ԶՀԱՑ ՄԵՐ ՀԱՆԱՊԱԶՈՐԴ

Հաց պատ­րաս­տե­լը մարդ­կա­յին քա­ղա­քակր­թու­թեան տե­սա­կէ­տէ միշտ ու­նե­ցած է ա­ռանձ­նա­յա­տուկ նշա­նա­կու­թիւն։ Հաց պատ­րաս­տո­ղին նկատ­մամբ վե­րա­բեր­մունքն ալ ե­ղած է տար­բեր։ Նոր ժա­մա­նակ­նե­րը որ­քան որ ալ մարդ­կու­թեան կեն­ցա­ղին, ապ­րե­լու պայ­ման­նե­րուն բե­րած ըլ­լան նո­րու­թիւն­ներ, հա­ցի ար­տադ­րու­թիւ­նը ըն­կե­րա­յին ա­ռու­մով կը պահ­պա­նէ իր ան­փո­խա­րի­նե­լի նշա­նա­կու­թիւ­նը։ Հա­սա­րա­կու­թեան մը մէջ, այդ հա­սա­րա­կու­թեան ան­դամ­նե­րուն հա­մար հաց պատ­րաս­տող մար­դիկ ար­դէն ինք­նա­բե­րա­բար ա­պա­ցու­ցա­նած կ՚ըլ­լան ի­րենց դրա­կան տրա­մադ­րու­թիւ­նը այդ նոյն հա­սա­րա­կու­թեան կամ ժո­ղո­վուր­դին տե­սան­կիւ­նէն։

Վեր­ջին շրջան­նե­րուն Գում­գա­բուի մէջ բա­ցուած «Լա­վաշ» փու­ռը յատ­կան­շա­կան օ­րի­նակ մըն է այս ա­ռու­մով։ Հա­յաս­տա­նէն ար­տա­գաղ­թե­լով Գում­գա­բու հաս­-տա­տուած ե­րեք չար­քաշ ա­նուն­ներ կը բա­նեց­նեն «Լա­վաշ»ը, ո­րու ար­տադ­րան­քը ար­դէն մեծ համ­բաւ ու­նի եւ այդ համ­բա­ւը աս­տի­ճա­նա­բար ա­ւե­լի կը տա­րա­ծուի։ Յա­կոբ Կա­րա­պե­տեան եւ իր կո­ղա­կի­ցը՝ Ծո­վի­նար Ղե­ւոն­դեան Ժան­նա Յո­վա­կի­մեա­նի հետ յա­ռաջ կը մղեն «Լա­վաշ»ի գոր­ծու­նէու­թիւ­նը։ Իս­կա­պէս հե­տաքրք­րա­կան է ա­նոնց ո­դի­սա­կա­նը։ Ար­դա­րեւ, Հա­յաս­տա­նէն ար­տա­գաղ­թե­լով Թուր­քիա ե­կած, Գում­գա­բուի մէջ կայք հաս­տա­տած այս ե­րեք ա­նուն­նե­րը այ­սօր կ՚ար­տադ­րեն հաց։ Թէեւ ա­նոնք կարճ հա­մա­րուե­լիք մի­ջո­ցէ մը ի վեր կայք հաս­տա­տած են պատ­մա­կան Իս­թան­պու­լի մէջ, սա­կայն կ՚ը­նեն տե­ղա­ցիին, հա­սա­րա­կու­թեան լիար­ժէք հա­մար­կած մար­դոց բնո­րոշ գործ մը։

«Լա­վաշ»ի ջերմ եր­դի­քին տակ Յա­կոբ Կա­րա­պե­տեա­նի հետ մեր ու­նե­ցած ան­մի­ջա­կան զրոյ­ցը ա­ռիթ հան­դի­սա­ցաւ, որ ա­մե­նայն ման­րա­մաս­նու­թեամբ վե­րա­հա­սու դառ­նանք իր եւ գոր­ծա­կից­նե­րուն հետ իր կող­մէ հիմ­նուած այս խորհր­դան­շա­կան փու­ռի ո­դի­սա­կա­նին։ Ան տասն­հինգ տա­րիէ ի վեր կ՚ապ­րի Իս­թան­պու­լի մէջ։ Ե­րե­ւա­նէն հրա­ժեշտ առ­նե­լէ վերջ Յա­կոբ Կա­րա­պե­տեան Իս­թան­պու­լի մէջ զբա­ղած է ա­տաղ­ձա­գոր­ծու­թեամբ, ար­ծա­թա­գոր­ծու­թեամբ եւ հիւ­սուա­ծե­ղէ­նով։ Իր ըն­տա­նի­քի նախ­նի­նե­րը 1940-ա­կան­նե­րու երկ­րորդ կէ­սին ներ­գաղ­թած են Սո­վե­տա­կան Հա­յաս­տան։ Յա­կոբ Կա­րա­պե­տեա­նի նախ­նի­նե­րը ա­ւե­լի ա­ռաջ ապ­րած են Թուր­քիոյ մէջ ու Ե­ղեռ­նի ժա­մա­նակ բռնած՝ Յու­նաս­տա­նի եւ Ռու­մա­նիոյ ճա­նա­պար­հը։

Որ­քան որ հե­տաքրք­րա­կան է Գում­գա­բուի մէջ ա­կա­նա­տես ըլ­լալ «Լա­վաշ» փու­ռին, նոյն­քան ու­շագ­րաւ են նաեւ Յա­կոբ Կա­րա­պե­տեա­նի Իս­թան­պու­լի մէջ ու­նե­ցած դի­տար­կում­ներն ու փոր­ձա­ռու­թիւն­նե­րը։ Ան «Լա­վաշ»էն ոչ հե­ռու կը բնա­կի իր ըն­տա­նի­քին հետ եւ իր յա­ճա­խորդ­նե­րուն կը մա­տու­ցէ բնա­կան, ա­նա­րատ նիւ­թե­րով ար­տադ­րու­թիւն մը։ Թէ՛ Հա­յաս­տա­նի եւ թէ Թուր­քիոյ մէջ ակն­կա­լուած հա­ցի տե­սակ­նե­րը նոյ­նա­ժա­մա­նակ կ՚ար­տադ­րուին «Լա­վաշ»ի մօտ. օ­րի­նակ՝ լա­վաշ, մատ­նա­քաշ, պա­թոն, պու­խան­քա։ «Լա­վաշ»ի մօտ հա­ցի տե­սակ­նե­րու ա­ռըն­թեր յա­ճա­խորդ­նե­րուն կը տրա­մադ­րուին նաեւ ծա­ղա­րան­նե­րու յա­տուկ այլ տե­սակ­ներ. օ­րի­նակ՝ փոն­չիք, փե­րաշ­քի։

Յա­կոբ Կա­րա­պե­տեան կը փա­փա­քի մօ­տա­ւոր ա­պա­գա­յին ընդ­լայ­նել իր խա­նու­թը, ա­ռա­ւել զա­նա­զա­նու­թիւն մտցնել իր տե­սա­կա­նիին մէջ ու «Լա­վաշ»ը վե­րա­ծել նաեւ ճա­շա­րա­նի մը, ուր մար­դիկ հնա­րա­ւո­րու­թիւն պի­տի ու­նե­նան համ­տե­սե­լու հայ­կա­կան խո­հա­նո­ցին նմոյշ­նե­րը։ Ան մե­զի յայտ­նեց, թէ ան­ցեալ ա­մառ փոր­ձած էին Գնա­լը կղզիի նպա­րա­վա­ճառ­նե­րուն եւ խա­նութ­նե­րուն մէջ «Լա­վաշ»ի ար­տադ­րան­քը հա­սա­նե­լի դարձ­նել մեր հա­մայն­քի ան­դամ­նե­րուն։ Բայց եւ այն­պէս, Յա­կոբ Կա­րա­պե­տեան այդ հնա­րա­ւո­րու­թիւ­նը չէր ու­նե­ցած, ո­րով­հե­տեւ կղզիի նպա­րա­վա­ճառ­ներն ու խա­նութ­նե­րը չէին կրցած իր ա­ռա­ջար­կին ըն­դա­ռաջ եր­թալ՝ միւս մեծ վա­ճա­ռա­նի­շնե­րուն հետ ստո­րագ­րուած հա­մա­ձայ­նու­թիւն­նե­րուն բե­րու­մով։ Յա­մե­նայն­դէպս, Յա­կոբ Կա­րա­պե­տեա­նի մօտ զգա­լի է վառ փա­փա­քը, որ­պէս­զի ան հայ հա­մայն­քի ան­դամ­նե­րուն կա­րե­նայ մա­տու­ցել իր ար­տադ­րան­քը եւ սա միայն նիւ­թա­կան ակն­կա­լու­թիւն­նե­րով չի սահ­մա­նա­փա­կուիր։ Ար­դա­րեւ, Յա­կոբ Կա­րա­պե­տեան կը ձգտի, որ հա­մայն­քի հա­րա­զատ­նե­րը վա­յե­լեն «Լա­վաշ»ի ա­ւան­դա­կան ու ո­րա­կեալ տե­սա­կա­նին։

Յա­կոբ Կա­րա­պե­տեա­նի հետ զրու­ցե­լու ըն­թաց­քին տե­ղե­կա­ցանք նաեւ հե­տաքրք­րա­կան յա­ւե­լեալ ման­րա­մաս­նու­թեան մը։ Ար­դա­րեւ, վեր­ջին շրջան­նե­րուն «Լա­վաշ»ի մօտ կը պատ­րաս­տուին Ս. Պա­տա­րա­գի մա­սե­րը, ո­րոնք Ա­թո­ռա­նիստ Մայր ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ կը բաժ­նուին հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րուն։ Յա­կոբ Կա­րա­պե­տեան այս հնա­րա­ւո­րու­թեան հա­մար որ­դիա­կան ե­րախ­տա­գի­տու­թեամբ կ՚ար­տա­յայ­տուի Մայր ե­կե­ղեց­ւոյ հո­գե­ւոր հո­վիւ Տ. Անդ­րէաս Քհնյ. Յա­կո­բեա­նի կող­մէ որ­դեգ­րուած հայ­րա­կան վե­րա­բեր­մուն­քին կա­պակ­ցու­թեամբ։

Ե­կե­ղեց­ւոյ սրբա­զան կա­մար­նե­րուն ներ­քեւ, Տէ­րու­նա­կան ա­ղօթ­քը ա­մէն ան­գամ ար­տա­սա­նե­լու ժա­մա­նակ հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րը կը կրկնեն «զհաց մեր հա­նա­պա­զորդ» ար­տա­յայ­տու­թիւ­նը։ Ըստ ե­րե­ւոյ­թին, «Լա­վաշ»ի ար­տադ­րան­քը ար­դէն մաս կազ­մած է մեր հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րու հա­նա­պա­զօրեայ հո­գե­ւոր հա­ցին։