­թիւն­նե­րուն Ապ­րի­լի 24-ին Ե­րե­ւա­նի մէջ Ցե­ղաս­պա­նու­թեան զո­հե­րու ո­գե­կոչ­ման ա­րա­րո­ղու­թեան մաս­նակ­ցած ըլ­լա­լու հա­մար։ 

Ցե­ղաս­պա­նու­թիւն­նե­րու կան­խար­գի­լու­մը մի­ջազ­գա­յին օ­րա­կար­գի վրայ պա­հե­լու մեր հաս­տա­տա­կա­մու­թեան մա­սին կը վկա­յեմ Մար­դու ի­րա­ւանց խոր­հուր­դին մօտ մեր կող­մէ պար­բե­րա­բար ա­ռա­ջադ­րուող բա­նա­ձե­ւե­րը, ո­րոնց­մէ վեր­ջի­նը ըն­դու­նուած է այս տա­րի։ Ա­սոր հի­ման վրայ ալ օ­րեր ա­ռաջ այս վե­հա­ժո­ղո­վը Դեկ­տեմ­բե­րի 9-ը հռչա­կեց «Ցե­ղաս­պա­նու­թեան յան­ցա­գոր­ծու­թեան զո­հե­րու յի­շա­տա­կի ու ար­ժա­նա­պա­տուու­թեան եւ այդ յան­ցա­գոր­ծու­թեան կան­խար­գիլ­ման մի­ջազ­գա­յին օր»։

Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հիմ­նա­հար­ցի խա­ղաղ կար­գա­ւո­րու­մը կը շա­րու­նա­կէ մնալ մեր տա­րած­քաշր­ջա­նէն ներս կա­րե­ւո­րա­գոյն խնդիր­նե­րէն մին։ Պէտք է նշեմ, որ Ատր­պէյ­ճա­նի վա­րած յար­ձա­կո­ղա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թեան ար­դիւն­քին այ­սօր ոչ միայն էա­կան յա­ռա­ջըն­թաց չկայ խնդի կար­գա­ւոր­ման բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցին մէջ, այ­լեւ ար­ձա­նագ­րուած է լա­րուա­ծու­թեան ա­ճի մի­տում։ Նաւ­թի վրայ կա­ռուց-ւած տնտե­սու­թեան սա­սան­ման պայ­ման­նե­րուն ներ­քեւ հա­սուն­ցող ժո­ղովր­դա­կան ցա­սու­մը խեղ­դե­լու հա­մար այդ երկ­րի բռնա­կալ վար­չա­կար­գը խայ­տա­ռակ ճնշում­նե­րը գոր­ծիք դար­ձու­ցած է, ինչ որ սա­կայն այ­լեւս ան­բա­ւա­րար կը հա­մա­րուի։ Հի­մա ա­նոր սե­փա­կան հա­սա­րա­կու­թեան ու­շադ­րու­թիւ­նը շե­ղող պատ­կեր­ներ պէտք են շփման գի­ծէն։ Կը փա­փա­քիմ վե­հա­ժո­ղո­վի ու­շադ­րու­թիւ­նը հրա­ւի­րել այն փաս­տին վրայ, թէ Ատր­պէյ­ճան, ի լրումն տա­ռա­տե­սակ սադ­րիչ գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րուն, ար­դէն սկսած է կի­րա­ռել խո­շոր տրա­մա­չա­փի հրե­տա­նի՝ կրա­կի տակ պա­հե­լով ինչ­պէս Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան, այն­պէս ալ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Հան­րա­պե­տու­թեան սահ­մա­նա­մերձ շրջա­նակ­նե­րու խա­ղաղ բնա­կա­վայ­րե­րը։ Ըն­դա­մէ­նը քա­նի մը օր ա­ռաջ Հա­յաս­տա­նի սահ­մա­նա­մերձ գօ­տիին մէջ Ա-տըր­պէյ­ճա­նի ռմբա­հար­ման զոհ դար­ձան ե­րեք կի­ներ՝ ի­րենց տան մէջ, ի­րենց այ­գիին մէջ խա­ղաղ աշ­խա­տող հայ կա­նայք։ Հարց՝ կա՞յ ո­րե­ւէ բնա­կան ա­րա­րած, որ կրնայ ո­րե­ւէ չխե­ղուած տրա­մա­բա­նու­թիւն ցոյց տալ նման վայ­րա­գու­թեան մէջ։ Մե­զի հա­մար ար­դէն ակն­յայտ է՝ Ատր­պէյ­ճա­նի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը ան­դառ­նա­լիօ­րէն կորսն­ցու­ցած է ոչ միայն ի­րա­կա­նու­թեան զգա­ցու­մը, այ­լեւ մարդ­կա­յին բո­լոր չա­փա­նիշ­նե­րը։

Ա­մե­րի­կա­յի Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու, Ռու­սաս­տա­նի եւ Ֆրան­սա­յի նա­խա­գահ­նե­րու հա­մա­տեղ հինգ յայ­տա­րա­րու­թիւն­ներն ու ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի ջան­քե­րը լիո­վին ար­հա­մար­հող Ատր­պէյ­ճանի կող­մէ՝ նման յար­ձա­կո­ղա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թեան շա­րու­նակ­ման պա­րա­գա­յին այ­լեւս այ­լընտ­րանք չի մնար Հա­յաս­տա­նին։ Մենք պի­տի ի­րա­կա­նաց­նենք անհ­րա­ժեշտ ի­րա­ւա­կան եւ ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան քայ­լե­րը՝ ա­պա­հո­վե­լու Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան եւ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Հան­րա­պե­տու­թեան անվ­տան­գու­թիւնն ու խա­ղաղ զար­գա­ցու­մը։

Թէեւ բո­լո­րի հա­մար ալ վա­ղուց ակն­յայտ է, թէ ո՛ր կող­մը կը հրահ­րէ հրա­դա­դա­րի խախ­տում­նե­րը, նշեմ սոսկ քա­նի մը փաստ։

Տա­րօ­րի­նակ չէ՞ ար­դեօք, որ Ատր­պէյ­ճան տա­րի­ներ շա­րու­նակ յա­մա­ռօ­րէն կը հրա­ժա­րի դի­պու­կա­հար­նե­րը ետ քա­շե­լէ եւ հրա­դա­դա­րի խախ­տում­նե­րու դրու­թիւն ստեղ­ծե­լէ՝ ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րու ա­ռա­ջար­կով։ Հարց կը յա­ռա­ջա­նայ՝ ի՞ն­չէ կը վախ­նայ Ատր­պէյ­ճան։

Տա­րօ­րի­նակ չէ՞, որ Ատր­պէյ­ճա­նի մէջ հիւ­րըն­կա­լուած Եւ­րո­պա­կան խա­ղե­րու ըն­թաց­քին, երբ ա­նոնց անհ­րա­ժեշտ էր կա­յու­նու­թեան պատ­կեր, գրե­թէ ոչ մէկ կրա­կոց հնչեց սահ­մա­նին, մինչ­դեռ խա­ղե­րէն ան­մի­ջա­պէս յե­տոյ ա­նոնք լայ­նօ­րէն վերսկ­սան։ Չեմ ակն­կա­լեր, որ հա­ւա­տաք ո­րե­ւէ կող­մի պնդում­նե­րուն, ըն­դա­մէ­նը կ՚ակն­կա­լեմ, որ ա­պա­ւի­նիք տրա­մա­բա­նու­թեան։

Տա­րօ­րի­նակ չէ՞, որ 21-րդ դա­րուն մեր հա­րե­ւա­նը ա­մէն օր, ա­ռանց յոգ­նե­լու, կը հպար­տա­նայ սպա­ռա­զի­նու­թիւն­նե­րու գեր­կու­տակ­մամբ եւ ռազ­մա­կան պիւտ­ճէի բազ­մա­պատկ­մամբ, յա­մա­ռօ­րէն կը շա­րու­նա­կէ հան­դէս գալ պա­տե­րազմ վերսկ­սե­լու սպառ­նա­լի­քով, ընդ ո­րում այս բա­նը կ՚ը­նէ պե­տու­թեան ղե­կա­վա­րի մա­կար­դա­կով։

Կը կար­ծեմ՝ այժմ բո­լո­րին հա­մար ակն­յայտ է, թէ ին­չու Հա­յաս­տան տա­րի­ներ շա­րու­նակ հե­տե­ւո­ղա­կա­նօ­րէն մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեան կը յոր­դո­րէր ո՛չ թէ ընդ­հան­րա­կան, այլ հաս­ցէա­կան յայ­տա­րա­րու­թիւն­ներ ը­նել հրա­դա­դա­րի խախ­տում­նե­րուն վե­րա­բե­րեալ։ Մենք պէտք է հասկ­նանք, որ խա­ղա­ղու­թեան եւ անվ­տան­գու­թեան սպառ­նա­ցող նա­խան­շան­նե­րը քօ­ղար­կե­լու փոր­ձե­րը կրնան ու­նե­նալ ա­ղի­տա­լի հե­տե­ւանք­ներ։

Այ­սօր մենք ա­կա­նա­տեսն ենք Մեր­ձա­ւոր Ա­րե­ւել­քի մէջ տե­ղի ու­նե­ցող ան­մարդ­կա­յին դժուա­րու­թիւն­նե­րու։ Կրօ­նա­կան ան­հան­դուր­ժո­ղու­թիւ­նը տե­ղի տուած է ան­դառ­նա­լի հե­տե­ւանք­նե­րու։ Մենք ա­մե­նաուղ­ղա­կի կեր­պով կը զգանք տե­ղի ու­նե­ցող վայ­րա­գու­թիւն­նե­րը, ո­րով­հե­տեւ ա­նոնց հե­տե­ւան­քով ոչ միայն կ՚ոչն­չա­ցուին հայ­կա­կան հո­գե­ւոր եւ մշա­կու­թա­յին ժա­ռան­գու­թեան նմոյշ­նե­րը, այ­լեւ կը սպան­նուին եւ փախս­տա­կան կը դառ­նան Ի­րա­քի եւ Սու­րիոյ մէջ բնա­կող բազ­մա­թիւ հա­յեր։ Սու­րիա­ցի ժո­ղո­վուր­դին հա­մար ծանր ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նին մէջ դժուա­րու­թիւն­նե­րը կը բաժ­նէ նաեւ դա­րեր այդ տա­րածք­նե­րուն մէջ ապ­րած հա­յու­թիւ­նը։ Մենք մեր ու­ժե­րուն նե­րած չա­փով կը փոր­ձենք օ­ժան­դա­կել փախս­տա­կան­նե­րուն, ցարդ Հա­յաս­տան ըն­դու­նած է ա­ւե­լի քան 16 հա­զար փախս­տա­կան Սու­րիա­յէն։ Ա­նոնց ըն­դուն­ման թի­ւով Հա­յաս­տան ա­ռա­ջին­նե­րէն մին է Եւ­րո­պա­յի մէջ։

Հա­յե­րը լաւ գի­տեն փախս­տա­կա­նի տա­րա­գիր ճա­կա­տա­գի­րը։ Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան զո­հե­րուն թի­ւը ան­հա­մե­մատ ա­ւե­լի մեծ կ՚ըլ­լար, իսկ վե­րապ­րած­նե­րուն ճա­կա­տա­գի­րը՝ շատ ա­ւե­լի դա­ժան, ե­թէ այդ ծանր շրջա­նին մեր ժո­ղո­վուր­դի կող­քին չկանգ­նէին մեր բա­րե­կամ եր­կիր­նե­րը։ Այ­սօր հարկ է ար­ժա­նին մա­տու­ցել Գեր­մա­նիա­յին, Շուէ­տին եւ միւս եր­կիր­նե­րուն՝ ցու­ցա­բե­րուած մար­դա­սի­րու­թեան հա­մար։ Ա­պաս­տան տա­լով 100 հա­զա­րա­ւոր փախս­տա­կան­նե­րու՝ ա­նոնք վե­րա­հաս­տա­տե­ցին, որ օգ­նու­թիւ­նը պար­տա­դիր է թէ՛ ի­րա­ւա­կան եւ թէ մար­դա­սի­րա­կան տե­սան­կիւ­նէ։

