ԴԻՄՈՒՄՆԵՐՈՒ ՄԵՐԺՈՒՄ

«Ա­րե­ւելք» կայ­քէ­ջէն կը կար­դանք.-

Վեր­ջերս հիաս­թա­փու­թեան մթնո­լորտ մը ստեղ­ծո­ւած է հա­լէ­պա­հա­յե­րու մօտ: Խնդի­րը կա­պո­ւած է Աւստ­րա­լիոյ կող­մէ սու­րիա­հայ գաղ­թա­կան­նե­րու ա­պաս­տան տրուե­լու ըն­թա­ցա­կար­գի ան­հա­մե­մա­տօ­րէն խտաց­ման հետ։ Ար­դա­րեւ, մեծ թի­ւով գաղ­թա­կա­նաց դի­մում­նե­րը սկսած են մեր­ժուիլ։ Աւստ­րա­լիա որ­պէս գաղ­թա­կան եր­թալ ու­զող եւ փաս­տա­թուղ­թեր լրա­ցու­ցած հա­լէ­պա­հա­յե­ր խոր մտա­հո­գու­թիւն կ՚ապ­րին այս ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն բե­րու­մով: Մաս­նա­ւո­րա­պէս վեր­ջին շա­բաթ­նե­րուն մեծ թի­ւով հա­լէ­պա­հա­յե­րու որ­պէս գաղ­թա­կան Աւստ­րա­լիա մեկ­նե­լու դի­մում­նե­րը մեր­ժո­ւած են: Քիչ չէ թի­ւը այն դի­մող­նե­րուն, ո­րոնք ա­մէն դժո­ւա­րու­թիւն յանձն առ­նե­լով Հա­լէ­պէն Պէյ­րութ կը մեկ­նին եւ կը փոր­ձեն շատ կարճ մի­ջո­ցի մը մէջ լրաց­նել ՄԱԿ-ի փախս­տա­կան­նե­րու գրա­սե­նեա­կին կող­մէ ի­րենց տրա­մադ­րո­ւած փաս­տա­թուղ­թե­րը, իսկ ա­ւե­լի վերջ ալ կը դի­մեն Պէյ­րու­թի մօտ Աւստ­րա­լիոյ­ դես­պա­նա­տուն: Այս ա­ռու­մով կը հա­ղոր­դո­ւի նաեւ, որ դի­մում­նե­րու մեր­ժում­նե­րը կը կա­տա­րո­ւին շատ ա­րագ եւ 24 ժա­մո­ւան ըն­թաց­քին դի­մորդ­ներ դես­պա­նա­տան կող­մէ այդ մա­սին տե­ղեակ կը պա­հո­ւին: Կան նաեւ այլ ըն­տա­նիք­ներ, ո­րոնց փաս­տաղ­թուղ­թե­րը ա­ւե­լի քան ե­րեք ա­միս­նե­րէ ի վեր ներ­կա­յա­ցո­ւած են դես­պա­նա­տուն եւ ցարդ ի­րենց խնդրով յստակ տո­ւեալ­ներ չեն փո­խան­ցո­ւիր: Բաց աս­տի, շուրջ եր­կու ա­միս ա­ռաջ պատ­կա­ռե­լի թի­ւով հա­լէ­պա­հա­յեր փախս­տա­կա­նի կար­գա­վի­ճակ ստա­նա­լով մեկ­նած էին դէ­պի աւստ­րա­լիա­կան ա­փեր:

Միւս կող­մէ, Հա­լէ­պի հա­յաբ­նակ Նոր Գիւղ շրջա­նը կը շա­րու­նա­կէ յա­ճա­խա­կիօ­րէն դառ­նալ զի­նեալ խմբա­ւո­րում­նե­րու թի­րա­խը։ Տ. ­Զա­րեհ Քհնյ. ­Շա­քա­րեան, որ ա­միս­ներ ա­ռաջ Հա­լէ­պի Հայ­կա­կան ծե­րա­նո­ցի ռմբա­կոծ­ման հե­տե­ւան­քով վի­րա­ւո­րուած էր՝ ը­սաւ հե­տե­ւեա­լը. «Հա­լէ­պա­հա­յու­թեան սիր­տը հան­դի­սա­ցող Նոր Գիւ­ղի մօ­տա­կայ­քը գտնուող Պոս­թան Փա­շա շրջա­նը յա­ճախ թի­րախ դար­ձած է զի­նեալ ա­հա­բեկ­չա­կան զա­նա­զան խմբա­ւո­րում­նե­րու»։ Տէր Հայ­րը նաեւ նկա­տել տուաւ, թէ իր կար­ծի­քով՝ Հա­լէ­պի  մէջ  տի­րող ներ­կայ վի­ճա­կին  պատ­ճա­ռած ընդ­հա­նուր մտա­հո­գու­թիւ­նը  կը տար­բե­րի իւ­րա­քան­չիւ­րի ու­նե­ցած հա­ւատ­քի  եւ յոյ­սի  աս­տի­ճա­նէն: Ճիշդ է որ հո­րի­զո­նը այդ­քան ալ պայ­ծառ չէ, բայց քրիս­տո­նէա­կան մեր յոյսն ու հա­ւատ­քը մեզ կը մխի­թա­րեն եւ կը յի­շեց­նեն, որ ա­մէն ինչ սկիզբ եւ վախ­ճան ու­նի: Ինչ­պէս  որ Հա­լէ­պի փառ­քի օ­րե­րը ապ­րե­ցանք, կը հա­ւա­տանք, որ պա­տե­րազ­մա­կան այս ա­նա­պա­հով վի­ճա­կը օր մը ան­պայ­ման վերջ պի­տի գտնէ:

Կը կար­ծէ՞ք, որ յա­ռա­ջի­կայ հանգ­րուա­նին նո­րէն Հա­լէ­պէն մեծ ար­տա­հոսք մը տե­ղի պի­տի ու­նե­նա՞յ, ո­րով­հե­տեւ ըստ ե­րե­ւոյ­թին Սու­րիոյ խնդրի հան­գու­ցա­լու­ծու­մը մօտ չէ։ Այս հարց­ման պա­տաս­խա­նե­լով ան ը­սաւ. «Կա­րե­լի է ան­վա­րան յայ­տա­րա­րել, որ հա­լէ­պա­հա­յու­թեան մե­ծա­մաս­նու­թիւ­նը լքած եւ գա­ցած է իր ծննդա­վայ­րը: Ներ­կա­յիս ե­րեք խա­ւի պատ­կա­նող­ներ մնա­ցած են Հա­լէ­պի մէջ: Ա­ռա­ջի­նը՝ հայ­րե­նա­սի­րա­կան զգա­ցում­նե­րով առլ­ցուն խաւն է, որ վճռած է գա­ղու­թը չպար­պել, երկ­րոր­դը՝ մի­ջակ դա­սա­կարգն է, որ տա­սը կը չա­փէ մէկ կը գոր­ծէ, իսկ եր­րոր­դը՝ չու­նե­ւոր­նե­րու մեծ տո­կոս մըն է, ո­րուն հա­մար «ո՞ւր եր­թանք, ի՞նչ ը­նենք»ը հա­նա­պա­զօ­րեայ յան­կերգ է: Ընդ­հա­նուր յայ­տա­րար մըն ալ կայ այս բո­լո­րի կող­քին, թէ այն­քան ա­տեն որ մէ­կը մեզ բռնի ու­ժով դուրս չի հա­ներ, մենք պի­տի փոր­ձենք դի­մա­նալ եւ գո­յա­տե­ւել Հա­լէ­պի մէջ, մին­չեւ յաղ­թա­նակ։ Ազ­գա­յին մտա­հո­գու­թիւն մըն ալ  կայ, թէ ու՞ր պի­տի ձգենք մեր ե­կե­ղե­ցի­ներն ու ազ­գա­յին կա­լուած­նե­րը եւ հե­ռա­նանք»:

Ա­պա անդ­րա­դառ­նա­լով Հա­լէ­պի ե­կե­ղե­ցա­կան եւ հո­գե­ւոր կեան­քին՝ ան ը­սաւ. «Ներ­կա­յիս Հա­լէ­պի մէջ կը գոր­ծեն եր­կու ե­կե­ղե­ցի­ներ՝ Ս. Գրի­գոր Լու­սա­ւո­րիչ ե­կե­ղե­ցին՝ Նոր Գիւղ հայ ա­ւա­նին մէջ եւ Ս. Աս­տուա­ծա­ծին ե­կե­ղե­ցին՝ Վիլ­լա­ներ թա­ղա­մա­սին մէջ: Եր­կու ե­կե­ղե­ցի­նե­րէն ներս ա­մէն օր կա­նո­նա­ւոր ա­ռա­ւօ­տեան ժա­մեր­գու­թիւն կը կա­տա­րուի, իսկ Կի­րա­կի օ­րե­րը պա­տա­րագ կը մա­տու­ցու­ցի, կա­նո­նա­կան ծի­սա­կա­տա­րու­թիւն­ներ տե­ղի կ՚ու­նե­նան, ինչ­պէս նաեւ իւ­րա­քան­չիւր ե­կե­ղե­ցի շաբ­թուան մէջ ու­նի իր պա­տա­րա­գի յա­տուկ օ­րը: Հիա­նա­լին այն է, որ տա­ղա­ւար տօ­նե­րուն զոյգ ե­կե­ղե­ցի­նե­րէն ներս խուռ­նե­րամ բազ­մու­թիւն կ՚ըլ­լայ, վկայ Ս. Աս­տուա­ծած­նայ Վե­րա­փոխ­ման տօ­նի օ­րը, երբ չորս հա­րիւ­րէ ա­ւե­լի հա­յոր­դի­ներ հա­մախմ­բուած էին եւ եր­կիւ­ղա­ծու­թեամբ կը հե­տե­ւէին ա­րա­րո­ղու­թեան, եւ որ­պէս ա­կա­նա­տես կը վկա­յեմ, որ այդ բազ­մու­թեան մէջ զգա­լի է ե­րի­տա­սարդ­նե­րու յու­սադ­րիչ ներ­կա­յու­թիւ­նը»:

Տէր  Հայ­րը նաեւ նկա­տել տուաւ, թէ ներ­կա­յիս Հա­լէ­պի մէջ կը ծա­ռա­յեն վեց քա­հա­նայ հայ­րեր, ո­րոնք ի­րենց հո­վուա­կան այ­ցե­լու­թիւն­նե­րուն, կրօ­նա­գի­տու­թեան դա­սա­ւանդ­ման եւ ծի­սա­կան ա­րա­րո­ղու­թեանց կող­քին յա­ճախ՝ հո­գե­ւոր թե­մա­նե­րով  հա­ղոր­դում­ներ կը ներ­կա­յաց­նեն «Ռա­տիօ Ե­րազ»ի ե­թե­րէն: Տ. Զա­րեհ Քհնյ. Շա­քա­րեան խօ­սե­ցաւ նաեւ Հա­լէ­պի պատ­մա­կան ար­ժէք ներ­կա­յաց­նող Ս. Քա­ռաս­նից Ման­կանց Մայր ե­կե­ղեց­ւոյ  մա­սին   ու ը­սաւ, թէ ե­կե­ղե­ցին  կան­գուն է Ճի­տէ­տիէ շրջա­նին մէջ: Ճիշդ է վնա­սուած է, սա­կայն տա­կա­ւին կը շնչէ:

Հուսկ՝ Տ. Զա­րեհ Քհնյ. Շա­քա­րեան ման­րա­մաս­նօ­րէն նկա­րագ­րեց բո­լոր այն կեն­ցա­ղա­յին դժուա­րու­թիւն­նե­րը, ո­րոնց դէմ յան­դի­ման կը գտնուին հա­լէ­պա­հայ ըն­տա­նիք­նե­րը, իւ­րա­քան­չիւ­րը իր պա­րա­գա­նե­րուն հա­մա­ձայն եւ ա­ւել­ցուց ը­սե­լով. «Ինչ­պէս որ բո­լոր ժո­ղո­վուր­դը նիւ­թա­կան վնաս­ներ կրեց այս ա­նո­ղորմ պա­տե­րազ­մին, ե­կե­ղե­ցա­կան­ներս եւս ու­նե­ցանք նիւ­թա­կան ան­կում­ներ, փաս­տօ­րէն օ­րէ օր նօս­րա­ցող հա­յու­թեան թի­ւը իր ժխտա­կան անդ­րա­դար­ձը ու­նե­ցաւ մեր տնտե­սա­կան վի­ճա­կին վրայ, սա­կայն տա­կա­ւին կը դի­մա­նանք եւ մեր ամ­բողջ կա­րո­ղու­թիւ­նը ի սպաս դրած ենք  գո­յա­տե­ւե­լու եւ դի­մադ­րե­լու ա­մէն տե­սակ դժուա­րու­թիւն­նե­րը»: