ԹԱՓՈՎ ԲՆԱԿԱՆՈՆԱՑՈՒՄ

Թուր­քիա-Ռու­սաս­տան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու բնա­կա­նո­նաց­ման գոր­ծըն­թա­ցը կը շա­րու­նա­կուի թա­փով։ Ե­րէկ, պաշ­տօ­նա­պէս հա­ղոր­դուե­ցաւ, որ Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Րէ­ճէպ Թայ­յիպ Էր­տո­ղան եւ Ռու­սաս­տա­նի Նա­խա­գահ Վլա­տի­միր Փու­թին այս Շա­բաթ, Սեպ­տեմ­բե­րի 3-ին պի­տի տե­սակ­ցին Չի­նաս­տա­նի մէջ, «G-20»ի գա­գա­թա­ժո­ղո­վին շրջագ­ծով։ Այս­պէ­սով Էր­տո­ղան այս շա­բա­թա­վեր­ջին ի­րե­րա­յա­ջորդ հան­դի­պում­ներ պի­տի ու­նե­նայ Վլա­տի­միր Փու­թի­նի եւ Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու Նա­խա­գահ Պա­րաք Օ­պա­մա­յի հետ։

«Ա­նա­տո­լու» գոր­ծա­կա­լու­թեան հա­ղոր­դում­նե­րով, Քրեմ­լի­նի պա­լա­տի աղ­բիւր­նե­րը ար­դէն ման­րա­մաս­նու­թիւն­ներ տե­ղե­կա­ցու­ցած են Էր­տո­ղան-Փու­թին մօ­տա­լուտ հան­դիպ­ման օ­րա­կար­գին շուրջ։ Այս­պէս, նա­խա­գահ­նե­րը կանգ պի­տի առ­նեն Ան­գա­րա-Մոս­կուա յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու բնա­կա­նո­նաց­ման գոր­ծըն­թա­ցին վրայ։ Ա­նոնք պի­տի անդ­րա­դառ­նան եր­կու եր­կիր­նե­րու մի­ջեւ բարձր մա­կար­դա­կով հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան դրու­թիւն­նե­րու վե­րա­կեն­դա­նաց­ման, նե­րա­ռեալ՝ ու­ժա­նիւ­թի, տնտե­սու­թեան, ա­ռեւ­տու­րի բնա­գա­ւառ­նե­րուն գլխա­ւո­րու­թեամբ զա­նա­զան գե­տին­նե­րու վրայ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան զար­գա­ցու­մը։ Էր­տո­ղան եւ Փու­թին աչ­քէ պի­տի ան­ցը­նեն նաեւ Սու­րիոյ ճգնա­ժա­մին ըն­թացքն ու մի­ջազ­գա­յին ա­հա­բեկ­չու­թեան դէմ պայ­քա­րի վե­րա­բե­րեալ խնդիր­նե­րը։

Փու­թի­նի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան հար­ցե­րով խորհր­դա­կա­նը՝ Եու­րի Ու­շա­քովն ալ այս մա­սին յայ­տա­րա­րու­թիւն­ներ ը­րաւ ռու­սա­կան մա­մու­լին։ Ան շեշ­տեց, թէ Թուր­քիոյ եւ Ռու­սաս­տա­նի մի­ջեւ բնա­կա­նո­նաց­ման գոր­ծըն­թա­ցը կը շա­րու­նա­կուի։ Կարճ ժա­մա­նակ ա­ռաջ ռու­սա­կան կող­մը բաւ հա­մա­րած է չար­թըր թռիչք­նե­րու պա­րա­գա­յին սահ­մա­նուած ար­գել­քը։ Այ­սինքն, ռու­սա­կան ռազ­մաօ­դա­նա­ւի ռմբա­հար­ման դէպ­քէն վերջ բնա­կա­նոն հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան վե­րա­դառ­նա­լու գոր­ծըն­թա­ցը կը շա­րու­նա­կուի խտա­ցեալ թա­փով։

Թէ՛ Փու­թի­նի եւ թէ Օ­պա­մա­յի հետ Էր­տո­ղա­նի այս շա­բա­թա­վեր­ջի տե­սակ­ցու­թիւն­նե­րը Սու­րիոյ ճգնա­ժա­մին վե­րա­բե­րեալ բո­լո­րո­վին նոր ի­րադ­րու­թեան մը մթնո­լոր­տին մէջ տե­ղի պի­տի ու­նե­նան։ Ար­դա­րեւ, Թուրք զի­նեալ ու­ժե­րը Սու­րիոյ մէջ յա­ռաջ կը տա­նին «Եփ­րա­տի վա­հան» գոր­ծո­ղու­թիւ­նը։ Էր­տո­ղա­նի բան­բե­րը՝ Իպ­րա­հիմ Քա­լըն «G-20»ի գա­գա­թա­ժո­ղո­վին ըն­դա­ռաջ յայ­տեց, թէ Թուր­քիոյ նպա­տակն է իր սահ­մա­նը մաք­րա­գոր­ծել ա­հա­բեկչ­ա­կան բո­լոր տար­րե­րէն՝ «Ի­րաք-Շա­մի իս­լա­մա­կան պե­տու­թիւն» (Ի­ՇԻՊ) ա­հա­բեկ­չա­կան խմբա­ւո­րու­մէն եւ ՓՔՔ­-ի Սու­րիոյ շա­ռա­ւիղ ՓԵՏ-ի զի­նեալ թե­ւը հան­դի­սա­ցող ԵՓԿ-էն։ Ան յի­շե­ցուց, որ պայ­մա­նա­ւո­րուա­ծու­թիւն մը գո­յու­թիւն ու­նի՝ ԵՓԿ-ի Եփ­րատ գե­տի ա­րե­ւել­քը ետ քա­շուե­լուն հա­մար՝ դա­տար­կե­լով Մեն­պիչ քա­ղա­քը։ Քա­լըն մատ­նան­շեց, որ Թուր­քիա կը պաշտ­պա­նէ Սու­րիոյ տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թիւ­նը։ Ան միեւ­նոյն ժա­մա­նակ ընդգ­ծեց, որ փուլ ե­կած է այն տպա­ւո­րու­թիւ­նը, ըստ ո­րու ԵՓԿ միակ ուժն է, որ կը պայ­քա­րի Ի­ՇԻՊ-ի դէմ։

Միւս կող­մէ, ի շա­րու­նա­կու­թիւն վեր­ջին օ­րե­րուն Ո­ւա­շինկ­թը­նէն հնչած մտա­հո­գու­թիւն­նե­րուն՝ Ֆրան­սա­յի Նա­խա­գահ Ֆրան­սուա Օ­լանտն ալ ե­րէկ յայ­տա­րա­րեց, թէ Թուր­քիոյ կող­մէ Սու­րիա­յէ ներս յա­ռաջ տա­րուած գոր­ծո­ղու­թիւ­նը կրնայ պատ­ճառ դառ­նալ բա­խում­նե­րու թափ ստա­նա­լուն։ «CNN Türk»ի հա­ղոր­դում­նե­րով, ֆրան­սա­ցի ղե­կա­վա­րը հա­մո­զուած է, թէ Սու­րիոյ հիւ­սի­սին Թուր­քիոյ ռազ­մա­կան գոր­ծու­նէու­թիւ­նը այդ երկ­րէն ներս լա­րուա­ծու­թիւ­նը բարձ­րաց­նե­լու ռիս­քեր կը պա­րու­նա­կէ։ Օ­լանտ նման վտանգ մը ի զօ­րու հա­մա­րած է նաեւ Ռու­սաս­տա­նի կող­մէ Սու­րիոյ մէջ կա­տա­րուած մի­ջամ­տու­թիւն­նե­րուն ա­ռու­մով։ Ֆրան­սուա Օ­լան­տի հա­մոզ­մամբ, Ի­ՇԻՊ-ի յար­ձա­կում­նե­րուն են­թա­կայ մնա­լէ վերջ Թուր­քիա հասկ­նա­լիօ­րէն քայ­լե­րու ձեռ­նար­կած է, սա­կայն բա­ցի Ի­ՇԻՊ-էն Ան­գա­րա թի­րախ ընտ­րած է նաեւ քրդա­կան զօր­քե­րը, ո­րոնք պա­տե­րազմ կը մղեն նոյն­պէս Ի­ՇԻՊ-ի դէմ։