Այս տա­րի բո­լորս ա­կա­նա­տես ե­ղանք, թէ ինչ­պէս միաս­նա­կան եւ հա­մար­ժէք գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու ար­դիւն­քին հնա­րա­ւոր դար­ձաւ հար­թել մի­ջազ­գա­յին նշա­նա­կու­թեամբ կնճռոտ խնդիր­նե­րէն մին։ Մեր ան­մի­ջա­կան հա­րե­ւա­նի՝ Ի­րա­նի Իս­լա­մա­կան Հան­րա­պե­տու­թեան մի­ջու­կա­յին ծրագ­րին շուրջ ձեռք բե­րուե­ցաւ պատ­մա­կան նշա­նա­կու­թեամբ հա­մա­ձայ­նու­թիւն։ Շրջա­դար­ձա­յին այդ պայ­մա­նա­ւո­րուա­ծու­թիւ­նը ան­խօս պի­տի նպաս­տէ հա­մաշ­խար­հա­յին մա­կար­դա­կով ճգնա­ժա­մա­յին ի­րա­վի­ճակ­նե­րու հան­գու­ցա­լուծ­ման ու փո­խա­դարձ վստա­հու­թեան ամ­րապնդ­ման, ինչ որ հնա­րա­ւոր ե­ղաւ եր­կա­րա­տեւ ու հե­տե­ւո­ղա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թեան եւ դի­ւա­նա­գի­տա­կան ջան­քե­րու շնոր­հիւ։

Այս բո­լո­րը կը վկա­յէ, որ հա­մա­պա­տաս­խան կամ­քի առ­կա­յու­թեան, հա­կա­սու­թիւն­նե­րու հար­թեց­ման եւ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան ո­գիի շեշ­տադր­ման պա­րա­գա­յին իս­կա­պէս կա­րե­լի է բար­դա­գոյն խնդիր­նե­րու հա­մար լու­ծում­ներ գտնել։ Այս ամ­պիո­նէն կը փա­փա­քիմ ան­գամ մը եւս շեշ­տել դի­ւա­նա­գի­տա­կան ջան­քե­րու կի­րառ­ման կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը՝ յատ­կա­պէս փակ սահ­ման­նե­րու բաց­ման նպա­տա­կով։ Հա­յաս­տան, ո­րու հա­րե­ւան­նե­րը ա­պօ­րի­նի շրջա­փա­կում կ՚ի­րա­կա­նաց­նեն, ան­թոյ­լատ­րե­լի կը հա­մա­րէ 21-րդ դա­րուն միջմ­շա­կու­թա­յին, մարդ­կա­յին շփում­նե­րը խա­թա­րող եւ ա­ռեւտ­րա­յին կա­պե­րու հա­մար ար­հես­տա­կան խո­չըն­դոտ­ներ ստեղ­ծող ան­հե­ռա­տես քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը։ Այս հա­մա­տես­քին մէջ կը կա­րե­ւո­րենք դէ­պի ծով ելք չու­նե­ցող զար­գա­ցող եր­կիր­նե­րու հար­ցե­րով ՄԱԿ-ի հա­մա­ժո­ղով­նե­րու պար­բե­րա­բար կազ­մա­կեր­պու­մը։ Մենք պատ­րաս­տա­կամ ենք այս ուղ­ղու­թեամբ մեր ջան­քե­րը ներդ­նե­լու, նոյն շրջագ­ծով նաեւ մի­ջան­կեալ աշ­խա­տա­ժո­ղով­ներ հիւ­րըն­կա­լե­լով մեր երկ­րին մէջ։

Ա­ւար­տե­լով խօսքս՝ կ՚ու­զեմ միա­նալ այն բո­լոր ե­լոյթ ու­նե­ցող­նե­րուն, ո­րոնք միա­հա­մուռ պայ­քա­րի կոչ կ՚ը­նեն ընդ­դէմ խա­ւա­րի, վան­տա­լիզ­մի եւ ա­տե­լու­թեան։ Այս պայ­քա­րին մէջ չկան մեծ ու փոքր եր­կիր­ներ, իւ­րա­քան­չիւ­րը ու­նի իր դե­րը։ Հա­յաս­տան պատ­րաստ է իր մաս­նակ­ցու­թիւ­նը բե­րե­լու մեր ընդ­հա­նուր պայ­քա­րին։